Η μαγική συγχορδία

Σε ένα μεγάλο σπίτι γεμάτο από τις ηχομονώσεις του ιδιόρρυθμου πατέρα, οι φωνές χάνουν την δύναμή τους και οι ανθρώπινες σχέσεις αποδυναμώνονται. Ο καθένας ζει πια στον δικό του ρυθμό, όμως όλοι μαζί χορεύουν τον χορό που σέρνει η γιαγιά. Τα ενενηκοστά όγδοα γενέθλιά της γίνονται η αφορμή που θα ωθήσει την μικρή εγγονή να διηγηθεί όσα η ίδια γνωρίζει για την περίεργη αυτή οικογένεια.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενα μυθιστόρημα είναι ένας κόσμος ιδιαίτερος. Η πραγματικότητα μένει απ' έξω. Αλλά και όταν εισέρχεται σ' αυτόν γίνεται μια άλλη πιο υποκειμενική πραματικότητα, τόσο διαφορετική, που ανάγεται στο χώρο του μύθου. Παύει να είναι κοινότοπη και γίνεται σκηνικό παράστασης ενός ταχυδακτυλουργού, ένας χώρος μαγείας. Η «Μαγική συγχορδία» της Ηρώς Διαμαντούρου λαμβάνει χώρα σε ένα τέτοιο σκηνικό: μισό γνώριμο, μισό χαμένο μέσα στην αχλύ της προϊστορίας των καταστάσεων. Και είναι ο μυστικός διάλογος δύο γυναικών, η αρμονική συνήχηση της εσωτερικής συνομιλίας της εγγονής - ηρωίδας με τη γιαγιά της.

Η γιαγιά ήταν μια πρώην καλλονή που είχε μία μόνον ανάγκη στη ζωή της: να νιώθει ότι προσφέρει ευτυχία. Παντρεύτηκε έναν άσχημο άνδρα, γιατί ήθελε να του δώσει χαρά. Είχε τη σιγουριά της παρελθούσας -έστω και λεηλατημένης από το χρόνο- ομορφιάς της. Αυτή η όμορφη και παράξενη ύπαρξη είχε αποκτήσει μυστικούς διαύλους με τον κόσμο, τα πράγματα και τις καταστάσεις. Οι απίθανοι αυτοί κώδικες επικοινωνίας είχαν μυθοποιήσει τη γιαγιά στα μάτια της εγγονής της. Για τους άλλους η γιαγιά ήταν απλώς μια άρρωστη. Η εγγονή προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει το ιδεατό της αρχέτυπο, την καλή της νεράιδα, το μέντορά της στη ζωή, και να εισχωρήσει μαζί της στους μυστικούς πόρους της φαντασίας. Επινοεί από κοινού με τη γιαγιά της την ιδιωτική τους Κιβωτό, όπου στοιβάζουν το δικό τους μαγικό κόσμο. Η γιαγιά, που βοηθάει την ηρωίδα να αποκρυπτογραφήσει τον πέριξ μικρόκοσμο, ήταν οιστρηλατημένη από μιαν έντονη εσωτερική ελευθερία. Και αυτό το «έμφυτο χάρισμα της ελευθερίας» το απέκτησε όταν με οδύνη διαπίστωσε ότι η ουσία της ανθρώπινης δυστυχίας είναι να γνωρίζει κανείς πρώιμα, στα παιδικά του χρόνια, την ευτυχία. Γράφει κάπου: «Σκεφτόταν πως ίσως δεν αξίζει να έχεις αγαπηθεί ως παιδί επειδή αυτό είναι αναντικατάστατο και πως παιδεύεσαι μια ζωή για να το ξαναβρείς».

Και ενώ οι άλλοι συγγενείς δεν καταφέρνουν να προσεγγίσουν την «απόλυτη, την πραγματική πραγματικότητα», να διαπεράσουν δηλαδή την επιδερμική αντιμετώπιση των καταστάσεων, η εγγονή εισχωρεί υποδόρια και ανιχνεύει αυτή την «πραγματική πραγματικότητα» σε ό,τι αφορά τη γιαγιά της. Οντως, οι άλλοι συγγενείς, ενώ φαινομενικά είναι άνθρωποι προσγειωμένοι, με τις οικογένειες και τα επαγγέλματά τους, αδυνατούν να αποκτήσουν καλή επαφή με την πραγματικότητα. Υπνοβατούν εθελουσίως, βιώνοντας μιαν άλλη, μιαν άκρως υποκειμενική πραγματικότητα. Ετσι, ο μεν πατέρας υποφέρει από μια ανύπαρκτη αυτοκτονία των γονέων του, κατοικώντας ένα σπίτι ενισχυμένο με ηχομονώσεις και ζώντας ερήμην του εαυτού του και του έξω κόσμου, η δε μητέρα είναι μια φασματική παρουσία, συναισθηματικά υποτονική και οδυνηρά απούσα από τη ζωή των οικείων της, είχε «ύφος που σε έπαιρνε μακριά της». Χρονικά και συναισθηματικά ήταν εγκλωβισμένη σε μιαν άλλη εποχή, στην παιδική ηλικία των τέκνων της. Και όλος αυτός ο οικογενειακός θίασος με την περίπλοκη ψυχολογική δομή ζούσε σε μια κατοικία που το κάθε δωμάτιο ήταν σε διαφορετικό επίπεδο από τα υπόλοιπα, σε μια κατασκευή που μοιάζει με εκείνα τα λαβυρινθώδη σπίτια του Escher, όπου κανείς αδυνατεί να βρει την αρχή και το τέλος του.

Η γιαγιά, όμως, κάποια στιγμή πέφτει σε κώμα. Αυτό δεν εμποδίζει την εγγονή να επικοινωνεί μαζί της μέσα από τους μυστικούς κώδικες που εκείνη είχε εμφυσήσει στην ψυχή της. Και ο θάνατος δεν της αποστερεί την από παλιά βιωμένη μυστική επικοινωνία με τη γιαγιά της, που φασματικά εμφανίζεται πλέον σαν την Ευρυδίκη «παρούσα, έστω και αμίλητη, έστω σαν ψευδαίσθηση». Και η μνήμη τής καλής νεράιδας γίνεται η πρώτη ύλη για την αναζωπύρωση των χρόνια αμήχανων συναισθημάτων, η συνεκτική ουσία για την ενεργοποίηση των βαθιά απορρυθμισμένων οικογενειακών σχέσεων. Και αυτή η μνήμη αναδύεται ως ευωδία αγιάσματος από τις σελίδες του μυθιστορήματος της Ηρώς Διαμαντούρου.

Βέβαια, ηχεί παράδοξο οι σκέψεις για ένα μυθιστόρημα να συνοδεύονται με μνεία των εντυπώσεων του γράφοντος από την παρουσίαση του βιβλίου. Σε ένα υποβλητικό φωτογραφικό στούντιο, στην κάτω Αθήνα των αισθήσεων, η παραδοσιακή παρουσίαση συνοδεύτηκε με παράλληλη προβολή ταινίας του ταλαντούχου σκηνοθέτη Νίκου Αλπαντάκη, η οποία είχε ως επίκεντρο εικαστικά και λεκτικά στιγμιότυπα από το μυθιστόρημα της Ηρώς Διαμαντούρου. Ηταν μια παρουσίαση βιβλίου ισοδύναμη με αυτοτελές έργο τέχνης!



ΝΙΚΟΣ ΑΛ. ΜΗΛΙΩΝΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 01/07/2005