Όπλα, μικρόβια και ατσάλι

«Η πιο δραματική στιγμή του ευρωπαϊκού αποικισμού της Αμερικής ήταν η πρώτη συνάντηση ανάμεσα στον αυτοκράτορα των Ίνκας Atahuallpa και τον ισπανό κατακτητή Francisco Pizarro στις 16 Νοεμβρίου 1532. Ο Pizarro, επί κεφαλής ενός συρφετού 168 ισπανών στρατιωτών, πατούσε σε άγνωστα εδάφη, δεν γνώριζε τις δυνατότητες των ντόπιων και ήταν πολύ μακριά από την εμβέλεια οποιωνδήποτε έγκαιρων ενισχύσεων. Ο Atahuallpa βρισκόταν στο μέσο της δικής του αυτοκρατορίας εκατομμυρίων υπηκόων, περιτριγυρισμένος άμεσα από τους 80.000 στρατιώτες του. Παρ’ όλα αυτά, ο Pizarro αιχμαλώτισε τον Atahuallpa μέσα σε λίγα λεπτά αφότου οι δύο ηγέτες πρωτοαντίκρισαν ο ένας τον άλλον».

Στο βραβευμένο με βραβείο Pulitzer βιβλίο του, Όπλα, μικρόβια και ατσάλι, ο Jared Diamond επιχειρεί να λύσει ένα μεγάλο αίνιγμα της ανθρώπινης ιστορίας: Γιατί συγκεκριμένοι λαοί επικράτησαν έναντι άλλων λαών, αντί για το αντίστροφο. Μέσα από τις σελίδες τού ανά χείρας βιβλίου, ο αναγνώστης θα ταξιδέψει στο χώρο και το χρόνο, από την προϊστορική θαλάσσια εποποιία των δαιμόνιων αυστρονήσιων ναυτικών στον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό μέχρι την ανακάλυψη και εξερεύνηση της Αμερικής από τον Κολόμβο και τους διαδόχους του από την εξάπλωση των γεωργών Μπαντού σε ολόκληρη σχεδόν την υπό τον Ισημερινό Αφρική μέχρι τα μυστήρια της προέλευσης των σύγχρονων Ιαπώνων, και από την «εχθρική» Αυστραλία των Αβορίγινων έως την αινιγματική ομοιομορφία της σύγχρονης Κίνας.

Αποφεύγοντας με μαεστρία τις εύκολες και απλοϊκές ρατσιστικές εξηγήσεις και μη αρκούμενος στα άμεσα αίτια, ο Diamond καταφέρνει μέσω μιας διεπιστημονικής θεώρησης να εκμαιεύσει από το χάος των δεδομένων και των στοιχείων του τα απώτερα αίτια σχετικά με το γιατί οι κάτοικοι της δυτικής Ευρώπης υπέταξαν και σχεδόν εξολόθρευσαν τους Ινδιάνους της Αμερικής αντί για το αντίστροφο, ή το γιατί οι Αβορίγινες της Αυστραλίας παρουσίαζαν τόσο μεγάλη πολιτισμική καθυστέρηση την εποχή της «ανακάλυψής» τους. Παράλληλα, δεν φοβάται να επισημάνει τα τρωτά σημεία της θεωρίας του, κάνοντας έκκληση για περαιτέρω εργασία πάνω στο θέμα και παρέχοντας τροφή για σκέψη τόσο σε τυχόν φιλόδοξους συνεχιστές του όσο και στον ίδιο τον αναγνώστη. Το Όπλα, μικρόβια και ατσάλι διέπεται από μια θουκυδίδεια αντίληψη της ιστορίας, επιχειρώντας να εδραιώσει τη μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας σε επιστημονικά θεμέλια και να καταδείξει το λογικό σχέδιο που υπόκειται φαινομενικά τυχαίων περιστατικών και γεγονότων.