Ματίας Ντελ Ρίος. Από τη Σαραγόσα στην Αττάλεια

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το ένστικτο του θανάτου, από την πρώτη κιόλας φράση του βιβλίου, κατισχύει. Η δήλωση είναι τόσο περιφανής όσο και η νίκη του μηδενός, όταν ακυρώνει την ίδια τη βιολογική ικμάδα. Παραθέτω: «Ο Ματίας ντελ Ρίος γεννήθηκε στις 17 Μαΐου 1961 στη Σαραγόσα της Ισπανίας κι ελπίζει να πεθάνει εφέτος» (βλ. σελ. 9). Η αφήγηση καταγράφει μεθοδικά αγχωτικές εμπειρίες του νεαρού ήρωα, ο οποίος παρακολούθησε στη Σορβόνη μαθήματα γύρω από τη ζωγραφική όπως αναπτύχθηκε στην Ισπανία, μελετώντας ιδιαίτερα την επίδραση της φλαμανδικής τεχνοτροπίας του 15ου αιώνα στην τέχνη της χώρας του. Η αναζήτηση όλο και συχνότερης δόσης κοκαΐνης ταλανίζει τον άτυχο φιλότεχνο, καθιστώντας τον σχετικά γρήγορα ανυπεράσπιστο αιχμάλωτο των ναρκωτικών «πεδίων της τέλειας αποδοχής», όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στο ημερολόγιο-μαρτυρολόγιό του.

Η διαφυγή από τη μητρική Ισπανία τον οδηγεί στη χαοτική πατρίδα της θανάσιμης έξης. Η σχέση του, αντίστοιχα, με την άδολη, εξίσου φασματική μητέρα του διαρκεί ως παρατεταμένη ενοχή. Η αντίστιξη αυτή υποστηρίζει έντεχνα τη δραματική ανέλιξη του έργου σε όλο του το εύρος. Με πρόσχημα τη μετάφραση των καταλοίπων του Ματίας ντελ Ρίος από τα ισπανικά στα ελληνικά, ο συγγραφέας υπομνηματίζει, μεταξύ άλλων, την αισθησιακή έλξη που αναπτύσσεται μεταξύ του ασθμαίνοντος υποψήφιου τεχνοκριτικού και των τοπίων, τα οποία τον φιλοξενούν ως ιαματικές κυρίως μονάδες. Ο χώρος είναι δηλαδή σημασιολογικά αυξημένος. Παύει να λειτουργεί ως χωροταξική συντεταγμένη καθώς αναβαθμίζεται σε ένα ευρύτατο πεδίο στοχαστικών περιδιαβάσεων.

Κομβικά αρχιτεκτονήματα και κρίσιμα ερείπια αναδεικνύονται σε εστίες παρηγορίας. Βεβαίως δεν προλαβαίνουν την τελική φθορά. Τα μουσεία και οι ιεροί τόποι των διαπολιτιστικών συναντήσεων δεν έχουν την ικανότητα να αποτρέψουν τον εκφυλισμό του Ισπανού εστέτ σε άβουλο χρήστη του Κακού. Το νιτσεϊκό πρόταγμα, όπως διατυπώθηκε ευκρινώς στη «Θέληση για δύναμη», (1885-1886), αρκεί όμως για ν' ανακουφίσει προσωρινά το θύμα της τεχνητής έκστασης: «...ο κόσμος είναι ακόμη πλούσιος και άγνωστος και αξίζει περισσότερο να χαθούμε παρά να κατοικήσουμε ανάπηροι και φαρμακεροί. Η ίδια μας η ρώμη μάς σπρώχνει προς τις μακρινές θάλασσες, προς το σημείο όπου όλοι οι ήλιοι μέχρι τώρα έχουν δύσει, ξέρουμε πως υπάρχει ένας νέος κόσμος...». Πρόκειται για εκείνον ακριβώς τον «άλλον» κόσμο τον οποίο αναζητεί διακαώς ο Ματίας ντελ Ρίος στα διάκενα της αγωνίας του, όπου καταφέρνει να διεισδύσει για λίγο το φως μιας πιθανής ανόρθωσης.

Η εγνωσμένη συγγραφική επάρκεια του Γεράσιμου Δενδρινού, σε συνδυασμό με την ασκημένη ικανότητά του ψυχογραφικών αποδελτιώσεων της συμπεριφοράς των αντι-ηρώων του συμβάλλουν αποφασιστικά στην όλη προώθηση του συγγραφικού σχεδίου. Ολοκληρώνοντας τον τραγικό κύκλο του, ο Ματίας ντελ Ρίος είναι ένας τυπικός μάρτυρας μιας εποχής που δεν μπόρεσε να προστατέψει τα καλύτερα παιδιά της, όταν εκείνα χρειάστηκαν επειγόντως την αρωγή του «άλλου».

Στον βαθμό που «συχνά ο θάνατος δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της αδιαφορίας μας για την αθανασία», όπως διατείνεται ο οξυδερκής Mircea Eliade, τότε ο Ματίας ντελ Ρίος επείγεται να μονοπωλήσει αυτήν τη στάση, τη μοιραία δηλαδή έπαρση της μη-αθανασίας. Παρορμητικός ή υποταγμένος στο σκοτεινό πεπρωμένο της αυτοκαταστροφής, στοχαστικός ή άθυρμα του εθισμού του στις φονικές ουσίες, ο χαρακτήρας αυτός του Γεράσιμου Δενδρινού παραπαίει από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα του βιβλίου μεταξύ απόλυτης-ουτοπικής ευφροσύνης και αφανισμού. Από την άποψη αυτή ο ταξιδιωτικός οδηγός, που υπονοείται ως προέκταση των σελίδων αυτών, συνιστά και οδηγό λυτρωτικού θανάτου. Εξού και το πηγαίο αίσθημα ανακούφισης, το οποίο ποτίζει το επιμύθιο της νουβέλας. Η ωκεάνια γαλήνη διαδέχεται την οριακή πόλωση Αγαθού-Δαιμονικού: η κοκαΐνη έχει ήδη θεωρηθεί το αναπόφευκτο συνώνυμο της βίας, η καταγγελία της είναι η περιώνυμη κάθαρση.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 26/01/2007