X. A. Donnet, Ο βομβαρδισμός μιας άμαχης πολιτείας

Υπερασπιστής της Κέρκυρας ο Θερβάντες, μας λέει πολύ λιγότερα απ' όσα είδε: για τους σταθμούς, τους τόπους, τα λιμάνια, τις πολιτείες, τα κάστρα, απ' όπου πέρασε σαν απλός στρατιώτης μέσα σ' ένα από τα καράβια της αρμάδας που στάθμευσε στην Κέρκυρα πριν από τη ναυμαχία της Ναυπάκτου.
Καμιά λοιπόν αμφιβολία πως ο Θερβάντες γύριζε για μέρες στους δρόμους της Καστροπολιτείας μας, ανάμεσα στους χιλιάδες Ισπανούς, Ιταλούς, Γερμανούς, Κερκυραίους στρατιώτες (τρεις χιλιάδες).
Η Κέρκυρα, λοιπόν, έγινε η σκοπιά και το φυλάκιο, ο τελευταίος σταθμός και το ορμητήριο για τη Δόξα της αήττητης αρμάδας του μεγάλου Δον Χουάν και του απλού στρατιώτη Μιγκέλ Θερβάντες.
Ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα είναι δικός μας· και δικαίωμα δικό μας είναι να τον διαβάζουμε χωμένοι μέσα στις μαύρες σήραγγες, όταν οι μπόμπες πέφτοντας καίγανε την πόλη μας· και καθόλου την ψυχή της. Ακριβώς όπως τότε ο κίνδυνος, παρόμοιος του θανάτου, κάτω από τα ίδια τείχη που πολέμησε, με το πιστό του εκεί ομοίωμα για πάντα.

Εμείς μετακομίσαμε στα δευτερόλεπτα από το σπίτι μας στις τρώγλες του παλιού βενετσιάνικου κάστρου· ο πατέρας κουβάλησε το κρεβάτι, η μητέρα ένα ρούχο, τα παιδιά εμείς, ένα ή μισό, μάλλον μισό όνειρο. Ένα μαύρο ή μισό, μάλλον μισό μαύρο περιστέρι που ήταν άσπρο από τ' όνειρό μας, πετούσε τέσσερα χρόνια μέσα στις σήραγγες με τους τρωγλοδύτες και χτυπιόταν πέρα δώθε "πού πάει ο κόσμος;". Μπήκε το μαύρο εκεί την 1η Νοεμβρίου του 1940 και βγήκε στις 16 Οκτώβρη του 1944.
Όχι, δε βγήκε ακόμη μέσα από τις μαύρες σήραγγες.