Το κλεμμένο παιδί

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:

Μαγικά πλάσματα

Ο παράξενος κόσμος των ξωτικών

Πλάσματα της ποιητικής-δημιουργικής φαντασίας του ανθρώπου τα ξωτικά, είτε με τη θετική είτε με την αρνητική εκδοχή τους, πριν μετακομίσουν στην έντεχνη λογοτεχνία, κατοίκησαν αρχικά στις λαογραφίες του κόσμου, όταν αυτός βρισκόταν ακόμη στη νηπιακή του ηλικία και αντιμετώπιζε έκθαμβος την πολύμορφη φύση που τον περιέβαλλε με τις θαυμαστές, τρομώδεις εκδηλώσεις της σαν ένα υπεροργανισμό. Πολύ φυσικό να υπερφυσικοποιήσει τα πάντα, θεωρώντας όλα τα ανεξήγητα φαινόμενά της ως μυστηριώδη τέκνα της και να απευθύνεται ως εκ τούτου σε αυτά με συγκεκριμένες συμπεριφορές, θέλοντας να εξασφαλίσουν τη βοήθειά τους. Ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι της επιστημονικής-τεχνολογικής εποχής, παρ' όλο που επαίρονται ότι έχουν απεκδυθεί από τις παραδοσιακές μυθολογίες της βρεφικής ηλικίας της ανθρωπότητας, συνεχίζουν να εξορκίζουν με λιτανείες τους θεούς ή να τους προσφέρουν τάματα. Τα εν λόγω «δώρα», όπως είναι γνωστόν, ξεκινούν από τις πανάρχαιες ανθρωποθυσίες και φτάνουν μέχρι των ημερών μας στα γραφικά κόλλυβα. Ως εκ τούτου, τα ξωτικά, παρότι θεωρούνται δευτερεύουσες υπερφυσικές οντότητες, διαθέτουν και αυτά τις ιδιορρυθμίες τους, οι οποίες προσδιορίζονται μάλλον από τις γραφικές ονομασίες τους. Δαιμονικά, αερικά, φαντάσματα, στοιχειά, νεράιδες, ξωθιές, σειρήνες, γοργόνες, τελώνια, καλικάντζαροι, στρίγγλες είναι μόνο μερικές από αυτές, ποικίλλουν εξάλλου από τόπο σε τόπο. Προβολές κατ' ουσίαν του ανθρώπινου ασυνείδητου, τα μυθικά αυτά όντα επιβεβαιώνουν με την παρουσία τους το αίνιγμα της ύπαρξης και την «υποψία» ενός «άλλου κόσμου». Τα πλέον διάσημα εξ αυτών θα τα συναντήσουμε στον Σέξπιρ (Ομπερον, Τιτάνια, Πουκ στο «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας», Αριελ στην «Τρικυμία»), στον Γκέτε (στρίγγλες, μάγισσες, στον Φάουστ), στον Λόρδο Ντάνσανι (Ελφ, ξωτικά στην «Κόρη του βασιλιά της Χώρας των Ξωτικών») και στον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν (Γκόλουμ, Χόμπιτ, ξωτικά στον «Αρχοντα των δαχτυλιδιών»).

Απ' αυτήν ακριβώς τη μαγική κοινωνία εμπνέεται ο Αμερικανός συγγραφέας Κιθ Ντόναχιου για να γράψει το πρώτο του φιλόδοξο μυθιστόρημα, η εσωτερική διάσταση του οποίου με τις πικρές αλήθειες που καταθέτει, ξεπερνά το εξωτερικό, συναρπαστικό κέλυφός του. Ο μύθος του, που βασίζεται σε μία από τις αμέτρητες παραλλαγές γύρω από τις ιστορίες των ξωτικών, προσδιορίζεται από τον συγγραφέα, διά στόματος ενός εκ των βασικών ηρώων - ξωτικών του έργου: «Απάγουμε ένα παιδί και τη θέση του παίρνει κάποιος από μας: το ξωτικό γίνεται παιδί και το παιδί ξωτικό. Οχι οποιοδήποτε αγόρι ή κορίτσι, παρά μόνον αυτές τις σπάνιες ψυχές που βρίσκονται σε αδιέξοδο με τη νεαρή ζωή τους ή δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στα θλιβερά προβλήματα τούτου του κόσμου... Στο τέλος το ξωτικό γίνεται πιστό αντίγραφο του παιδιού. Τριάντα χρόνια πριν, το 1949, ήμουν ένα νεραϊδοπαίδι που έγινε ξανά παιδί... Η απώλεια του ονόματος είναι η αρχή της λησμονιάς».

Στο προσκήνιο λοιπόν του μυθιστορήματος, ο αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορία του «κλεμμένου παιδιού» Χένρι Ντέι που γίνεται ξωτικό, εισέρχεται δηλαδή βιαίως σε ένα άλλο επίπεδο ζωής. Και σε ένα άλλο επίπεδο, το ξωτικό που το αντικαθιστά στην κοινωνία των ανθρώπων. Ετσι οι δύο κοινότητες, μέσα από τις παράλληλες ιστορίες τους -να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι η κοινωνία των «μαγικών πλασμάτων» που ζει στα βάθη των δασών είναι δομημένη με εντελώς ρεαλιστικές προδιαγραφές- αρχίζουν να αποκαλύπτουν τις περίπλοκες συντεταγμένες τους, τις μυστικές γωνιές τους, τις σκοτεινές ρωγμές τους, τα τραύματά τους, τις πληγές τους, τα πάθη τους. Απ' αυτή την άποψη, κι αν εξαιρέσει κανείς ορισμένες «μαγικές» ιδιομορφίες που χαρακτηρίζουν τον κόσμο των ξωτικών, ζουν, για παράδειγμα, περισσότερο χρόνο, κινούνται γρηγορότερα από τους ανθρώπους, στην πραγματικότητα οι κοινωνίες τους δεν είναι παρά αντανακλάσεις αλλήλων. Ενα στοιχείο που εκμεταλλεύεται έξυπνα ο συγγραφέας προκειμένου να προσδώσει αληθοφάνεια στα «παραμυθένια πλάσματά του», τα οποία και περιβάλλει με ιδιαίτερη στοργή, συμπάθεια, κατανόηση και συμπόνια. Η οδυνηρή πορεία τους, εξάλλου, και αυτών και των ανθρώπων, είναι που του επιτρέπει να βγάζει ορισμένα πικρά συμπεράσματα. Αυτή είναι η ζωή, συνοψίζει με ήρεμη πίκρα και, δυστυχώς, δεν μπορείς να κάνεις τίποτε άλλο παρά μόνον ούτως ή άλλως να την ξοδέψεις. Κι έτσι, μέσα από τον μύθο της πραγματικότητας και τον μύθο του παραμυθιού -και στις δύο περιπτώσεις, οι εν λόγω συνοδοιπορούσες ιστορίες λειτουργούν προσχηματικά, προκειμένου να ριχτεί ένα μελαγχολικό βλέμμα στην επώδυνη πορεία των όντων κάτω από τον αδιάφορο ουρανό- ο συγγραφέας επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην αναπόφευκτη διαφοροποίηση του εαυτού και στο αμείλικτο πέρασμα του χρόνου. Η συνειδητοποίηση του οποίου σχετίζεται με την καθημερινή πάλη του υπαρξιακού όντος -είτε αυτό βιώνει την «ασφάλεια της γονικής εστίας» είτε την «ποιητική ομορφιά του δάσους»- με το τέρας της μονοτονίας που ο ποιητής, χρόνια πριν, το έθεσε και το αποκρυπτογράφησε έξοχα: «Τη μια μονότονη ημέρα, άλλη μονότονη ακολουθεί... και καταντά το αύριο σαν αύριο να μη μοιάζει». Και είναι αυτή η μονοτονία τελικά που επιπεδοποιεί, που δολοφονεί τον εαυτό, τα πρόσωπα και τις σχέσεις τους. Απ' αυτή την άποψη οι δύο κοινωνίες, των ανθρώπων, που ζουν στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας της πόλης, και των ξωτικών, που βιώνουν την τρομώδη ανασφάλεια του υγρού δάσους, μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό, όπως λένε. Βιώνουν εξάλλου, όπως ήδη προειπώθηκε, και οι δυο τα ίδια ακριβώς ανεξιχνίαστα πάθη, τους ίδιους σπαραχτικούς πόνους, τις ίδιες μοιραίες απώλειες, χύνουν τα ίδια δάκρυα, γεύονται τις ίδιες χαρές, βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες: την οδύνη της ενηλικίωσης, την πίκρα του έρωτα, τον σπαραγμό του χωρισμού, την αγχώδη αναζήτηση της ταυτότητας, τον ακατανόητο λόγο της ύπαρξης, τη μελαγχολία της λησμονιάς και τον τρόμο του θανάτου, το φάντασμα του οποίου αναμένει στο τέλος του δρόμου θεούς, θνητούς και ξωτικά. Υπό αυτή την οπτική γωνία, θεωρούμενοι οι χαρακτήρες ως όντα μιας ακατανόητης δημιουργίας, παύουν να είναι μυθολογικές, χάρτινες, γραφικές φιγούρες, αλλά έμβια όντα με σάρκα και οστά, που πάσχουν, που υποφέρουν, που βασανίζονται, που βιώνουν χαρές και λύπες και πόνους επί εικοσιτετραώρου βάσεως, διαθέτουν δηλαδή εν πολλοίς μια απτή, χειροπιαστή, οντολογικά υλική υπόσταση. Και καθώς χρησιμοποιούν αναγνωρίσιμη γλώσσα, που είναι εντέλει και η γλώσσα του αναγνώστη, πείθουν απολύτως. Κυρίως επειδή το υπαρξιακό τους πρόβλημα συναγωνίζεται σε αγωνία και άγχος αυτό των «φυσιολογικών» ανθρώπων, όπως, υποτίθεται, είναι οι άνθρωποι. Αυτό, εξάλλου, είναι και το προσόν αυτού του συγκινητικού, τρυφερού και τόσο ανθρώπινου στη βάση του μυθιστορήματος.

ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 03/08/2007