Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας 1830-1947

Τα σύνορα της Ελλάδας θεωρήθηκαν εξαρχής προσωρινά, αφού άφηναν τόσο μεγάλο αριθμό Ελλήνων εκτός. Το αποτέλεσμα ήταν να επικρατήσει η αντίληψη ότι το καινούργιο κράτος θα έπρεπε να είναι κυρίως όργανο συνεχών διεκδικήσεων εδαφικής διεύρυνσης, παρά τα σαθρά οικονομικά του θεμέλια. Ο Ιωάννης Κωλέττης ήταν ο εφευρέτης του όρου Μεγάλη Ιδέα -ενός όρου με όρια εξ ορισμού δυσδιάκριτα. Τα κόμματα και η εκλογική τους πελατεία μπορεί να συμφωνούσαν αορίστως στο στόχο της εδαφικής επέκτασης της Ελλάδας, αλλά δεν μπορούσαν να αποσαφηνίσουν ούτε για ποιά και πόση επέκταση μιλούσαν, ούτε και με ποιόν τρόπο θα την πετύχαιναν. Απλώς η έμφαση έφευγε από τη μικρή προβληματική Ελλάδα και επικεντρωνόταν στη μεγάλη διάσπαρτη φυλή. Η αοριστία ήταν ανέκαθεν βολική στα χέρια των πολιτικών. Τους επέτρεπε να μη δεσμεύονται με συγκεκριμένα προγράμματα και επιλογές και να μεταθέτουν τη λύση όλων των προβλημάτων στο ασαφές μέλλον.






"Η μελέτη αυτή προσπαθεί να συνοψίσει την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία των τελευταίων τριάντα χρόνων επί του θέματος της εδαφικής ενοποίησης της Ελλάδας, πατώντας πάντα στο κομμάτι της παλαιότερης που δεν γέρασε ανυπόφορα. Η λέξη "συνοψίσει" συνοψίζει, νομίζω, καίρια τα βάσανα της υπογράφουσας τα τελευταία τέσσερα χρόνια ... Αυτό που ελπίζω να μείνει απ' όλο το εγχείρημα είναι η ηχώ μιας φράσης του αείμνηστου Νίκου Σβορώνου : "Η εποχή μας είναι δύσκολη γιατί είναι μεταβατική. Χρειαζόμαστε απαντήσεις στο ερώτημα ποιοι είμαστε, για να δούμε προς τα πού θα πάμε. Έχουμε λοιπόν ανάγκη πατριδογνωσία και όχι πατριδολογίας - πόσο μάλλον πατριδοκαπηλίας".

Το βιβλίο χωρίζεται σε εννιά ευρύτερες θεματικές ενότητες. Η πρώτη θεματική ενότητα αναφέρεται στην Ίδρυση του Ελληνικού κράτους (1830-1832) με ιδιαίτερη έμφαση στην "αφύπνιση" του ελληνισμού, την Ιερά συμμαχία και τον αγγλορωσικό ανταγωνισμό, τον στρατιωτικό αγώνα (1821- 1824) και την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στα Επτάνησα (1864), από την Ενετοκρατία, το ρωσοτουρκικό συνασπισμό και την "Πολιτεία των Επτά Ηνωμένων Νήσων", μέχρι το διπλωματικό παζάρι της Βιέννης, την αγγλική προστασία και τη διαδικασία ενσωμάτωσης. Η τρίτη θεματική ενότητα αναφέρεται στη Θεσσαλία (1881), από την Αγγλία και τη καινούρια φάση της Μεγάλης ιδέας των Ελλήνων μέχρι το Συνέδριο του Βερολίνου και τον αγώνα για τον προσδιορισμό των συνόρων, ενώ η τέταρτη αναφέρεται στη Μακεδονία (1913), από την ΕΜΕΟ και το Μακεδονικό αγώνα μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Η πέμπτη ενότητα αφορά στη Κρήτη (1913) και πιο συγκεκριμένα στην Ενετοκρατία, την οθωμανική κατοχή, τους απελευθερωτικούς αγώνες, την επανάσταση του 1866 και την ενσωμάτωση και η έκτη στην περιοχή της Ηπείρου (1913) και στις εξεγέρσεις των Ηπειρωτών, τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Α' Παγκόσμιο και τη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης. Η έβδομη αναφέρεται στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου (1913- 1923), ενώ η όγδοη στη Δυτική Θράκη (1920-1923) και στις ρίζες του ελληνοβουλγαρικού ανταγωνισμού μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάνης. Τέλος, η ένατη αναφέρεται στη Δωδεκάνησο (1947) και στην επισημοποίηση της ιταλοκρατίας μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Λένα Διβάνη, καθηγήτρια Ιστορίας ελληνικής και βαλκανικής εξωτερικής πολιτικής στη Νομική Σχολή Αθηνών, στο καινούριο της βιβλίο αναφέρεται στο πως το ελληνικό έθνος συγκροτήθηκε με στόχο τη δημιουργία εθνικού κράτους και το πώς το αρχικό ελληνικό κράτος απέκτησε σταδιακά διευρυνόμενο τα σημερινά του σύνορα.

Αυτό που προξενεί εντύπωση είναι η ιδιαίτερα χρηστική δομή του βιβλίου, καθώς ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο από την αρχή μέχρι το τέλος γραμμικά, αλλά και κατά μεμονωμένα κεφάλαια, εφόσον αυτά διεκδικούν μία σχετική αυτονομία.