Η εκδίκηση του Marx

Επιστημονική επιμέλεια: Θεόδωρος Κ. Πελαγίδης

Η Εκδίκηση του Μαρξ του Meghnad Desai είναι μια κοσμική φάρσα με σοβαρές όμως προθέσεις. Ο Μαρξ σήμερα θα ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής της παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση είναι καλή, γιατί φέρνει τον καπιταλισμό κοντύτερα στο τέλος του. Οι αντιτιθέμενοι στην παγκοσμιοποίηση δεν συνειδητοποιούν ότι εάν πετύχουν τους στόχους τους, θα επιτρέψουν απλώς στον καπιταλισμό να μακροημερεύσει. Λαμπρό και παράδοξο. Το βιβλίο του Desai αποτελεί σταθερό ερέθισμα στη σκέψη.

Robert Skidelsky

ΚΡΙΤΙΚΗ



Οι νέοι που διαδηλώνουν εναντίον της παγκοσμιοποίησης και του καπιταλισμού ασφαλώς θα αισθάνονταν μεγάλη έκπληξη αν μάθαιναν ότι μεταξύ των ομοϊδεατών τους δεν θα βρουν τον Καρλ Μαρξ. Ομως αυτό υποστηρίζει ο γνωστός καθηγητής οικονομικών του LSE, Meghnad Desai. Στο προκλητικό αυτό βιβλίο του, ο γνωστός οικονομολόγος υποστηρίζει ότι η άνθηση του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης είναι κάτι το οποίο ο Μαρξ θα καλωσόριζε.


Για τον Μαρξ, ο καπιταλισμός θα έφθανε στα όριά του μόνο όταν δεν θα ήταν πια ικανός για πρόοδο, μόνο όταν εξαντλούσε τη δυναμική του· όταν έχανε τον δυναμισμό του. Ομως αυτό προφανώς δεν έχει συμβεί ακόμα. Καθημερινά παρατηρούμε νέες επαναστατικές καινοτομίες στους τομείς τής τεχνολογίας, της θεωρητικής φυσικής, της οργάνωσης των επιχειρήσεων. Επίσης, η παγκοσμιοποίηση εισάγοντας στις παγκόσμιες αγορές τη δυνατότητα του ανοιχτού ανταγωνισμού στους παραγωγούς τού Τρίτου Κόσμου, αποδεικνύει ότι ο καπιταλισμός έχει ακόμη τις δυνατότητες να προχωρήσει μπροστά. Ο Μαρξ ήταν υπερασπιστής του ελεύθερου εμπορίου και όχι φίλος των δασμολογικών φραγμών, των ποσοστώσεων και του προστατευτισμού. Για τον Desai, το καταστάλαγμα των απόψεων του Μαρξ βρίσκεται στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, που έγραψε μαζί με τον Ενγκελς:


«Η μπουρζουαζία δεν μπορεί να υπάρξει δίχως διαρκή επαναστατικοποίηση των εργαλείων τής παραγωγής και επομένως των σχέσεων παραγωγής και με αυτές όλων των σχέσεων της κοινωνίας... Διαρκής επαναστατικοποίηση της παραγωγής, αδιάκοπη διατάραξη όλων των κοινωνικών συνθηκών, διαρκής αβεβαιότητα και αναστάτωση διακρίνει τήν εποχή της μπουρζουαζίας από κάθε άλλη προγενέστερη».


Ο Μαρξ δεν υπήρξε ποτέ προφήτης τού «τέλους τού καπιταλισμού» όπως πολλοί θέλησαν να τον παρουσιάσουν. Το θέμα του «τέλους τού καπιταλισμού» δεν έχει ασφαλώς μόνο θεωρητική σημασία. Οπως τονίζει ο συγγραφέας, με την επίκληση της προφητείας ότι ο καπιταλισμός θα πέθαινε σύντομα, διαπράχθηκαν ανείπωτα εγκλήματα.


Ο θάνατος του σοσιαλιστικού πειράματος, που θεμελιώθηκε με την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία το 1917, όχι μόνο δεν θα στεναχωρούσε τον Μαρξ αλλά αντίθετα θα τον χαροποιούσε. Αν ο Μαρξ είχε να διαλέξει μεταξύ ενός οικονομικού συστήματος το οποίο κατευθύνεται από την αγορά και ενός συστήματος το οποίο κατευθύνεται από την κρατική γραφειοκρατία, αναμφίβολα θα επέλεγε το πρώτο -την αγορά. Ο Μαρξ δεν προσέβλεπε ούτε στην εθνικοποίηση των βιομηχανιών ούτε στην αντικατάσταση των αγορών από τον κρατικό σχεδιασμό. Τέλος, η χρησιμοποίηση τρομοκρατικών ενεργειών για την επίτευξη πολιτικών στόχων είναι κάτι το οποίο θα καταδίκαζε απερίφραστα, χαρακτηρίζοντας τέτοιες ενέργειες ως «μπλανκισμό».


Για τον Desai, ο συνεχιζόμενος δυναμισμός τού καπιταλισμού στην αρχή του 21ου αιώνα είναι η εκδίκηση του Μαρξ απέναντι στους «μαρξιστές», απέναντι σε όλους αυτούς που προέβλεπαν με μηχανιστικό τρόπο την εξαφάνισή του. Η ιδέα ότι ο καπιταλισμός, όσο διαρκούσε, ήταν προοδευτικός τρόπος παραγωγής του οποίου η αχαλίνωτη ανάπτυξη ήταν προτιμότερη από τις αντιδραστικές εναλλακτικές καταστάσεις λησμονήθηκε. Τώρα έχει επιστρέψει εκδικητικά. Ο καπιταλισμός έχει καταστεί πραγματικά παγκόσμιος και δεν έχει εξαντλήσει ακόμα τα όριά του.


Ο συγγραφέας προτείνει την επιστροφή στον Μαρξ για να κατανοήσουμε τη δυναμική του καπιταλισμού.



ΤΑΚΗΣ ΜΙΧΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/01/2005