Δημόκριτος 3. Ηθική - Πολιτική

«Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται και αναλύεται η Ηθική και η Πολιτική Φιλοσοφία
του Δημόκριτου, άτομα – φύσις – πόλις, στην οποία επιχειρείται να δειχθεί η δημοκρίτεια
αντίληψη του ανθρώπου ως φυσικού όντος, που υπόκειται στην ίδια νομοτελειακή
επίδραση της ανάγκης, η οποία διέπει το συμπαντικόν όλον. Φύση και άνθρωπος
συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και κοινωνούν στον κοινό Λόγο, στο βαθμό που η
λογική ανάγκη της φύσης περιλαμβάνει μέσα της την κατά φύση ανάγκη του ανθρώπου να αναπτυχθεί […] Η ηθική του ανθρώπου καθορίζεται από την ανθρώπινη φύση και τη δράση του μέσα στη φύση, χωρίς να μπορεί να διαφύγει από το φυσικό είναι του. Με το πρίσμα αυτό επιδιώκει να είναι ευτυχισμένος με όσα διαθέτει και η ζωή του διέπεται από το μέτρο, βάσει του οποίου χαράσσει τις λογικές και πολιτικές θέσεις του. Όπου παρατηρείται η έλλειψη ή η υπερβολή προκαλούνται μεταπτώσεις, που διαταράσσουν την ψυχή και την εσωτερική ηρεμία του ανθρώπου, δημιουργώντας έντονες αλλαγές στη διάθεσή του. Σύμφωνα με τον Δημόκριτο η αρμονική σχέση του ενεργητικού μέρους της ψυχής με το σωματικό παθητικό μέρος μέσα στο σύνολο του ανθρώπινου οργανισμού συμβάλλουν καθοριστικά στην ευδαιμονία του ανθρώπου […]
Η ευδαιμονία είναι μια αρμονική και ορθή αναλογία, που υφίσταται ανάμεσα σε τρεις
παράγοντες, την ύλη, την κίνηση και τη νόηση. Ενώ η κακοδαιμονία απορρέει από τη μη ορθή κατάσταση του ανθρώπου και τη μη ορθή διαμόρφωση της ψυχής του. Στο
στοχασμό του Δημοκρίτου η ευδαιμονία και η νόηση ταυτίζονται με κοινό
προσανατολισμό την τήρηση και τη διαφύλαξη του ορθού φυσικού μέτρου. Η ευδαιμονία
στον φιλόσοφο είναι νοησιαρχία, δηλαδή κυριαρχία και επικράτηση του έμμετρου ορθού
λόγου της ψυχής. Ο ορθολογισμός, η τήρηση του ορθού μέτρου σε συνάφεια με την
ψυχική συμμετρία και ευδαιμονία διαμορφώνουν τον σοφό άνθρωπο, […] Το παρόν
ερευνητικό εγχείρημα είναι αρκετά εκτενές και πρωτότυπο, καθώς ο κ. Ηλίας Βαβούρας
επιδίωξε να αναδείξει μια συστηματική ηθική και πολιτική θεώρηση του Δημόκριτου,
βασιζόμενη στην αντίληψη του ανθρώπου ως φυσικού όντος που υπόκειται στην ίδια
νομοτελειακή επίδραση της ανάγκης με αυτή του σύμπαντος. Η ανάγκη της κυριαρχίας
του ορθού λόγου είναι ο βασικός συντελεστής της πολιτικής νόησης και πράξης, που
οδηγεί σε μια αλυσίδα αναγκών που αφορούν την επικράτηση της δικαιοσύνης, της
αξιοκρατίας, της ομόνοιας και της ευδαιμονίας που επιτυγχάνεται με την αυτοσυντήρηση και την αυτάρκεια. Πρόκειται για δύο παραμέτρους που νοηματοδοτούν την πολιτισμική συνέχεια του ανθρώπου. […]
Τις ηθικοπολιτικές αντιλήψεις του Δημόκριτου καθιστούν προσιτές στον αναγνώστη τα
σωζόμενα ηθικοπολιτικά αποσπάσματα του φιλοσόφου, τα οποία ο κ. Ηλίας Βαβούρας
μετέφρασε στη νέα ελληνική, παραθέτοντας εκτεταμένα ερμηνευτικά σχόλια με στόχο να
γίνει κατανοητή η συσχέτιση της δημοκρίτειας σκέψης με την προγενέστερη και
μεταγενέστερη φιλοσοφία. […] Στον 21 ο αιώνα, τον αιώνα της ηθικής, κοινωνικής,
πολιτικής και οικονομικής κρίσης, όπου στο βωμό της παγκοσμιοποίησης έγιναν
τεράστιες αλλαγές στην ανθρώπινη ζωή, η δημοκρίτεια αντίληψη της επικράτησης του
ορθολογισμού και του έλλογου ορθού φυσικού μέτρου ως παράγοντα της πολιτικής και
κοινωνικής ζωής του ανθρώπου αποτελεί μια εφόρμηση για την ενασχόληση με τα
κλασικά φιλοσοφικά κείμενα, που ενδυναμώνουν πνευματικά τον άνθρωπο να μη χάσει
την επαφή του με τη φύση, την αρχέγονη πηγή του, και τον πολιτισμό του». (Σωτηρία
Τριαντάρη: Από τον πρόλογο του έργου)