Λεξικό των -ισμων

Νέα έκδοση, επαυξημένη.

Ένα λεξικό που δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να έχει μια συνοπτική άποψη για όρους και νεολογισμούς που έχουν χιλιοειπωθεί και για τους οποίους έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες από κορυφαίους και μη επιστήμονες. Ένα λεξικό με επιστημονικούς, θρησκευτικούς, καλλιτεχνικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτικούς, φιλοσοφικούς όρους με κοινό χαρακτηριστικό την κατάληξη -σμός.

Κριτική:

Οι -ισμοί σε λεξικό

Ενα λεξικό διαφορετικό από τα άλλα, ένα λεξικό αφιερωμένο σε λέξεις και έννοιες με κοινό παρονομαστή την κατάληξη -ισμός, είναι το αποτέλεσμα συστηματικής εργασίας του Αντώνη Διαμαντίδη με τίτλο «Λεξικό των ισμών, από τον αβανγκαρντισμό στον ωφελιμισμό», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Γνώση» σε συνεργασία με το βιβλιοπωλείο «Πρωτοπορία».

Περιέχει λέξεις καθημερινές, πολυχρησιμοποιημένες, με σαφή έννοια, άλλοτε δύσχρηστες είτε δυσνόητες. Εάν, για παράδειγμα, με τον ελληνογενή όρο «αθεϊσμός» εννοείται αυτονόητα η φιλοσοφική άποψη που εκφράζει την αρνησιθεΐα, την άρνηση της ύπαρξης του θεού, είναι λιγότερο γνωστή η έννοια του «αγαθαγγελισμού» -παρ' ότι έχει να κάνει με τους εθνικούς πόθους των Ελλήνων κατά το 18ο αιώνα, αλλά σήμερα η λέξη έχει περάσει σε αχρησία.

Μοιάζει με παιχνίδι λέξεων στο σχολείο. Από το δονκιχωτισμό έως τον ευρωσκεπτικισμό και τον μπερλουσκονισμό ή το φετιχισμό. «Ετσι ακριβώς ξεκίνησε για μένα αυτή η περιπέτεια», λέει ο 52χρονος συγγραφέας. «Ξεκίνησα να μαζεύω λέξεις στο Λύκειο. Το έμαθε ένας καθηγητής μου, με κάλεσε στο γραφείο του. Νόμισα ότι θα με τιμωρήσει, αλλ' αυτός μου πρότεινε ενθουσιασμένος για την ιδέα μου να εκδώσουμε ένα τέτοιο λεξικό». Βέβαια, από τότε πέρασαν αρκετά χρόνια. Ο συγγραφέας ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε κοινωνική και εργασιακή ψυχολογία στο Στρασβούργο. Από το απλό σχολικό ενδιαφέρον έως τη σύνταξη αυτού του επίπονου πονήματος ο Αντ. Διαμαντίδης διένυσε μια χρονική απόσταση 25 χρόνων. «Το 1998 αποφάσισα να δουλέψω συστηματικά μπροστά σε έναν υπολογιστή. Μου πήρε τρία χρόνια για να συγκεντρώσω 970 όρους. Τώρα, μετά την πρώτη αυτή έκδοση του λεξικού, σκέφτομαι να προσθέσω κι άλλους όρους, αφού ο κατάλογός μου συνεχώς διευρύνεται».

Οπως σε κάθε λεξικό, προϋποτίθεται η αναζήτηση της πληροφορίας, η ανάλυση όρων και εννοιών, η ετυμολόγηση. Πρώτος στόχος η χρηστικότητα, ως εργαλείο γνώσης, ενημέρωσης, εννοιολογικής διαλεύκανσης. «Διαβάζοντας και ψάχνοντας βρίσκω όρους για τους οποίους μερικές φορές διατηρώ επιφυλάξεις». Εξηγεί ότι έχει θέσει τον όρο να διασταυρώνει την προέλευση και τη χρήση του κάθε όρου σε διάφορες πηγές, λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, εγχειρίδια. Μια τέτοια επίπονη εργασία απαιτεί ζήλο, αν μη τι άλλο μια συλλεκτική μανία: «Πάντοτε επιθυμούσα να μαθαίνω νέες λέξεις. Πιστεύω ότι η γοητεία αυτής της καταγραφής έγκειται σε αφορμές για την ανακάλυψη νέων ιδεών, την αλλαγή του τρόπου σκέψης, τον εμπλουτισμό των γνώσεων».

Κυρίως όμως, θεωρεί ότι ένα λεξικό δημιουργείται από τις ανάγκες των αναγνωστών. «Θα ανατρέξουν κυρίως οι "ψαγμένοι" αναγνώστες. Το λεξικό απευθύνεται σε άτομα με έμφυτη φιλομάθεια, που ήδη διαβάζουν συνειδητά. Ακόμη, νομίζω ότι είναι εργαλείο δουλειάς για δασκάλους και καθηγητές». Οπως και αν είναι, το στοίχημα για τον αναγνώστη είναι γοητευτικό. «Ομολογώ ότι δεν περίμενα τέτοια θετική ανταπόκριση. Στην αρχή ένιωσα ενοχές προς τους αναγνώστες, για το κατά πόσο θα είχε απήχηση το μεράκι μου. Σιγά σιγά καταλαβαίνω ότι υπάρχουν κι άλλοι φίλοι σε αυτή την περιπέτεια».

Ολοι οι όροι αναγράφονται με αλφαβητική σειρά. Ο αναγνώστης μπορεί να πληροφορηθεί για την ετυμολογική προέλευση της λέξης και τον αντίστοιχο ξενόγλωσσο όρο, ενώ ακολουθεί εκτενής πραγματολογική επεξήγησή του.

Βασίλης Ρούβαρης, Ελευθεροτυπία 3/9/2003