Άλκης

Η καταγραφή της σχέσης δύο ανθρώπων, του Ηλία και του Άλκη, όπως προκύπτει ύστερα από τυχαία γνωριμία μιας νύχτας στην παραλία της Ελευσίνας, ενώ ανάμεσά τους παραπαίουν ένα παιδί, ο Κλέαρχος, και μια γυναίκα, η Άννα. Οι αναστολές, η σύγχυση και οι υπολογισμοί που τόσο ύπουλα χτίζει ο ασφυκτικός περίγυρος κακοφορμίζουν τα συναισθήματα.
Με φόντο το Θριάσιο Πεδίο: Κομμένα βλέμματα, ανολοκλήρωτες φράσεις, ανασφάλεια, αγωνία, μουδιασμένα μέλη και αγγίγματα ερωτικά, όλ' αυτά επιτείνουν την ένταση της ιστορίας, που ξετυλίγεται κινηματογραφικά μπροστά στα μάτια του αναγνώστη.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Γεράσιμος Δενδρινός είναι ο συγγραφέας του Θριάσιου Πεδίου, της αρχαίας δηλαδή εύφορης και ιερής πεδιάδας της Ελευσίνας. Με μια τεράστια διαφορά, όχι απλώς χρόνου, αλλά, κυρίως, τοπίου. Στη θέση των παλιών ιερών και των μυστηριακών τελετουργιών τους, οι ήρωες του Δενδρινού συναντούν μπαρουτάδικα και τσιμεντοβιομηχανίες που από τα αποκρουστικά φουγάρα τους εκπέμπουν δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις, ανθυγιεινές χωματερές, κολασμένες φλόγες που δεν σβήνουν ποτέ από την Υψικάμινο τής, σχεδόν εξωγήινης, «Χαλυβουργικής» (η εικόνα της παραπέμπει στην ταινία του Φριτς Λανγκ Metropolis), αβίωτες οσμές από τα διυλιστήρια «Πετρόλα» και ΕΛΔΑ, κακοφωτισμένους και λασπωμένους δρόμους ανάμεσα σε μάντρες των πολυάριθμων, πάσης φύσεως, βιομηχανιών (εκατόν πενήντα τον αριθμό!), μ' έναν λόγο, σε μια μεγάλη καταβόθρα, λίγη μόνον ώρα από τη λουστραρισμένη Αθήνα του 2004.

Χρειάζεται τόλμη για να βάλεις τους ήρωές σου σε τέτοιο περιβάλλον σε εποχές που το μότο του ευ ζην και της «γκλαμουριάς» κοντεύει να γίνει καθεστωτική κοινωνική θηλιά. Και χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη τόλμη για να σκύψεις πάνω σε ζωές μισές, απελπισμένες και αδιέξοδες, με βαθιά ανθρωπιά και, συγκινητικά μεγαλόψυχη, ευγένεια κι ευαισθησία. Γιατί η ματιά του Δενδρινού, σε τούτο -για μένα εξαιρετικά σημαντικό- διαφέρει από ματιές άλλων ομοτέχνων του, που επίσης προσεγγίζουν σκοτεινιές ή απελπισίες ή μοναξιές της σύγχρονης Ελλάδας: Οτι σ' αυτήν δεν διακρίνει κανείς ίχνος σκληρότητας, κανένα σημάδι αφ' υψηλού αντιμετώπισης, ούτε τόσο δα ψήγμα αστεϊσμού της αγοράς ή λεκτικού ναρκισσισμού.

Πολύ περισσότερο όταν το θέμα που ο συγγραφέας επιλέγει για το τελευταίο, τουλάχιστον, μυθιστόρημά του, «Αλκης», είναι μια ομοφυλοφιλική ανδρική σχέση. Βέβαια δεν είναι ο πρώτος που το τολμά. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος με την ποίησή του το τόλμησε σε καιρούς πολύ αγριότερους και σφιχτότερους, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου το πέρασε πλαγιότερα και ηπιότερα, ο Γιώργος Ιωάννου το άφηνε να πλανάται άλλοτε πιο έντονα κι άλλοτε χαμηλόφωνα, ο Ανδρέας Αγγελάκης το κατέθεσε καθαρά, ξάστερα και τραγικά και από τους νεότερους, στο νου μου έρχεται η περίπτωση του Α. Ρουσοχατζάκη. Πρόσφατα το ομίλησε και ο Μένης Κουμανταρέας, αλλά μέσα από την αλληγορία της ιστορίας του Νώε, ενώ ψήγματα μας δίνει με το τελευταίο του μυθιστόρημα και ο Γιάννης Ξανθούλης. Η διαφορά με τους προαναφερθέντες, εκτός ίσως από τον Ανδρέα Αγγελάκη και λιγότερο από τον Νίκο-Αλέξη Ασλάνογλου (ως προς το κλίμα και τη διάθεση), είναι πως ο Γεράσιμος Δενδρινός φωτίζει ολοκάθαρα την ομοφυλοφιλική σχέση των δύο ηρώων του, φέρνοντας στην επιφάνεια όλες τις εκφάνσεις της απελπισίας και του αδιεξόδου που αυτή δημιουργεί και στα δύο μέρη. Χωρίς ρητορείες, χωρίς διάθεση για οποιαδήποτε πρόκληση, ο συγγραφέας σκύβει με συγκινητική ευαισθησία στα άδυτα της ψυχικής αγωνίας των ηρώων του, ακολουθώντας τους βήμα το βήμα μέσα στο κακοφωτισμένους δρόμους του άλλοτε ένδοξου -και ερωτικά βεβαίως- και νυν διαλυμένου Θριάσιου Πεδίου.



Η ανελέητη απαγόρευση της επιθυμίας



Η ιστορία ξεκινά με τον Αλκη, έναν σαραντάρη καθηγητή Μαθηματικών, να κάθεται στο δωμάτιό του, καλοκαίρι απόβραδο και να αναπολεί την ερωτική του συνάντηση, την προηγούμενη νύχτα, με τον Ηλία, έναν συνομήλικό του έμπορο, στον περίβολο του εργοστασίου της Ελαιουργικής. Είχε προηγηθεί, όπως αρκετές νύχτες, η «απεγνωσμένη πορεία» του Αλκη, όπως και άλλων «προορισμένων», κατά την προσφιλή έκφραση του Γιώργου Ιωάννου, ανάμεσα σε μαντρότοιχους εργοστασίων, στους γύρω δρόμους, κοντά στην παραλιακή, με τα διερχόμενα σιγά σιγά αυτοκίνητα που οδηγούν άνδρες με σκοτεινά πρόσωπα, τα οποία φωτίζει φευγαλέα η καύτρα του τσιγάρου τους.

Ομως η συνάντηση με τον Ηλία θα έχει κάτι καθοριστικό. Θα ανασύρει στην επιφάνεια μια ανεξέλεγκτη επιθυμία και μια απεριόριστη ανάγκη μιας βαθύτερης επικοινωνίας. Το μείγμα γίνεται εκρηκτικό όταν αποκαλύπτονται οι όροι μέσα στους οποίους οι δύο άνδρες είναι αναγκασμένοι να βιώσουν τη σχέση τους. Ο Ηλίας είναι παντρεμένος κι έχει έναν γιο, τον Κλέαρχο, ο οποίος τυχαίνει να είναι μαθητής του Αλκη στο Γυμνάσιο και μάλιστα από εκείνους που τον συμπαθούν και κάθε λίγο και λιγάκι ζητάει τη βοήθειά του στα Μαθηματικά. Ο Αλκης συμβιώνει με την άρρωστη και ιδιότροπη μητέρα του, η οποία συνεχώς του υπενθυμίζει ότι πρέπει επιτέλους να παντρευτεί και να νοικοκυρευτεί. Οταν κάποια στιγμή χρειάζεται ο Ηλίας να έρθει στο σχολείο, όπως όλοι οι γονείς, για να μιλήσει με τον καθηγητή του γιου του, η αλήθεια φανερώνεται σ' όλες τις τραγικές διαστάσεις της. Πώς, από δω και πέρα, οι δύο άνδρες θα διαχειριστούν το διχασμό και τις εσωτερικές συγκρούσεις τους ώστε να ζήσουν -έστω και μισερά- την ερωτική τους ιστορία; Πώς ο Αλκης θα μπορεί να βλέπει κάθε μέρα το μικρό μαθητή και πώς θα ξεπερνάει τις ενοχές του; Τι γίνεται όταν στην ιστορία μπαίνει και η γυναίκα του Ηλία, μια τρίτη τραγική φιγούρα, η οποία γνωρίζει την απόκλιση του άνδρα της, έχει συμφιλιωθεί μ' αυτήν κι έχει αποποιηθεί τις δικές της επιθυμίες; Τι είδους γάμος είναι αυτός και τι είδους οικογένεια; 'Η μήπως έτσι εμμέσως δίνεται και μια απάντηση στη διαρκή μουρμούρα της μητέρας του Αλκη για τον, πάση θυσία, γάμο του.

Ο Δενδρινός στήνει ένα μυθιστόρημα χαμηλών, εσωτερικών τόνων, που όμως υποκρύπτει εντονότατους κραδασμούς, ένα μυθιστόρημα με μια εξαιρετική ευγένεια συναισθημάτων, υποβλητικό μέσα στη βαθύτατη μελαγχολία του. Από κοντά πηγαίνει και ο περιβάλλων χώρος, ο οποίος, αν και σχεδόν απειλητικός, κακοφωτισμένος και υποβαθμισμένος, αποκτά μια δική του ποιητική, σχεδόν ερωτική, κάτω από το βλέμμα του συγγραφέα και τον τρόπο που μας οδηγεί σ' αυτόν. Οι δύο ήρωες, σαφώς αντίθετοι χαρακτήρες, ψυχογραφούνται σε βάθος. Ορισμένα ερωτήματα δημιουργεί η υπερβολική προσήλωση του μικρού Κλέαρχου προς τον καθηγητή του, ακόμη και σε βάρος των συμμαθητών του, ως προς το βαθμό της αληθοφάνειάς της. Θεωρούμε πως και με μικρότερες δόσεις το μυθιστόρημα καθόλου δεν θα έχανε, αντίθετα μάλιστα. Το τελικό ζητούμενο πάντως είναι πως ο συγγραφέας αφήνει μετέωρη την οποιαδήποτε ερώτηση για την έκβαση της σχέσης των δύο άνδρών. Τι άλλο θα μπορούσε άλλωστε να κάνει...



ΕΛΕΝΑ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/02/2004