Απομνημονεύματα Σουλιώτου αγωνιστού του 1821 Σ. Τζίπη, γραμμένα από τον κουμπάρο του Δούσμανη

γραμμένα στην Κέρκυρα από τον κουμπάρο του Ιω. Δούσμανη. Από αντίγραφο χειρογράφου του σωζόμενο στα ιστορ. αρχεία Γιάννη Βλαχογιάννη.

Ορισμένοι από τους αγωνιστές του Εικοσιένα υπηρέτησαν τον αγώνα όχι μόνο με τα όπλα αλλά και με την πένα, που δεν είναι λογότερο επίφοβη και επικίνδυνη. Έβλεπαν ότι και γνωστοί, επίσημοι ιστορικοί δεν έδιναν –από άγνοια, σκοπιμότητα ή και εμπάθεια– μια αντικειμενική κάπως εικόνα της μεγάλης εκείνης εποχής, και επειδή είχαν ζήσει τα γεγονότα και γνώριζαν πρόσωπα και πράγματα, θέλησαν να περιορίσουν αδικίες, υπερβολές, ανακρίβειες, παραλείψεις και με την ευκαιρία να υπογραμμίσουν και υπομνήσουν ότι κι αυτοί ξεπλήρωσαν το χρέος τους. 'Ετσι γράφηκαν κατά την Οθωνική κυρίως εποχή και διάφορα απομνημονεύματα, ενθυμήματα κ.τλ.

Το ηρωικό αυτό κείμενο προέρχεται από Σουλιώτη αγωνιστή του Εικοσιένα, που δεν είχε καμμία οικειότητα με γραφή και ανάγνωση, ούτε την ασήμαντη εκείνη που απέκτησε με την επιμονή του ο Μακρυγιάννης για να μας χαρίση τα αθάνατα απομνημονεύματά του. Όπως όμως ο γέρος του Μοριά, που δεν είχε επίσης καμμία οικειότητα με τα γράμματα, παραπείστηκε από ένα θαυμαστή των έργων του, θερμό πατριώτη και λόγιο, τον Ζακύνθιο Γ. Τερτσέτη και δέχτηκε να υπαγορεύση όσα αναγράφει η Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770-1836, και ο γέρο Σουλιώτης είχε την καλή τύχη να συνδεθή με άλλον θερμό πατριώτη και λόγιο, που δεν κουραζόταν να καταγράφη όσα με θαυμασμό άκουε από το στόμα του για το Σούλι, τον Κερκυραίο Ιω. Δούσμανη.