Οι κήποι του Άδωνη

Σαγηνευτής γυναικών, γεννημένος από ένα δέντρο σμύρνας, νέος άντρας με το σπέρμα του πλουσιοπάροχο, ο Άδωνης, από την υπερβολή στην ερωτική δεξιότητα, είναι καταδικασμένος στην ανικανότητα. Από τα θεϊκά μυρωδικά καταλήγει στο μαρούλι, φυτό αντιαφροδισιακό, ψυχρό και υγρό, που αποτελεί τροφή των νεκρών. Οι περίφημοι «κήποι του Άδωνη» δε συνιστούν μια λατρεία της γονιμότητας της γης· είναι καλλιέργειες δίχως καρπούς, στείρες.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Από τότε που η κλασική φιλολογία συνάντησε την ανθρωπολογία, στον 20ό αιώνα, καμία βεβαιότητα δεν έμεινε ακλόνητη. Ολοένα περισσότερα νέα βιβλία θα άφηναν κατά μέρος την «πεπατημένη της μυθολογίας» για να εξερευνήσουν νέους ορίζοντες. Και εκεί που οι ιστορικοί των θρησκειών πίστευαν ότι είχαν εξερευνήσει τα τελευταία απόκρυφα σημεία της αρχαιότητας, άρχισε να εμφανίζεται η λογική ενός διαφορετικού σχεδίου κατασκευής που θα άλλαζε τα δεδομένα. Πρωτεργάτες της αποκαθήλωσης του παλαιού σκηνικού υπήρξαν στη Γαλλία τόσο ο Marcel Detienne όσο και ο πρεσβύτερός του Jean-Pierre Vernant που πέθανε πρόσφατα.

Και οι δύο συμμετέχουν στην καινούργια ανάλυση του μύθου του Αδωνη, η οποία είναι ακριβώς μια τέτοια περίπτωση αποκαθήλωσης περασμένων θεωριών με βάση τα ίδια δεδομένα που είχαν και οι άλλοι: «Κι όμως, αρκεί να διαβάσει κανείς τον μύθο του Αδωνη στην εκδοχή του που μας έδωσε ο Πανυάσης ο Αλικαρνασσεύς, ο συγγενής του Ηρόδοτου, για να κατανοήσει ευθύς εξαρχής ότι ο Αδωνης - όπως και τόσοι άλλοι που κολυμπούν στα ίδια νερά - έχει αποξενωθεί ύπουλα από την ίδια του την ιστορία και έχει παρερμηνευτεί από έναν αχαλίνωτο συγκρητισμό, θαμπωμένο από τις ομοιότητες που πίστευε ότι ανακάλυπτε και χωρίς ποτέ κανένα ενδιαφέρον για τις διαφορές που θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν το εγχείρημά του» σημειώνει ο Detienne, συγγραφέας του βιβλίου αυτού. Πρώτο υπόδειγμα προς κατάρριψη είναι ο J.G. Frazer και το θεωρούμενο κλασικό έργο του Χρυσός κλώνος, όπου αντιτίθενται ο Αδωνης και η Δήμητρα, με τα μυρωδικά να βρίσκονται στους αντίποδες των δημητριακών με τον ίδιο τρόπο που η σαγήνη μπορεί να βρίσκεται στους αντίποδες του γάμου. «Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να πέσει σε μεγαλύτερο σφάλμα...» γράφει ο καινούργιος κλασικιστής, ο οποίος αναλαμβάνει τώρα να δείξει ότι «το γεγονός πως ο μύθος του Αδωνη εγγράφεται, μέσα από κάποιες όψεις του, σε μια συμβαντολογική ιστορία δεν τον εμποδίζει να παραπέμπει, μέσα από τα διάφορα σημασιολογικά του επίπεδα, στο σύνολο της κοινωνικής και θρησκευτικής σκέψης των Ελλήνων».

Οπότε και επιχειρεί να ορίσει τα μυρωδικά, τις συμβολικές αξίες τους, τις ιδιότητες και τις λειτουργίες τους, για να ανιχνεύσει τη σχέση των ανθρώπων με τους θεούς στην αρχαιότητα, αλλά και τις διάφορες κοινωνικές θέσεις της γυναίκας, και τους διάφορους τύπους κοινωνικών σχέσεων, που κλιμακώνονται από τη διαστροφή ως τον γάμο, περνώντας από τη σαγήνη και τη συνεύρεση με τις ερωμένες. Επίσης, πέρα από τις ερωτικές συνηχήσεις των ουσιών και των οσμών, αποκρυπτογραφείται το σύνολο των αναπαραστάσεων και των αξιών που οι Ελληνες απέδιδαν στα αρώματα. Το κεφάλαιο «Βοδινό με μυρωδικά», λόγου χάρη, αναφέρεται στο λατρευτικό πεδίο και στις προσφορές λιβανιού και σμύρνας στη θεά Αφροδίτη. Ηταν ένας άλλος κόσμος, πράγματι.



ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

Το ΒΗΜΑ, 28/01/2007