Το γκρέμισμα

Ο τόμος αυτός είναι ο πέμπτος του ΑΡΧΕΙΟΥ ΤΗΣ Π.Σ. ΔΕΛΤΑ

Eισαγωγή: Π. A. Zάννας

«Aν και το θέμα του μυθιστορήματος δεν “ολοκληρώνεται”, αυτό δεν εμποδίζει τον αναγνώστη να χαρεί το κείμενο και να διαπιστώσει τη γόνιμη σχέση της ιστοριογραφίας με την αφηγηματική τεχνική. Ένα “ανοιχτό” μυθιστόρημα, όπως το Γκρέμισμα, επιτρέπει ουσιαστικά πιο ενεργητική ανάγνωση, καθώς προσφέρει πολλαπλές εκδοχές στην εξέλιξη της πλοκής». [M. Σπανάκη]


Στη σειρά εκδόσεων του Αρχείου της Π. Σ. Δέλτα, που φιλοδοξεί να περιλάβει όλο το σημαντικό ανέκδοτο έργο της αλλά και το ιστορικό και άλλο υλικό που συγκέντρωσε η ίδια, έρχεται σήμερα να προστεθεί ένα ανέκδοτο ως τώρα αλλά και ανολοκλήρωτο ιστορικό μυθιστόρημα.
Από την ίδια του τη φύση το τρίτο αυτό βυζαντινό μυθιστόρημα της Δέλτα δεν μπορεί να γίνει τόσο προσιτό και αγαπητό όσο τα δύο άλλα ("Για την Πατρίδα" και "Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου"). Θα ήταν όμως άδικο το αποσπασματικό αυτό κείμενο να μη δημοσιευτεί. Και για πολλούς λόγους.
Πρώτα, γιατί δεν είναι τόσο αποσπασματικό ώστε να μη διαβάζεται. Είναι, όπως παρατηρεί η επιμελήτρια αυτού του τόμου, ένα μυθιστόρημα, "ανοιχτό"· με πολλές εκδοχές για την τελική του έκβαση αλλά και σαφέστατο ιστορικό πλαίσιο πάνω στο οποίο θα στηθεί η ευδιάκριτη εξέλιξη του μύθου: από τη μάχη του Μαντζικέρτ ως το θάνατο του Ρωμανού Διογένη. Κι αυτό το "ανοιχτό" μυθιστόρημα μπορεί, ακόμη και με την ανολοκλήρωτη μορφή του, να σταθεί αντάξια δίπλα στα άλλα μυθιστορήματα της Δέλτα.
Ύστερα, γιατί με τον αποσπασματικό του χαρακτήρα, αλλά και τις διαδοχικές γραφές του και το υλικό της απαραίτητης προεργασίας για τη συγγραφή του, μας οδηγεί για πρώτη φορά στο εργαστήρι της Πηνελόπης Δέλτα. Ανακαλύπτουμε έτσι τις εργασίες που οδηγούν στη διαμόρφωση της πλοκής και των χαρακτήρων αλλά και τον όγκο της αναζήτησης και της μελέτης των ιστορικών πηγών που προηγήθηκε.
Τέλος, γιατί φωτίζει τις προθέσεις και τις αναζητήσεις της Δέλτα σε συσχετισμό με το υπόλοιπο συγγραφικό της έργο. Και μόνο το γεγονός πως εγκατέλειψε ένα τόσο προχωρημένο μυθιστόρημα, δεν μπορεί παρά να έχει κάποια σχέση με την προσωπική της ζωή και ουσιαστική σημασία για τα μεταγενέστερα έργα της και για την αφοσίωσή της στη σύγχρονη ιστορική και πολιτική πραγματικότητα.
Από την τελευταία αυτή άποψη "Το Γκρέμισμα" φωτίζει πολύ χαρακτηριστικά το ιδεολογικό πρόβλημα που έθεταν τα δύο αλλά βυζαντινά μυθιστορήματα και συμπληρώνει τη θέση της Δέλτα. [...]
Στο "Γκρέμισμα" το κυριότερο ίσως θέμα του έργου είναι το ιδεολογικό αυτό δίλημμα: αφοσίωση στο βασιλιά ή στην πατρίδα. Δίλημμα που περιπλέκεται όχι μόνο από την ασάφεια των θέσεων που υιοθετούν τα περισσότερα πρόσωπα του μυθιστορήματος (Ο "αναχρονισμός" που αναγνωρίζει η ίδια η Δέλτα) αλλά και από τη δυσκολία να εξηγηθεί εύκολα στον αναγνώστη (στο παιδί κυρίως) η πίστη που μπορεί να θεωρηθεί προδοσία μόλις η πατρίδα δεν ταυτίζεται με τον αυτοκράτορα.
Παράλληλα αναπτύσσεται ένα δεύτερο θέμα: ο εμφύλιος πόλεμος, το "αδελφικό αίμα" που κινδυνεύει να χυθεί, που χύνεται, καθώς παίζεται το παιχνίδι της εξουσίας, ύστερα από τη μάχη του Μαντζικέρτ. [...]


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή
Πρόλογος

ΤΟ ΓΚΡΕΜΙΣΜΑ
Α' Το Πεσμένο Λεοντάρι
Β' Το Γυφτόπουλο
Γ' Αρχοντόσπιτο στην Επαρχία
Δ' Αποχωρισμός
Ε' Γανίκ
ΣΤ' Αρχοντόσπιτο στην Πόλη
Ζ' Το Ιερό Παλάτι
Η' «Μιχαήλ, Αύγουστε, συ νικάς!»
Θ' Περιπλανήσεις
Ι' Άννα Δελασηνή
[ΙΑ'] Λέων και Ψελλός
[ΙΒ'] Γούλης
[ΙΓ'] [Μαγδαληνή - Γούλης - Μαυράκος]
[ΙΔ'] [Δοξαράς - Μαγδαληνή - Μαυράκος - Θεόδωρος]
[ΙΕ'] Η Γαλανομάτα
[ΙΣΤ'] [Θεόδωρος - Λέων - Ψελλός]
[ΙΖ'] [Ρωμανός και Χατζατούρης]
[ΙΗ']
[ΙΘ'] Στο Μοναστήρι της Πρώτης (Θάνατος Ρωμανού)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Ασυμπλήρωτα επεισόδια
[Α'] [Γανίκ - Μητροπολίτης]
[Β'] [Γανίκ - Μητροπολίτης - Άννα Δελασηνή - Αλέξιος]
[Γ] [Αλέξιος Κομνηνός - Νικηφορίτοης]
[Δ'] Ρωμανός
[Ε'] Πακουριανός - Ατταλειάτης - Χατζατούρης
[ΣΤ'] [Ρωμανός - Αλυάτης - Γανίκ]
[Ζ'] [Γούλης - Γίδης]
[Η'] [Θεόδωρος]
[Θ'] [Λέων - Μαγδαληνή]

Προσχέδια
[Ι'] Καμβάς Ι
[ΙΑ'] Καμβάς II
[ΙΒ'] Καμβάς Μαγδαληνή
[ΙΓ'] [Μαγδαληνή]
[ΙΔ'] Καμβάς
[ΙΕ'] [Δοξαράς - Αλέξιος Κομνηνός]
[ΙΣΤ'] [Κομνηνός]
[ΙΖ'] Σχέδιο: Το Γκρέμισμα
[Μ'] [Γίδης]
[ΙΘ'] [Γανίκ - Μαγδαληνή - Ρωμανός]

Ιστορικά διαγράμματα
[Κ'] Ρωμανός
[ΚΑ'] Ρωμανός Διογένης
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ