0
Your Καλαθι
Σφραγίδες Κρητικής Ελευθερίας 1821-1898
Έκπτωση
10%
10%
Περιγραφή
Πρόλογος: Αλεξίου, Στυλιανός. Έκδοση για την εκατοενταετηρίδα της Κρητικής ελευθερίας (1898-1998)
[...] Το βιβλίο αυτό που κατάρτισε και επιμελήθηκε με τη γνωστή εμβρίθεια και πληρότητά του ο συνάδελφος Θεοχάρης Δετοράκης, τιτλοφορείται "Σφραγίδες κρητικής ελευθερίας" (1821-1898). Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για κάτι πολύ ευρύτερο και βασικής σημασίας για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης. Προτάσσεται ένα πολύτιμο χρονολόγιο όλων των κρητικών επαναστάσεων της παραπάνω περιόδου, και ακολουθεί μακρά σειρά σφραγίδων και άλλων ιστορικών στοιχείων, αποσπασμάτων προκηρύξεων και πρώτων σελίδων εφημερίδων της εποχής.
Ο αναγνώστης αποκτά με τον τρόπο αυτόν μια συναρπαστική εικόνα της ταραγμένης περιόδου των κρητικών αγώνων, με την ποικιλία τίτλων των γενικών και τοπικών φορέων εξουσίας και με τα γραφικά εμβλήματα και συνθήματά τους. Αλλά και η όλη ζωή της τότε Κρήτης, που υψώθηκε σε αξιόλογο επίπεδο κυρίως μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, τη Συνθήκη του Βερολίνου και τη Σύμβαση της Χαλέπας, δίνεται ανάγλυφα από τις ίδιες τις πηγές στις σελίδες που ακολουθούν. [...] (από τον πρόλογο του Αλέξη Στυλιανού)
Κριτική
Στις 25 Αυγούστου 1898, και ενώ η Κρήτη, ύστερα από την εξέγερση του προηγούμενου έτους, βρισκόταν υπό τη διεθνή προστασία της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας, εξαγριωμένος τουρκικός όχλος επιδόθηκε σε βιαιοπραγίες και σφαγές στο Ηράκλειο με πολλά θύματα μεταξύ του χριστιανικού πληθυσμού και των στρατιωτών των δυνάμεων, ιδίως των Αγγλων. Η σφαγή υπήρξε η αφετηρία διπλωματικών εξελίξεων, που κατέληξαν στην εκκένωση της Κρήτης από τα οθωμανικά στρατεύματα. Έπειτα από διακόσια είκοσι εννέα χρόνια οθωμανικής κατοχής, στις 2 Νοεμβρίου 1898 ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης εγκατέλειπε οριστικά τη μεγαλόνησο. Η Κρήτη γίνεται αυτόνομη πολιτεία υπό την προστασία των Δυνάμεων και στις 9 Δεκεμβρίου 1898 ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδος αποβιβάζεται στη Σούδα ως ύπατος αρμοστής. Έπειτα από έναν αιώνα επίμονων επαναστατικών διεκδικήσεων η Κρήτη χαίρεται τη χαραυγή της ελευθερίας.
Η εκατοστή επέτειος των γεγονότων, που υπήρξαν σημαντικά όχι μόνο για την τοπική ιστορία της Κρήτης αλλά και για τη γενικότερη φορά του Ανατολικού Ζητήματος, τιμήθηκε με πολυποίκιλες εκδηλώσεις στην Κρήτη το περασμένο καλοκαίρι. Πέρα από τις επετειακές εκδηλώσεις πάντως, η ερμηνεία και η κατανόηση των γεγονότων μακροπρόθεσμα καθορίζεται από τις θεμελιωμένες διαπιστώσεις της επιστημονικής ανάλυσης. Στο επίπεδο αυτό θα μπορούσαμε να σημειώσουμε, χωρίς ιδιαίτερη δόση υπερβολής, ότι συντελέστηκαν και οι δύο ουσιαστικότερες συμβολές στην απόδοση της δέουσας τιμής στην επέτειο της σφαγής του Ηρακλείου και της επίτευξης της αυτονομίας της Κρήτης: με μια σημαντική έκδοση και ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο, και τα δύο επιτεύγματα της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών.
Η έκδοση αποτελεί άλλη μια συμβολή στην κρητολογική έρευνα που προσφέρει ο μόχθος του χαλκέντερου ιστορικού της μεγαλονήσου, του συναδέλφου Θεοχάρη Δετοράκη. Κοντά στις τόσες άλλες ουσιώδεις συμβολές του στην προαγωγή της γνώσης της ιστορίας της βυζαντινής, βενετικής και οθωμανικής Κρήτης, ο Θεοχάρης Δετοράκης παρουσιάζει με τη νέα εργασία του μια πολυτιμότατη συναγωγή πρωτογενών τεκμηρίων από τους αγώνες της Κρήτης: τις σφραγίδες της Κρητικής Ελευθερίας της περιόδου 1821-1898 και τα φύλλα των πρώτων κρητικών εφημερίδων από το 1831 ως το 1898. Από τη «Βακάι Γκιρίτ», τη δίγλωσση πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στην Κρήτη κατά την αιγυπτιακή κατοχή το 1831, ως το πρώτο φύλλο της «Επισήμου Εφημερίδος της Κρητικής Πολιτείας», της 25ης Δεκεμβρίου 1898, η έκδοση μάς προσφέρει ένα πανόραμα της πρώιμης ιστορίας του κρητικού τύπου. Έτσι, χαρτογραφείται με απτά τεκμήρια το ιστορικό τοπίο της εποχής των κρητικών επαναστάσεων και ξεχερσώνεται το πεδίο της έρευνας, ώστε η ιστορική γνώση να οικοδομηθεί πάνω στην αξιοπιστία των μαρτυριών μάλλον παρά στις εξάρσεις του θρύλου.
Αυτό ακριβώς υπήρξε και το ζητούμενο του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου «Η τελευταία φάση του Κρητικού Ζητήματος», το οποίο συγκάλεσε η ΕΚΙΜ. Το συνέδριο υπήρξε μια εντυπωσιακή συνάντηση των γενεών του επιστημονικού δυναμικού της Κρήτης και ειδικών μελετητών από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακούστηκαν πολλές ανακοινώσεις, που διακρίνονταν για τη σοβαρότητα, την πρωτοτυπία, τον εντοπισμό νέων σωμάτων υλικού και τη δοκιμή νέων προσεγγίσεων, σε όλα τα δυνατά επίπεδα ιστορικής θεώρησης: η πολιτική, η στρατιωτική και η διπλωματική οπτική, αλλά και η κοινωνική, οικονομική, εκκλησιαστική ιστορία, η ιστορία του Τύπου, της εκπαίδευσης και της λογοτεχνίας πρόσφεραν μια καθολική θεώρηση, ενώ η διεθνής συμμετοχή στο συνέδριο μας θύμισε την καίρια θέση του Κρητικού Ζητήματος στην ιστορία των ευρωπαϊκών διεθνών σχέσεων.
Το συνέδριο έκλεισε με μια συνάντηση στρογγυλής τράπεζας, στην οποία ο προβληματισμός περιστράφηκε κυρίως γύρω από τη μέθοδο της επιστημονικής συγκρότησης του πεδίου της ιστορίας των κρητικών επαναστάσεων, με ζητούμενο την ανάσυρση της νεότερης ιστορίας της Κρήτης από το «ημίφως» και την ανάδειξή της στο ενδεδειγμένο επίπεδο επιστημονικής διαπραγμάτευσης που επιβάλλει το εγγενές ενδιαφέρον και η σημασία του αντικειμένου. Αφετηρία του προβληματισμού υπήρξε η διαπίστωση ότι η λαμπρότητα προγενέστερων φάσεων της μακραίωνης διαδρομής της ιστορίας και του πολιτισμού της Κρήτης, ειδικότερα ο μινωικός πολιτισμός και ο πολιτισμός της Βενετοκρατίας, έχει επισκιάσει, ως προς το επιστημονικό ενδιαφέρον και τη βιβλιογραφική παραγωγή, τη σημασία της νεότερης ιστορίας της Κρήτης.
Και όμως μια συνολική θεώρηση των εξεγέρσεων της Κρήτης από το 1770 ως το 1897 θα μπορούσε να αναδείξει και την περίοδο αυτή της ιστορίας της μεγαλονήσου ως μοναδικής σπουδαιότητας ιστορική εποχή όχι μόνο για την αυτονόητη πολιτική και εθνική κρισιμότητά της για τα συλλογικά πεπρωμένα του νεότερου Ελληνισμού, αλλά ιδίως για το μέγιστο ενδιαφέρον που παρουσιάζει υπό συγκριτική οπτική για την κατανόηση της ανθρώπινης κοινωνίας και της βαθύτερης δυναμικής που εκφράζεται με τα φαινόμενα της συλλογικής προσφυγής στην επαναστατική πράξη.
Με τη συγκριτική θεώρηση, τη σύνδεση με τις θεωρίες των επαναστάσεων που επεξεργάστηκαν κοινωνικοί στοχαστές από τον Tocqueville ως τον Barrington Moore, και τον συσχετισμό με την παράδοση κοινωνικής διαμαρτυρίας στον ευρύτερο μεσογειακό και ευρωπαϊκό κόσμο που θα μας παρέπεμπε στον Braudel αποκτούν οι τοπικές ιστορικές εμπειρίες, αλλά ακόμη και οι επιμέρους εθνικές ιστορίες, το ενδιαφέρον που θα μπορούσε να συντείνει στην καθιέρωσή τους ως αναγνωρισμένων επιστημονικών αντικειμένων με ευρύτερη και όχι μόνο τοπική σημασία.
Αυτό, νομίζω, είναι το ζητούμενο και για την ιστορία της νεότερης Κρήτης αλλά και για τη γενικότερη νεοελληνική ιστορία, αν θέλουν να αποφύγουν τους κινδύνους του επαρχιωτισμού και της εθνοκεντρικής εσωστρέφειας που δεν χρειάζεται να το υπενθυμίσουμε αποτελούν το φιλί του επιστημονικού θανάτου. Βέβαια το ζητούμενο αυτό, τόσο αυτονόητο για όσους διαθέτουν ιστορική παιδεία γιατί είναι το μόνο που μπορεί να προσδώσει δυναμισμό και δημιουργικότητα σε μια παράδοση ιστορικού λόγου, δεν είναι εύκολα αποδεκτό σε όσους αδυνατούν να παρακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε αυτή τη μορφή της ιστορικής αναζήτησης. Η αδυναμία αυτή δυστυχώς δεν τροφοδοτεί περίσκεψη, αυτοκριτική και διάθεση για θεραπεία των ελλείψεων της ιστορικής παιδείας, αλλά αντίθετα κατά κανόνα δημιουργεί αντιστάσεις και ιδεολογική σκλήρυνση, που πολύ συχνά εκδηλώνεται με την αμφισβήτηση των κινήτρων όσων αγωνίζονται για την προαγωγή της ιστορικής γνώσης με γνώμονα τις σοβαρές προδιαγραφές της επιστήμης.
Η πιο συνήθης μορφή που παίρνει αυτή η αντίδραση είναι βέβαια η κατηγορία της μειωμένης πατριωτικής ευαισθησίας, που προσάπτεται σε όσους διακονούν με κριτικό πνεύμα την ιστορική επιστήμη. Κλασική και αυτή εκδήλωση της καπηλείας των ιερών και των οσίων, στην οποία επιδίδονται οι ανασφαλείς επιζητώντας να καλύψουν την ανεπάρκειά τους. Φυσικά η νεοελληνική ιστορία και τα κεφάλαια των τοπικών ιστοριών που τη συνθέτουν, όπως η ιστορία της Κρήτης με το μοναδικό ενδιαφέρον της, με νέες και δη κριτικές προσεγγίσεις μόνο τον εξαίρετο πλούτο τους θα αναδείξουν πιο αποτελεσματικά.
[...] Το βιβλίο αυτό που κατάρτισε και επιμελήθηκε με τη γνωστή εμβρίθεια και πληρότητά του ο συνάδελφος Θεοχάρης Δετοράκης, τιτλοφορείται "Σφραγίδες κρητικής ελευθερίας" (1821-1898). Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για κάτι πολύ ευρύτερο και βασικής σημασίας για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης. Προτάσσεται ένα πολύτιμο χρονολόγιο όλων των κρητικών επαναστάσεων της παραπάνω περιόδου, και ακολουθεί μακρά σειρά σφραγίδων και άλλων ιστορικών στοιχείων, αποσπασμάτων προκηρύξεων και πρώτων σελίδων εφημερίδων της εποχής.
Ο αναγνώστης αποκτά με τον τρόπο αυτόν μια συναρπαστική εικόνα της ταραγμένης περιόδου των κρητικών αγώνων, με την ποικιλία τίτλων των γενικών και τοπικών φορέων εξουσίας και με τα γραφικά εμβλήματα και συνθήματά τους. Αλλά και η όλη ζωή της τότε Κρήτης, που υψώθηκε σε αξιόλογο επίπεδο κυρίως μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, τη Συνθήκη του Βερολίνου και τη Σύμβαση της Χαλέπας, δίνεται ανάγλυφα από τις ίδιες τις πηγές στις σελίδες που ακολουθούν. [...] (από τον πρόλογο του Αλέξη Στυλιανού)
Κριτική
Στις 25 Αυγούστου 1898, και ενώ η Κρήτη, ύστερα από την εξέγερση του προηγούμενου έτους, βρισκόταν υπό τη διεθνή προστασία της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας, εξαγριωμένος τουρκικός όχλος επιδόθηκε σε βιαιοπραγίες και σφαγές στο Ηράκλειο με πολλά θύματα μεταξύ του χριστιανικού πληθυσμού και των στρατιωτών των δυνάμεων, ιδίως των Αγγλων. Η σφαγή υπήρξε η αφετηρία διπλωματικών εξελίξεων, που κατέληξαν στην εκκένωση της Κρήτης από τα οθωμανικά στρατεύματα. Έπειτα από διακόσια είκοσι εννέα χρόνια οθωμανικής κατοχής, στις 2 Νοεμβρίου 1898 ο τελευταίος τούρκος στρατιώτης εγκατέλειπε οριστικά τη μεγαλόνησο. Η Κρήτη γίνεται αυτόνομη πολιτεία υπό την προστασία των Δυνάμεων και στις 9 Δεκεμβρίου 1898 ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδος αποβιβάζεται στη Σούδα ως ύπατος αρμοστής. Έπειτα από έναν αιώνα επίμονων επαναστατικών διεκδικήσεων η Κρήτη χαίρεται τη χαραυγή της ελευθερίας.
Η εκατοστή επέτειος των γεγονότων, που υπήρξαν σημαντικά όχι μόνο για την τοπική ιστορία της Κρήτης αλλά και για τη γενικότερη φορά του Ανατολικού Ζητήματος, τιμήθηκε με πολυποίκιλες εκδηλώσεις στην Κρήτη το περασμένο καλοκαίρι. Πέρα από τις επετειακές εκδηλώσεις πάντως, η ερμηνεία και η κατανόηση των γεγονότων μακροπρόθεσμα καθορίζεται από τις θεμελιωμένες διαπιστώσεις της επιστημονικής ανάλυσης. Στο επίπεδο αυτό θα μπορούσαμε να σημειώσουμε, χωρίς ιδιαίτερη δόση υπερβολής, ότι συντελέστηκαν και οι δύο ουσιαστικότερες συμβολές στην απόδοση της δέουσας τιμής στην επέτειο της σφαγής του Ηρακλείου και της επίτευξης της αυτονομίας της Κρήτης: με μια σημαντική έκδοση και ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο, και τα δύο επιτεύγματα της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών.
Η έκδοση αποτελεί άλλη μια συμβολή στην κρητολογική έρευνα που προσφέρει ο μόχθος του χαλκέντερου ιστορικού της μεγαλονήσου, του συναδέλφου Θεοχάρη Δετοράκη. Κοντά στις τόσες άλλες ουσιώδεις συμβολές του στην προαγωγή της γνώσης της ιστορίας της βυζαντινής, βενετικής και οθωμανικής Κρήτης, ο Θεοχάρης Δετοράκης παρουσιάζει με τη νέα εργασία του μια πολυτιμότατη συναγωγή πρωτογενών τεκμηρίων από τους αγώνες της Κρήτης: τις σφραγίδες της Κρητικής Ελευθερίας της περιόδου 1821-1898 και τα φύλλα των πρώτων κρητικών εφημερίδων από το 1831 ως το 1898. Από τη «Βακάι Γκιρίτ», τη δίγλωσση πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στην Κρήτη κατά την αιγυπτιακή κατοχή το 1831, ως το πρώτο φύλλο της «Επισήμου Εφημερίδος της Κρητικής Πολιτείας», της 25ης Δεκεμβρίου 1898, η έκδοση μάς προσφέρει ένα πανόραμα της πρώιμης ιστορίας του κρητικού τύπου. Έτσι, χαρτογραφείται με απτά τεκμήρια το ιστορικό τοπίο της εποχής των κρητικών επαναστάσεων και ξεχερσώνεται το πεδίο της έρευνας, ώστε η ιστορική γνώση να οικοδομηθεί πάνω στην αξιοπιστία των μαρτυριών μάλλον παρά στις εξάρσεις του θρύλου.
Αυτό ακριβώς υπήρξε και το ζητούμενο του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου «Η τελευταία φάση του Κρητικού Ζητήματος», το οποίο συγκάλεσε η ΕΚΙΜ. Το συνέδριο υπήρξε μια εντυπωσιακή συνάντηση των γενεών του επιστημονικού δυναμικού της Κρήτης και ειδικών μελετητών από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακούστηκαν πολλές ανακοινώσεις, που διακρίνονταν για τη σοβαρότητα, την πρωτοτυπία, τον εντοπισμό νέων σωμάτων υλικού και τη δοκιμή νέων προσεγγίσεων, σε όλα τα δυνατά επίπεδα ιστορικής θεώρησης: η πολιτική, η στρατιωτική και η διπλωματική οπτική, αλλά και η κοινωνική, οικονομική, εκκλησιαστική ιστορία, η ιστορία του Τύπου, της εκπαίδευσης και της λογοτεχνίας πρόσφεραν μια καθολική θεώρηση, ενώ η διεθνής συμμετοχή στο συνέδριο μας θύμισε την καίρια θέση του Κρητικού Ζητήματος στην ιστορία των ευρωπαϊκών διεθνών σχέσεων.
Το συνέδριο έκλεισε με μια συνάντηση στρογγυλής τράπεζας, στην οποία ο προβληματισμός περιστράφηκε κυρίως γύρω από τη μέθοδο της επιστημονικής συγκρότησης του πεδίου της ιστορίας των κρητικών επαναστάσεων, με ζητούμενο την ανάσυρση της νεότερης ιστορίας της Κρήτης από το «ημίφως» και την ανάδειξή της στο ενδεδειγμένο επίπεδο επιστημονικής διαπραγμάτευσης που επιβάλλει το εγγενές ενδιαφέρον και η σημασία του αντικειμένου. Αφετηρία του προβληματισμού υπήρξε η διαπίστωση ότι η λαμπρότητα προγενέστερων φάσεων της μακραίωνης διαδρομής της ιστορίας και του πολιτισμού της Κρήτης, ειδικότερα ο μινωικός πολιτισμός και ο πολιτισμός της Βενετοκρατίας, έχει επισκιάσει, ως προς το επιστημονικό ενδιαφέρον και τη βιβλιογραφική παραγωγή, τη σημασία της νεότερης ιστορίας της Κρήτης.
Και όμως μια συνολική θεώρηση των εξεγέρσεων της Κρήτης από το 1770 ως το 1897 θα μπορούσε να αναδείξει και την περίοδο αυτή της ιστορίας της μεγαλονήσου ως μοναδικής σπουδαιότητας ιστορική εποχή όχι μόνο για την αυτονόητη πολιτική και εθνική κρισιμότητά της για τα συλλογικά πεπρωμένα του νεότερου Ελληνισμού, αλλά ιδίως για το μέγιστο ενδιαφέρον που παρουσιάζει υπό συγκριτική οπτική για την κατανόηση της ανθρώπινης κοινωνίας και της βαθύτερης δυναμικής που εκφράζεται με τα φαινόμενα της συλλογικής προσφυγής στην επαναστατική πράξη.
Με τη συγκριτική θεώρηση, τη σύνδεση με τις θεωρίες των επαναστάσεων που επεξεργάστηκαν κοινωνικοί στοχαστές από τον Tocqueville ως τον Barrington Moore, και τον συσχετισμό με την παράδοση κοινωνικής διαμαρτυρίας στον ευρύτερο μεσογειακό και ευρωπαϊκό κόσμο που θα μας παρέπεμπε στον Braudel αποκτούν οι τοπικές ιστορικές εμπειρίες, αλλά ακόμη και οι επιμέρους εθνικές ιστορίες, το ενδιαφέρον που θα μπορούσε να συντείνει στην καθιέρωσή τους ως αναγνωρισμένων επιστημονικών αντικειμένων με ευρύτερη και όχι μόνο τοπική σημασία.
Αυτό, νομίζω, είναι το ζητούμενο και για την ιστορία της νεότερης Κρήτης αλλά και για τη γενικότερη νεοελληνική ιστορία, αν θέλουν να αποφύγουν τους κινδύνους του επαρχιωτισμού και της εθνοκεντρικής εσωστρέφειας που δεν χρειάζεται να το υπενθυμίσουμε αποτελούν το φιλί του επιστημονικού θανάτου. Βέβαια το ζητούμενο αυτό, τόσο αυτονόητο για όσους διαθέτουν ιστορική παιδεία γιατί είναι το μόνο που μπορεί να προσδώσει δυναμισμό και δημιουργικότητα σε μια παράδοση ιστορικού λόγου, δεν είναι εύκολα αποδεκτό σε όσους αδυνατούν να παρακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε αυτή τη μορφή της ιστορικής αναζήτησης. Η αδυναμία αυτή δυστυχώς δεν τροφοδοτεί περίσκεψη, αυτοκριτική και διάθεση για θεραπεία των ελλείψεων της ιστορικής παιδείας, αλλά αντίθετα κατά κανόνα δημιουργεί αντιστάσεις και ιδεολογική σκλήρυνση, που πολύ συχνά εκδηλώνεται με την αμφισβήτηση των κινήτρων όσων αγωνίζονται για την προαγωγή της ιστορικής γνώσης με γνώμονα τις σοβαρές προδιαγραφές της επιστήμης.
Η πιο συνήθης μορφή που παίρνει αυτή η αντίδραση είναι βέβαια η κατηγορία της μειωμένης πατριωτικής ευαισθησίας, που προσάπτεται σε όσους διακονούν με κριτικό πνεύμα την ιστορική επιστήμη. Κλασική και αυτή εκδήλωση της καπηλείας των ιερών και των οσίων, στην οποία επιδίδονται οι ανασφαλείς επιζητώντας να καλύψουν την ανεπάρκειά τους. Φυσικά η νεοελληνική ιστορία και τα κεφάλαια των τοπικών ιστοριών που τη συνθέτουν, όπως η ιστορία της Κρήτης με το μοναδικό ενδιαφέρον της, με νέες και δη κριτικές προσεγγίσεις μόνο τον εξαίρετο πλούτο τους θα αναδείξουν πιο αποτελεσματικά.
Πασχάλης Κιτρομηλίδης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 08-11-1998
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
