Πάρεργα, άκαιρα, ανεπίκαιρα, επικαιρικά

ΚΡΙΤΙΚΗ



Αν την ακαταμάχητη ικανότητα του Δεληβορριά να απλώνει και ιδίως να βυθίζει την ανήσυχη σκέψη του σε ένα σωρό θέματα σχετικά ή και άσχετα μεταξύ τους, παρεμφερή ή και τελείως ανόμοια, δεν ακολουθούσε η σχεδόν ταυτόχρονη διεισδυτική επεξεργασία του αντικειμένου του και μαζί και η κατάθεση μιας πραγματείας με τη μορφή δημοσιεύματος, ομιλίας, εισηγήσεως, προλόγου, ή κάποιας μορφής ερμηνείας τέλος πάντων, ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ένας κοινός πολυπράγμων. Να ήταν αυτό που λέμε: όποια πέτρα κι αν σηκώσεις θα τον βρεις από κάτω, πράγμα το οποίο στην περίπτωσή του κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι θα ήταν πολύ ευχάριστο και σαγηνευτικό. H πολυπραγμοσύνη όμως, όταν έχει ως αποτέλεσμα την κατάθεση μιας άποψης με ταυτόχρονη ανάληψη της ευθύνης γι' αυτήν, παύει να εμπεριέχει αποδοκιμασία ή ψόγο και γίνεται προσφορά, γίνεται δώρο. Αν το δούμε λοιπόν με αυτή την έννοια, τα «Πάρεργα» του διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη είναι ένα δώρο από κάποιον που διαθέτει οξύ μυαλό και ξέρει να το χρησιμοποιεί. Και η αλήθεια είναι ότι ο Αγγελος Δεληβορριάς ξέρει να χρησιμοποιεί στο έπακρον αυτό το μηχανάκι που ονομάζουμε μυαλό.

Τα «Πάρεργα» είναι ένα απάνθισμα μικρών ή μεγαλύτερων κειμένων με θέματα παράπλευρα των κυρίως υποχρεώσεων και των ενδιαφερόντων ενός διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, ενός μουσείου που επίσης απλώνεται σε πολλά επίπεδα. Μικρές απορίες, αναφορές και ερμηνείες επάνω σε θέματα που τον απασχολούν ή τον απασχόλησαν. Παρουσιάσεις βιβλίων, αλλά και παρουσιάσεις στάσεων ζωής όπως το σύντομο σημείωμα για την Αμαλία Φλέμινγκ, καταθέσεις απόψεων, όπως το σύντομο σκαρίφημα για τον Συνασπισμό της Αριστεράς έστω κι αν ηχεί σήμερα πια ρομαντικό ακόμη και σε μερικών πιστών τα αφτιά, αναζητήσεις ερμηνειών και αναλύσεις ερωτημάτων που έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό, με την αισθητική, με την πολιτική και την πολιτική του πολιτισμού, με την κουλτούρα, με την ποίηση. Ο ίδιος ίσως δίνει καλύτερο προσδιορισμό. Είναι λέει «αποκυήματα της ενεργούς συμπαράστασης αλλά και το αίτημα ενός διαλόγου πάνω σε θέματα που οπωσδήποτε ξεφεύγουν από τις προδιαγραφές του ειδικότερου, ή μάλλον του εντοπισμένου ενδιαφέροντος και της αποκλειστικής ασχολίας».



Αιτήματα διαλόγου



Ο,τι και να 'ναι, είτε αποκυήματα συμπαράστασης, είτε αιτήματα διαλόγου, τα «Πάρεργα» του Αγγελου Δεληβορριά είναι ένα βιβλίο που συνεπαίρνει τον αναγνώστη καθώς ο συγγραφέας του ξέρει να διεισδύει στα πιο καίρια σημεία του θέματος που χειρίζεται. Οταν παρουσιάζει ένα βιβλίο ξέρει να διαλέγει τη φράση που το χαρακτηρίζει, όπως για παράδειγμα κάνει στο σημείωμα... «Με αφορμή ένα βιβλίο για την Αθήνα του Αλέξανδρου Παπαγεωργίου-Βενετά» διαλέγοντας και μεταφέροντας εκείνα τα λόγια του συγγραφέα-αρχιτέκτονα που καθορίζουν τη βασική αντιμετώπιση του θέματός του, όπως το ότι... το βιβλίο του δεν είναι ιδεολογική ή κριτική πραγματεία γύρω από την αναγέννηση της Αθήνας, αλλά «θα πρέπει να θεωρηθεί απαραίτητο εργαλείο της μελλοντικής έρευνας».

Σίγουρα, όπως λένε πολλοί, ο Αγγελος Δεληβορριάς γράφει εγκεφαλικά, η γραφή του είναι πηκτή και καμιά φορά περίπλοκη. Δεν αφήνει όμως κανένα περιθώριο αδιαφορίας να γκριζάρει το περιεχόμενο του κειμένου του και η κάθε έννοια και η κάθε λέξη είναι τόσο καλά επεξεργασμένες ώστε ο αναγνώστης να αισθάνεται ότι έχουν πέσει σαν σταλαγματιές γάργαρου νερού από μια ανεξάντλητη πηγή. Στο σημείωμά του «Τι διάβαζα στα παιδικά μου χρόνια» - είναι πάντα συναρπαστικό να βλέπει κανείς πώς πλάστηκε ένα οξύ μυαλό, να μαθαίνει από τι μονοπάτια διαβάσματος πέρασε αυτός που απλώνει στις σελίδες του βιβλίου μας τη σκέψη του και τις προτιμήσεις του - και να μαθαίνει πως από πολύ νωρίς τα παραμύθια που προτιμούσε «δεν ήταν τόσο τα εξαρτημένα από το μελαγχολικό και γκρίζο κλίμα του Βορρά, αλλά τα διαποτισμένα με το φαντασμαγορικό μυστήριο της Ανατολής...». Κι ακόμη είναι θελκτικό να παρακολουθεί κανείς πώς, λίγο αργότερα, μέσα από τις απλουστευμένες συνέχειες των κλασικών μυθιστορημάτων του Ουγκό, του Δουμά κτλ. που δημοσίευε παλιά ο Θησαυρός των παιδιών καθώς και Το Ελληνόπουλο, ο Αγγελος Δεληβορριάς «εισέβαλε» στον κόσμο της κλασικής λογοτεχνίας και διαμόρφωσε σταδιακά την εξοικείωσή του με τα μεγάλα της έργα. «Ετσι ζυμώθηκε σταδιακά μια περίεργη εξερευνητική διάθεση, όχι τόσο σαν τάση φυγής αλλά σαν διέξοδος αυτονόητης περιέργειας για τα θαύματα της φύσεως και τα μυστήρια του ανθρώπου, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως προστάδιο μυήσεως στον προεπιστημονικό ορίζοντα των αναζητήσεών μου» γράφει ο ίδιος στο τέλος του σημειώματός του.



XAPA ΚΙΟΣΣΕ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 01-02-2004