Καποδιστριακή Πολιτεία (1828-1831): οι σχέσεις κράτους– πολίτη

Η καποδιστριακή περίοδος παρουσιάζει εξαιρετικό ερευνητικό ενδιαφέρον, αφού τότε σημειώθηκε η πρώτη σοβαρή προσπάθεια δημιουργίας κράτους δικαίου στον ελληνικό χώρο. Διατυπώθηκαν τότε και υπηρετήθηκαν στην πράξη, όσο αυτό ήταν δυνατόν, οι βασικές κατευθυντήριες αρχές για την ένταξη των Ελλήνων στη χορεία των πολιτικά και οικονομικά ανεπτυγμένων εθνών. Η προσπάθεια αυτή αναμετρήθηκε με αντιλήψεις και νοοτροπίες που δεν συμβάδιζαν μεν με την τότε ευρωπαϊκή πραγματικότητα, παρέμεναν όμως πολύ ισχυρές στους κόλπους των ηγετικών στρωμάτων της κοινωνίας? επιπλέον, έλαβε χώρα εν μέσω πολεμικών επιχειρήσεων (τη διετία 1828-1829) και διπλωματικών διεργασιών, που απειλούσαν τα ελληνικά δίκαια με οριστικό παραγκωνισμό. Ανάμεσα στους άλλους τομείς δημόσιας πολιτικής, η διοίκηση εκείνης της περιόδου έχει πολλά να επιδείξει. Η περίοδος αυτή τερματίσθηκε βίαια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Όμως το έργο το δικό του και των στελεχών της διοίκησης, που ενστερνίσθηκαν τις αντιλήψεις του, έχει αφήσει ανεξίτηλες παρακαταθήκες. Ειδικότερα, οι σχέσεις κράτους και πολίτη, που παρέμεναν μάλλον «ανεξερεύνητες» μέχρι σήμερα, είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται με έναν τρόπο τελείως διαφορετικό από τα όσα ακολούθησαν. Στο χρονικό διάστημα των 45 περίπου μηνών της διακυβέρνησης του Καποδίστρια ξεδιπλώνεται μία «βεντάλια» αξιών και χαρακτηριστικών, που δυνητικά αποτελούν οδηγό για τη διοίκηση οποιασδήποτε εποχής: επαρκής γνώση του νόμου και εγρήγορση για την εφαρμογή του, ευρύτητα πνεύματος και οξυδέρκεια, εμπιστοσύνη προς τον πολίτη, εντιμότητα, ακριβοδικία, συγκατάβαση και επιείκεια. Και όλ’ αυτά συνδυάζονταν με μια δημοσιονομική διοίκηση προτεσταντικού τύπου, που προσπαθούσε να εκμεταλλευθεί και τον ελάχιστο οικονομικό πόρο προς όφελος των πολιτών. Η μελέτη της καποδιστριακής περιόδου επαναφέρει δυναμικά στο προσκήνιο τη σχέση Πολιτικής και Ηθικής.