0
Your Καλαθι
Μύθοι και θρύλοι των μεγάλων δρόμων
Περιγραφή
Σε κάθε του βήμα ο Δουμάς ανακαλύπτει ότι η Γερμανία αποτελεί την κατ' εξοχήν γη της επαγγελίας για όλα τα φανταστικά του πρόσωπα: νεράιδες, σειρήνες, δράκοντες, ξωτικά. Αντίθετα, στην Ιταλία, στην Προβηγκία ή στην Τύνιδα υπάρχει έκδηλο παντού το ανθρώπινο στοιχείο και το πάθος των νοτιότερων περιοχών. Ένα βιβλίο πρόκληση και συνάμα μια πρόσκληση στον κόσμο του θαυμαστού και της περιπέτειας.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Οι εκδόσεις «Καλέντη» ανάμεσα στα άλλα κλασικά κείμενα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας της σχετικής σειράς της, έχουν συμπεριλάβει και τους «Μύθους και θρύλους των μεγάλων δρόμων» του Αλεξάνδρου Δουμά (πατρός), φέρνοντάς μας σε επαφή με μια ενδιαφέρουσα πλευρά του δημιουργού του «Μοντεχρίστο» και των «Τριών σωματοφυλάκων», δηλαδή αυτήν του συγγραφέα ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο Δουμάς (1803-1870), πολυγραφότατος, μέσα στους πολλούς τόμους των έργων του, διέσωσε και μερικά κείμενα περιπλανητικά: ένα είδος εθνογραφικών καταγραφών για όσα είδε και άκουσε σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, Ασίας και Βόρειας Αφρικής, που επισκέφθηκε ή μελέτησε κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους και ταραχώδους ζωής του. Αν σκεφθεί κανείς ότι ο αυτοδίδακτος αυτός συγγραφέας απόλαυσε ένα βίο φοβερών ποικιλιών (μέχρι και συναγωνιστής του Γκαριμπάλντι στην Ιταλία έγινε κάποτε), ως γνήσιος οπαδός της ρομαντικής αντίληψης της εποχής του για τον εμπλουτισμό των εμπειριών μέσω των μετακινήσεων και των νέων παραστάσεων, τότε μπορούμε να καταλάβουμε γιατί έγραψε με τη σειρά του -όπως ο Σατομπριάν και άλλοι- ταξιδιωτικές εντυπώσεις.
Ομως αμέσως χρειάζεται να προσθέσω ότι το συγκεκριμένο είδος γραφής ο Δουμάς το αντιμετώπισε εν μέρει και με τη βοήθεια της φανταστικής λογοτεχνίας. Ως απεσταλμένος εφημερίδων έγραφε τις εντυπώσεις του, πολλές φορές «καθ' οδόν» και τις δημοσίευε για τον επιούσιον. Στο βαθμό που ανέτρεξε στη φανταστική λογοτεχνία για να τον συνδράμει βρίσκεται, νομίζω, και το ενδιαφέρον της πρότασής του: οι εικόνες που έπρεπε να αναπαραστήσει στους διάφορους τόπους των επισκέψεών του ή και απλώς να μεταφέρει από διηγήσεις άλλων (γιατί συνέβη κι αυτό), η ιστορία, τα ήθη και έθιμα των τόπων βαπτίζονται μέσα στη «θρυλούμενη», μυθική καταγωγή. Το παραμύθι, ο θρύλος και η δοξασία του προσφέρουν το έναυσμα για να βυθιστεί με τον τρόπο του στο υπόστρωμα ζωής όσων σημείων του χάρτη προσεγγίζει, αναπαράγοντας απλώς όσα άκουγε για το «μαύρο ιστορικό» ενός μνημείου, μιας γέφυρας, μιας λίμνης, ενός αυτοκράτορα κ.λπ. Ο Δουμάς συνήθως αναδιπλασιάζει, με την έννοια ότι δεν φιλτράρει μέσα από τις προσωπικές του κρίσεις το μύθο και το θρύλο, αλλά τον μεταφέρει αυτούσιο. Ως συγγραφέας μόνο παίρνει το παραδεδομένο και το καταθέτει αναπλάθοντάς το στα δικά του γλωσσικά μέτρα.
Ο κάπως γραφικός, πλέον, Γάλλος συγγραφέας, του οποίου και μόνον οι τίτλοι των έργων προσκαλούν σε ρέμβη, δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται, όπως φαίνεται, για το αίσθημα απογοήτευσης κάποιων μη ρομαντικών περιπλανωμένων, μετά τη συνειδητοποίηση ότι η έννοια του ταξιδιού έχει σχεδόν καταστραφεί από τη γνώση της σφαιρικότητας της Γης. Γιατί, όπως παρατήρησε πολύ αργότερα από την συγκυρία του Δουμά ο ομότεχνός του Σεγκαλέν, λάτρης του ταξιδιού (ιδιαίτερα προς Ανατολάς), η απομάκρυνση από ένα σημείο μιας σφαίρας σημαίνει ήδη ότι αρχίζουμε να το ξαναπλησιάζουμε... Ο Μποντριγιάρ, με τη σειρά του, πολύ πρόσφατα, σημείωνε: «Πάνω σε μια σφαίρα η γραμμικότητα αποκτά παράξενη καμπυλότητα, την καμπυλότητα της μονοτονίας... Με τις τροχιές που διέγραψαν οι πρώτοι κοσμοναύτες, ολοκληρώθηκε η παγκοσμιοποίηση, η πρόοδος όμως η ίδια έγινε κυκλική και το σύμπαν των ανθρώπων περιχαρακώθηκε από μια τεράστια τροχιακή μηχανή. Ετσι αρχίζει ο τουρισμός... Ο διηνεκής τουρισμός των ανθρώπων που κυρίως ειπείν δεν ταξιδεύουν πια αλλά γυρίζουν γύρω γύρω μέσα στην περικυκλωμένη επικράτειά τους. Ο εξωτισμός πέθανε...».
Ο τουρισμός μπορεί να πέθανε, το βλέμμα του συγγραφέα, όμως, υπάρχει διαθέσιμο σε κάθε παράσταση, τα αποθέματα της οποίας δεν μπορεί να εξαντλήσει η κινούμενη εικόνα, η πληροφόρηση εν γένει. Ο συγγραφέας, διαθέτοντας τη γλώσσα του, εμβαπτίζει τα πράγματα στη δική του χημική σύνθεση έτσι κι αλλιώς. Τα τοπία γι' αυτόν είναι ανεξάντλητα. Ο Δουμάς, από την άλλη πλευρά, μετείχε τότε στις εκστρατείες ανακαλύψεων του κόσμου παυ παρέμενε «νέος». Αρα και μυστηριώδης εξ ορισμού, που δεν έχει ανάγκη την ιμπρεσιονιστική επεξεργασία μας. Η επαφή μαζί του -υπαινίσσεται ο Φρανσίς Λακασέν στον πρόλογο της έκδοσης- μέσα από ιδιοσυγκρασίες όπως του «παραμυθά» Δουμά, γίνεται αφορμή για να τεθεί σε λειτουργία η μηχανή του φόβου μας. Η «ένταση του φωτισμού» γύρω μας δημιουργεί δυσανάλογες αντιδράσεις στον ψυχισμό μας. Ο Γάλλος συγγραφέας, λοιπόν, φίλος του ρομαντικού επίσης Ζεράρ ντε Νερβάλ, με τον οποίο σχεδίαζε ένα θεατρικό έργο όταν ταξίδευε στην Γερμανία, καταγράφοντας μερικές από τις εντυπώσεις του, προοικονομεί την έκρηξη του κεντροευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, μέσα από τις βαθιά μυστικιστικές και δαιμονικές του σελίδες.
Ιδιαίτερα όταν βρίσκεται στη Γερμανία και στις όμορες, βόρειες χώρες, η «λαογραφική» του οπτική αρδεύει από τα σκοτεινά παραμύθια και τις παραδόσεις των συγκεκριμένων περιοχών, τα οποία λίγο αργότερα, προς το τέλος του 19ου αιώνα, θα δώσουν τροφή, όπως και άλλες πολιτιστικές παράμετροι, στην εξπρεσιονιστική έκφραση. Οσο ο Δουμάς προχωρεί προς τη μεσογειακή ηλιοφάνεια, τα φαντάσματα ωχριούν, συνυφαίνονται με στοιχεία πιο γήινα, λιγότερο ομιχλώδη και ερεβώδη.
Το «είδος» που υπηρετεί εν προκειμένω ο «πατήρ» αυτός τόσων «ηρωικών» και ευφάνταστων μυθιστορημάτων (εγκόλπια των εφηβικών μας χρόνων), το φανταστικό δηλαδή, συγκεράζει όλες τις γνωστές κατηγορίες (εκτός της βερνικής επιστημονικής φαντασίας), που «έβαλε σε τάξη», εδώ και μερικές δεκαετίες, ο Τοντόροφ. Ετσι υπάρχει το «κυρίως φανταστικό» στις αφηγήσεις του για τις νεράιδες, τα τέρατα, τον Διάβολο και άλλες υποχθόνιες δυνάμεις, σε μία συνθήκη όπου το εξωπραγματικό στοιχείο εισβάλλει στο ρεαλιστικό, ορθολογικό χώρο και δημιουργεί ανατροπές. Το «θαυμαστό», το παραμύθι, που κινείται στο επίπεδο του υπερφυσικού, έχει ενσωματωθεί στην προηγούμενη κατηγορία. Και οι δύο μαζί εκφάνσεις του φανταστικού προκαλούν μια ενδιαφέρουσα ανάφλεξη στην τριβή τους με το κοσμικό, ας πούμε, σε πρώτη φάση, είδος των ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο ρομαντισμός, όμως, της εποχής εκείνης προσανατόλιζε τις διάφορες εκφράσεις προς μία μυστικιστική περιοχή, με θεολογικό περιεχόμενο και συμβολική. Ολες σχεδόν οι ρομαντικού τύπου προτάσεις, που κινούνται στο χώρο του φανταστικού, είναι χριστιανικές παραβολές, απλές ή και απλοϊκές στην πλειονότητά τους. Από τη Μέρι Σέλεϊ έως τον Μπραμ Στόουκερ και από τον Λόβκραφτ μέχρι τον Στίβενσον, το «ήθος» στηρίζεται σε φόβο Θεού και η Υβρις τιμωρείται. Οπως κάθε μανιχαϊστικός μύθος, που βασίζεται στην τερατώδη φύση του Κακού, έτσι και έργα των προηγούμενων συγγραφέων βασίζονται σε μια πουριτανική ιδεολογία: το μιασματικό στοιχείο, η απόκλιση, πρέπει να εξοντωθεί, η κάθαρση πρέπει να λειτουργήσει μέσα από την εξαφάνιση της απειλής, κάνοντας πιο ποθητή την επαναφορά της τάξης που διασαλεύθηκε.
Ο Δουμάς δεν ξεφεύγει από τον κανόνα αυτό και έτσι όσες ιστορίες αφηγείται έχουν σχετικό υπόβαθρο θεοσοφικής υφής. Μνημεία στοιχειώνουν λόγω της έκπτωσης του ανθρώπου, η παραδείσια ζωή προσφέρεται στην αγνότητα των αισθημάτων, ενώ αντίθετα η Κόλαση αναμένει τους αμαρτωλούς. Μεφιστοφελήδες κρύβονται στο κιάρο σκούρο του Βορρά, έτοιμοι να δελεάσουν τους αμέριμνους. Τα πάθη, η σκοτεινή πλευρά της προσωπικότητας, καθοδηγούν την επίγεια πορεία πολλών εξουσιαστών, οι οποίοι τελικά εκπίπτουν.
Η γκάμα των εντυπώσεων του Δουμά είναι μεγάλη. Το «λαϊκό» ύφος αυτών των καταγραφών τις κάνει πιο παραμυθιακές, πιο «παραλογοτεχνικές», πράγμα που σημαίνει περισσότερο γοητευτικές σε όσους μεταμοντέρνους εγκύπτουν στη γραμματολογία, αναζητώντας και στις πλέον περιφρονημένες εκφράσεις ορυκτό υπέδαφος.
Η μετάφραση της κ. Λήδας Παλλαντίου μεσολάβησε με επιτυχία ούτως ώστε να έρθουμε σε επαφή με σχεδόν ξεχασμένες (πλην ενδιαφέρουσες) σελίδες ενός παμπάλαιου, τελικά, είδους λογοτεχνίας, του οποίου οι βασικές παράμετροι ανάγονται στην αρχαία γραμματεία: όταν η καταγραφή του ποντοπόρου ή χερσαίου ταξιδιώτη τις περισσότερες φορές εξωτερίκευε ένα άλλο, πιο αληθινό, ταξίδι στο φόβο (του πραγματικά αγνώστου...).
ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001
ΚΡΙΤΙΚΗ
Οι εκδόσεις «Καλέντη» ανάμεσα στα άλλα κλασικά κείμενα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας της σχετικής σειράς της, έχουν συμπεριλάβει και τους «Μύθους και θρύλους των μεγάλων δρόμων» του Αλεξάνδρου Δουμά (πατρός), φέρνοντάς μας σε επαφή με μια ενδιαφέρουσα πλευρά του δημιουργού του «Μοντεχρίστο» και των «Τριών σωματοφυλάκων», δηλαδή αυτήν του συγγραφέα ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο Δουμάς (1803-1870), πολυγραφότατος, μέσα στους πολλούς τόμους των έργων του, διέσωσε και μερικά κείμενα περιπλανητικά: ένα είδος εθνογραφικών καταγραφών για όσα είδε και άκουσε σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, Ασίας και Βόρειας Αφρικής, που επισκέφθηκε ή μελέτησε κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους και ταραχώδους ζωής του. Αν σκεφθεί κανείς ότι ο αυτοδίδακτος αυτός συγγραφέας απόλαυσε ένα βίο φοβερών ποικιλιών (μέχρι και συναγωνιστής του Γκαριμπάλντι στην Ιταλία έγινε κάποτε), ως γνήσιος οπαδός της ρομαντικής αντίληψης της εποχής του για τον εμπλουτισμό των εμπειριών μέσω των μετακινήσεων και των νέων παραστάσεων, τότε μπορούμε να καταλάβουμε γιατί έγραψε με τη σειρά του -όπως ο Σατομπριάν και άλλοι- ταξιδιωτικές εντυπώσεις.
Ομως αμέσως χρειάζεται να προσθέσω ότι το συγκεκριμένο είδος γραφής ο Δουμάς το αντιμετώπισε εν μέρει και με τη βοήθεια της φανταστικής λογοτεχνίας. Ως απεσταλμένος εφημερίδων έγραφε τις εντυπώσεις του, πολλές φορές «καθ' οδόν» και τις δημοσίευε για τον επιούσιον. Στο βαθμό που ανέτρεξε στη φανταστική λογοτεχνία για να τον συνδράμει βρίσκεται, νομίζω, και το ενδιαφέρον της πρότασής του: οι εικόνες που έπρεπε να αναπαραστήσει στους διάφορους τόπους των επισκέψεών του ή και απλώς να μεταφέρει από διηγήσεις άλλων (γιατί συνέβη κι αυτό), η ιστορία, τα ήθη και έθιμα των τόπων βαπτίζονται μέσα στη «θρυλούμενη», μυθική καταγωγή. Το παραμύθι, ο θρύλος και η δοξασία του προσφέρουν το έναυσμα για να βυθιστεί με τον τρόπο του στο υπόστρωμα ζωής όσων σημείων του χάρτη προσεγγίζει, αναπαράγοντας απλώς όσα άκουγε για το «μαύρο ιστορικό» ενός μνημείου, μιας γέφυρας, μιας λίμνης, ενός αυτοκράτορα κ.λπ. Ο Δουμάς συνήθως αναδιπλασιάζει, με την έννοια ότι δεν φιλτράρει μέσα από τις προσωπικές του κρίσεις το μύθο και το θρύλο, αλλά τον μεταφέρει αυτούσιο. Ως συγγραφέας μόνο παίρνει το παραδεδομένο και το καταθέτει αναπλάθοντάς το στα δικά του γλωσσικά μέτρα.
Ο κάπως γραφικός, πλέον, Γάλλος συγγραφέας, του οποίου και μόνον οι τίτλοι των έργων προσκαλούν σε ρέμβη, δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται, όπως φαίνεται, για το αίσθημα απογοήτευσης κάποιων μη ρομαντικών περιπλανωμένων, μετά τη συνειδητοποίηση ότι η έννοια του ταξιδιού έχει σχεδόν καταστραφεί από τη γνώση της σφαιρικότητας της Γης. Γιατί, όπως παρατήρησε πολύ αργότερα από την συγκυρία του Δουμά ο ομότεχνός του Σεγκαλέν, λάτρης του ταξιδιού (ιδιαίτερα προς Ανατολάς), η απομάκρυνση από ένα σημείο μιας σφαίρας σημαίνει ήδη ότι αρχίζουμε να το ξαναπλησιάζουμε... Ο Μποντριγιάρ, με τη σειρά του, πολύ πρόσφατα, σημείωνε: «Πάνω σε μια σφαίρα η γραμμικότητα αποκτά παράξενη καμπυλότητα, την καμπυλότητα της μονοτονίας... Με τις τροχιές που διέγραψαν οι πρώτοι κοσμοναύτες, ολοκληρώθηκε η παγκοσμιοποίηση, η πρόοδος όμως η ίδια έγινε κυκλική και το σύμπαν των ανθρώπων περιχαρακώθηκε από μια τεράστια τροχιακή μηχανή. Ετσι αρχίζει ο τουρισμός... Ο διηνεκής τουρισμός των ανθρώπων που κυρίως ειπείν δεν ταξιδεύουν πια αλλά γυρίζουν γύρω γύρω μέσα στην περικυκλωμένη επικράτειά τους. Ο εξωτισμός πέθανε...».
Ο τουρισμός μπορεί να πέθανε, το βλέμμα του συγγραφέα, όμως, υπάρχει διαθέσιμο σε κάθε παράσταση, τα αποθέματα της οποίας δεν μπορεί να εξαντλήσει η κινούμενη εικόνα, η πληροφόρηση εν γένει. Ο συγγραφέας, διαθέτοντας τη γλώσσα του, εμβαπτίζει τα πράγματα στη δική του χημική σύνθεση έτσι κι αλλιώς. Τα τοπία γι' αυτόν είναι ανεξάντλητα. Ο Δουμάς, από την άλλη πλευρά, μετείχε τότε στις εκστρατείες ανακαλύψεων του κόσμου παυ παρέμενε «νέος». Αρα και μυστηριώδης εξ ορισμού, που δεν έχει ανάγκη την ιμπρεσιονιστική επεξεργασία μας. Η επαφή μαζί του -υπαινίσσεται ο Φρανσίς Λακασέν στον πρόλογο της έκδοσης- μέσα από ιδιοσυγκρασίες όπως του «παραμυθά» Δουμά, γίνεται αφορμή για να τεθεί σε λειτουργία η μηχανή του φόβου μας. Η «ένταση του φωτισμού» γύρω μας δημιουργεί δυσανάλογες αντιδράσεις στον ψυχισμό μας. Ο Γάλλος συγγραφέας, λοιπόν, φίλος του ρομαντικού επίσης Ζεράρ ντε Νερβάλ, με τον οποίο σχεδίαζε ένα θεατρικό έργο όταν ταξίδευε στην Γερμανία, καταγράφοντας μερικές από τις εντυπώσεις του, προοικονομεί την έκρηξη του κεντροευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, μέσα από τις βαθιά μυστικιστικές και δαιμονικές του σελίδες.
Ιδιαίτερα όταν βρίσκεται στη Γερμανία και στις όμορες, βόρειες χώρες, η «λαογραφική» του οπτική αρδεύει από τα σκοτεινά παραμύθια και τις παραδόσεις των συγκεκριμένων περιοχών, τα οποία λίγο αργότερα, προς το τέλος του 19ου αιώνα, θα δώσουν τροφή, όπως και άλλες πολιτιστικές παράμετροι, στην εξπρεσιονιστική έκφραση. Οσο ο Δουμάς προχωρεί προς τη μεσογειακή ηλιοφάνεια, τα φαντάσματα ωχριούν, συνυφαίνονται με στοιχεία πιο γήινα, λιγότερο ομιχλώδη και ερεβώδη.
Το «είδος» που υπηρετεί εν προκειμένω ο «πατήρ» αυτός τόσων «ηρωικών» και ευφάνταστων μυθιστορημάτων (εγκόλπια των εφηβικών μας χρόνων), το φανταστικό δηλαδή, συγκεράζει όλες τις γνωστές κατηγορίες (εκτός της βερνικής επιστημονικής φαντασίας), που «έβαλε σε τάξη», εδώ και μερικές δεκαετίες, ο Τοντόροφ. Ετσι υπάρχει το «κυρίως φανταστικό» στις αφηγήσεις του για τις νεράιδες, τα τέρατα, τον Διάβολο και άλλες υποχθόνιες δυνάμεις, σε μία συνθήκη όπου το εξωπραγματικό στοιχείο εισβάλλει στο ρεαλιστικό, ορθολογικό χώρο και δημιουργεί ανατροπές. Το «θαυμαστό», το παραμύθι, που κινείται στο επίπεδο του υπερφυσικού, έχει ενσωματωθεί στην προηγούμενη κατηγορία. Και οι δύο μαζί εκφάνσεις του φανταστικού προκαλούν μια ενδιαφέρουσα ανάφλεξη στην τριβή τους με το κοσμικό, ας πούμε, σε πρώτη φάση, είδος των ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο ρομαντισμός, όμως, της εποχής εκείνης προσανατόλιζε τις διάφορες εκφράσεις προς μία μυστικιστική περιοχή, με θεολογικό περιεχόμενο και συμβολική. Ολες σχεδόν οι ρομαντικού τύπου προτάσεις, που κινούνται στο χώρο του φανταστικού, είναι χριστιανικές παραβολές, απλές ή και απλοϊκές στην πλειονότητά τους. Από τη Μέρι Σέλεϊ έως τον Μπραμ Στόουκερ και από τον Λόβκραφτ μέχρι τον Στίβενσον, το «ήθος» στηρίζεται σε φόβο Θεού και η Υβρις τιμωρείται. Οπως κάθε μανιχαϊστικός μύθος, που βασίζεται στην τερατώδη φύση του Κακού, έτσι και έργα των προηγούμενων συγγραφέων βασίζονται σε μια πουριτανική ιδεολογία: το μιασματικό στοιχείο, η απόκλιση, πρέπει να εξοντωθεί, η κάθαρση πρέπει να λειτουργήσει μέσα από την εξαφάνιση της απειλής, κάνοντας πιο ποθητή την επαναφορά της τάξης που διασαλεύθηκε.
Ο Δουμάς δεν ξεφεύγει από τον κανόνα αυτό και έτσι όσες ιστορίες αφηγείται έχουν σχετικό υπόβαθρο θεοσοφικής υφής. Μνημεία στοιχειώνουν λόγω της έκπτωσης του ανθρώπου, η παραδείσια ζωή προσφέρεται στην αγνότητα των αισθημάτων, ενώ αντίθετα η Κόλαση αναμένει τους αμαρτωλούς. Μεφιστοφελήδες κρύβονται στο κιάρο σκούρο του Βορρά, έτοιμοι να δελεάσουν τους αμέριμνους. Τα πάθη, η σκοτεινή πλευρά της προσωπικότητας, καθοδηγούν την επίγεια πορεία πολλών εξουσιαστών, οι οποίοι τελικά εκπίπτουν.
Η γκάμα των εντυπώσεων του Δουμά είναι μεγάλη. Το «λαϊκό» ύφος αυτών των καταγραφών τις κάνει πιο παραμυθιακές, πιο «παραλογοτεχνικές», πράγμα που σημαίνει περισσότερο γοητευτικές σε όσους μεταμοντέρνους εγκύπτουν στη γραμματολογία, αναζητώντας και στις πλέον περιφρονημένες εκφράσεις ορυκτό υπέδαφος.
Η μετάφραση της κ. Λήδας Παλλαντίου μεσολάβησε με επιτυχία ούτως ώστε να έρθουμε σε επαφή με σχεδόν ξεχασμένες (πλην ενδιαφέρουσες) σελίδες ενός παμπάλαιου, τελικά, είδους λογοτεχνίας, του οποίου οι βασικές παράμετροι ανάγονται στην αρχαία γραμματεία: όταν η καταγραφή του ποντοπόρου ή χερσαίου ταξιδιώτη τις περισσότερες φορές εξωτερίκευε ένα άλλο, πιο αληθινό, ταξίδι στο φόβο (του πραγματικά αγνώστου...).
ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
