Μεσαιωνικές αιρέσεις

Η διάκριση μεταξύ των δύο αιρετικών κοινοτήτων των Βογομίλων και των Καθαρών που υιοθετούν οι ιστορικοί δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού, όπως συνάγεται από μια παράλληλη συγκριτική μελέτη των βυζαντινών και των λατινικών πηγών, κατ’ ούσίαν αποτελούν ένα ταυτόσημο σύστημα σκέψεως, μια αίρεση.
Σε μια εποχή αλληλοεπιδράσεων μεταξύ των δύο κόσμων (ορθόδοξη Ανατολή-ρωμαιοκαθολική Δύση), Βογόμιλοι ιεραπόστολοι διέδωσαν το μήνυμα της επιστροφής
στην ηρωική εποχή του χριστιανισμού των πρώτων αιώνων, όταν οι πιστοί συμμετείχαν στις αγάπες, κατοικούσαν στις κατακόμβες και γίνονταν μάρτυρες, διωκόμενοι από την αυτοκρατορική εξουσία, η οποία ερμηνευόταν ως μια δαιμονική παρέμβαση του «άρχοντος του κόσμου τούτου» στην ανθρώπινη Ιστορία (Ιω. 14, 30· 16, 11).
Παρά τις κατά τόπους επουσιώδεις διαφοροποιήσεις που έλαβε η αίρεση κατά την ευρύτατη γεωγραφική διάδοσή της, τα βασικά χαρακτηριστικά της παρέμειναν ταυτόσημα, από τις ανατολικές επαρχίες της βυζαντινής αυτοκρατορίας και
τις κατοικούμενες από Βούλγαρους ή Σλάβους βαλκανικές περιοχές, μέχρι την Ρηνανία, την Λομβαρδία, την Οξιτανία και το Αλμπί. Η ενότητά της αποδεικνύεται από την υιοθέτηση όλων των βασικών διδασκαλιών της, των δομών της ιεραρχίας, των τελετουργικών τύπων και του αυστηρού ασκητικού βίου της.