Ταξίδι (ως την καταγωγή του κόσμου)

Στη Διεθνή Συνάντηση για την Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Ταυτότητα, που έλαβε χώρα στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1988, ένα μεγάλης σημασίας γεγονός έφερε στο φως την Καταγωγή του Κόσμου κατά τη διαδρομή του τρένου που αναχώρησε λίγο πριν από τα μεσάνυχτα από την Γκαρ ντυ Νορ με προορισμό το Στρασβούργο. Έργο του Γκ. Κουρμπέ, η Καταγωγή του Κόσμου ανάγεται σε ύψιστο δείγμα της αξίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο συγγραφέας και η Εβ Λιβέ αποδεικνύουν πως χωρίς αυτό το δείγμα, το μέλλον είναι ασταθές και αβέβαιο. Ο αναγνώστης θα αντιληφθεί πως αυτό το divertimento είναι η περιγραφή ενός παιχνιδιού, δηλαδή μιας πολύ σοβαρής υπόθεσης.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενα εικαστικό δεδομένο εμφανώς πολύσημης αξίας, η Καταγωγή του κόσμου του Γουσταύου Κουρμπέ, ο πίνακας δηλαδή που αποκαλύπτεται κατά τη διάρκεια μιας λογοτεχνικής συνάντησης με θέμα την «πολιτιστική ταυτότητα της Ευρώπης», που πράγματι έγινε στο Παρίσι το 1988, είναι ο κύριος άξονας των θεματικών αναφορών. Η ευειδής Εβ Λιβέ, μια τυπική ημιδιανοούμενη, και ο πολύπλαγκτος, ευρηματικός και πολύγλωσσος συγγραφέας μας είναι οι συνταξιδιώτες αυτού του ιδιότυπου ταξιδιού επιστροφής στο σημείο απ' όπου στην κυριολεξία καταγόμαστε όλοι μας ανεξαιρέτως. Πρόκειται για ένα ανάλαφρο ανάγνωσμα, που θέλει συνειδητά να διαβαστεί ως τέτοιο. Βεβαίως ο Φίλιππος Δρακονταειδής, που διακρίνεται και για την επαρκέστατη υφολογική του εμπειρία, αποβλέπει στην προβολή, αναδιάταξη και κριτική ανασκόπηση ενός πολυπολιτιστικού ολοκληρώματος, που μας ανέθρεψε και μας κληροδότησε στη συνέχεια, μεταξύ άλλων, τον περιώνυμο αλγόριθμο του ύστερου Διαφωτισμού. Η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται ομολογουμένως στην έντεχνη επιμειξία τού καθ' υπερβολήν παιγνιώδους ή, για να το πω διαφορετικά, του μελό-divertimento και της εμβριθούς, αναστοχαστικής περιδιάβασης στα ενδότερα του ψυχισμού τής πιθανώς γηραιάς, αλλά απ' ό,τι φαίνεται κραταιάς ηπείρου.

Η περίφημη, κατά την κινεζική μετωνυμική ορολογία, «πύλη του νεφρίτη», το κοινότατον αιδοίον, υπονοείται σαφώς για πρώτη φορά στο βιβλίο στη σελ. 74, και μάλιστα από τα χείλη του Αλμπέρτο Μοράβια, ο οποίος συγκαταλέγεται στους πλέον διασήμους συνέδρους και κατ' εξοχήν αρμόδιους, μεταξύ των εκατόν πενήντα που έχουν προσέλθει στη γαλλική πρωτεύουσα, προκειμένου να ορίσουν με ακρίβεια την πολυσχιδή ευρωπαϊκή ταυτότητα. Οι ακροατές, που μοιάζουν με τους συντρόφους τού Οδυσσέα, που λάμνουν αγόγγυστα περνώντας σχεδόν ξυστά από τις Σειρήνες, δεν φαίνεται να αφυπνίζονται. Οι καταθέσεις των ομιλητών συναγωνίζονται, κατά κανόνα, η μία την άλλη με αμφίβολης αποτελεσματικότητας ευφυολογήματα. Μόνον η Εβ Λιβέ και ο ερωτικός πολιορκητής-συγγραφέας, που άλλοτε δρα ως Επιμηθέας κι άλλοτε πάλι ως Προμηθέας, τολμούν να υπερβούν τη μάλλον στατική διήμερη ανταλλαγή ατελών δογματισμών και στείρων εν πολλοίς σοφισμάτων. Ομνύοντας με συνέπεια στο σωματικό και όχι μόνον έρωτα, επανατοποθετούν τον έρωτα στη θέση που του αρμόζει. Η επιλογική προστακτική «Γδύσου», που ηχεί τετράκις (βλ. σελ. 219), απηχεί τη γενναία συλλογική ορμή και ανακαλεί την παροιμιώδη αθωότητα των πρωτόπλαστων Αδάμ και Εύας (ετυμολογικόν πρότερον άλλωστε του συντομοτέρου Εβ), προτού εκόντες άκοντες εναγκαλιστούν διά παντός το Κακό.

Η κεντρική περσόνα, μια ακόμη ελληνική candida anima, ήτοι μια άδολη ψυχή, αισθάνεται στο εξαιρετικά οικείο της Παρίσι σαν το ψάρι στο νερό. Ο τόπος της είναι, μ' άλλα λόγια, ένα πεδίο απροκάλυπτων ηδονών, ο δε χρόνος της, ο μαθηματικός, ο αυστηρά προκαθορισμένος από τους θεσμικούς παράγοντες του διήμερου συνεδρίου, είναι κατ' αντιδιαστολή η ιδανική προθεσμία, που αποδέχεται αμέσως η δημιουργική γραφή για να τα πει, ει δυνατόν όλα, μέσα σε 48 ώρες. Το στοίχημα κερδίζεται με άνεση. Οι λεωφόροι, τα καφενεία, τα τοπωνύμια εν γένει ανάγονται σε περιφανή εμβλήματα μιας δικαιωμένης εμμονής: ο έρως-έρωτας σώζει όχι μόνον, προς στιγμή έστω, το ερωτικά πεινασμένο σώμα, αλλά, το κυριότερο, ενισχύει διά βίου τον ίδιο τον (αναμνηστικό) νουν. Οι άφθονοι βιωματικοί πυρήνες, οι αυθόρμητοι διαπολιτισμικοί συσχετισμοί Εβ-συγγραφέως, οι αφομοιωμένες προγονικές καταβολές, ιδίως εκείνες που ανάγονται σε ό,τι καλύτερο εμπεδώσαμε στη Δυτική Ευρώπη, δηλαδή την Αναγέννηση, και οι επιφανέστερες κατακτήσεις των πρωτοπόρων μας στον τομέα του πνεύματος, συνιστούν το απαραίτητο εκείνο αναστοχαστικό πλαίσιο αυτοαναφορών, μέσα στο οποίο διαρθρώνεται με χαριτωμένο, αλλά καλά συγκερασμένο τρόπο η συγκεκριμένη λογοτεχνική πρόταση.

Από την άποψη αυτή το παιχνιδιάρικο divertimento διαβάζεται σε δεύτερο βαθμό προσέγγισης ως φούγκα δοκιμιακών εκτονώσεων. Εξού και το βέβαιο, ακώλυτο αναγνωστικό όφελος.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/07/2005