Η εταίρα

Η Eταίρα είναι ένα επικό μυθιστόρημα γύρω από τη ζωή στην Ιταλία της Αναγέννησης. Έχοντας διαφύγει τη λεηλασία της Ρώμης το 1527, με τις κοιλιές τους γεμάτες τιμαλφή (που κατάπιαν), η εταίρα Φιαμμέττα και ο συνοδός της νάνος Μπουτσίνο κατευθύνονται προς τη Βενετία, την αστραφτερή πόλη που γεννήθηκε από το εμπόριο Ανατολής-Δύσης: πλούσια και μαζί στείρα, ευσεβής και επικερδής, περικαλλής και την ίδια στιγμή άθλια. Με συνδυασμό θάρρους και πανουργίας, το δίδυμο εισδύει στη βενετσιάνικη κοινωνία: ο τετραπέρατος νάνος και η ζωηρή αφέντρα του, εκπαιδευμένη από γεννησιμιού της να γοητεύει, να περιποιείται και να ικανοποιεί τους άνδρες. Στη γλώσσα της εποχής η Φιαμμέττα αναδεικνύεται ως η απολύτως τίμια και αξιόπιστη εταίρα.

Ωστόσο, καθώς η εξέλιξή τους παίρνει ανοδική πορεία, αυτή η τέλεια «κολεγιά» απειλείται τόσο από το πάθος ενός εραστή που απαιτεί περισσότερες νύχτες απ’ όσες του παραχωρούνται όσο και από το ενδιαφέρον ενός Τούρκου που ψάχνει φρέσκια ανθρώπινη σάρκα για την αυλή του σουλτάνου του. Η μεγαλύτερη όμως πρόκληση έρχεται από μια ανάπηρη κοπέλα που μπαίνει στη ζωή και στις καρδιές τους, με ολέθριες συνέπειες για όλους.

Η Eταίρα είναι ένα μυθιστόρημα για τις αμαρτίες της ηδονής και τις ηδονές της αμαρτίας, στημένο σε μια από τις σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου στην πιο κραταιά στιγμή της ιστορίας της.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Αφροδίτη του Ουρμπίνο, που ο Τιτσιάνο τη ζωγράφισε το 1538 ολόγυμνη, ξαπλωμένη νωχελικά σε ένα ανάκλιντρο, με έναν καταρράκτη πυρόξανθων μαλλιών στους ώμους, είναι η πρώτη στην ιστορία της ζωγραφικής που κοιτάζει στα μάτια τον θεατή της, ξεδιάντροπα και ηδονικά. Διεκδικώντας δηλαδή το δικαίωμά της στον πόθο και στη λαγνεία- κάτι ανήκουστο για τις καθωσπρέπει γυναίκες της εποχής, όσες αναγεννησιακές νύμφες με αραχνοΰφαντα πέπλα κι αν είχαν αναρτημένες στα σαλόνια τους. Το μοντέλο της ήταν, λέει, μια διάσημη εταίρα, από εκείνες τις πνευματώδεις εκμαυλίστριες που συντηρούνταν από φιλήδονους άντρες της άρχουσας τάξης ακόμα και του ανώτερου κλήρου... Αυτή η ωραία, ή μια δίδυμή της, πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα Η εταίρα (Εκδ. Πατάκης) της πασίγνωστης στην Αγγλία αλλά πρωτομεταφραζόμενης στην Ελλάδα, Σάρα Ντάναντ. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα τοποθετημένο στην ακμάζουσα τότε και κοσμοπολίτικη Βενετία, με πρωταγωνιστές πρόσωπα επινοημένα που μπλέκονται με τα υπαρκτά. Από τη μια η υπέροχη Φιαμέττα, ο φύλακας-άγγελός της- ο νάνος Μπουτσίνο, ή ο Σαρακηνός που την «προστάτευε», και από την άλλη η «μάστιγα των πριγκήπων»- ο περίφημος λιβελογράφος και ερωτογράφος Πιέτρο Αρετίνο, ο πολυτάλαντος Τιτσιάνο, μια δύσμορφη θεραπεύτρια, η Λα Ντράγκα, που είχε μπλεξίματα με τους κυνηγούς μαγισσών, κι ένας Εβραίος ενεχυροδανειστής που προσηλυτίστηκε στον χριστιανισμό όπως τότε ο Ασέρ Μεσουλλάμ... Στο φόντο, μια εποχή πολιτικών και θρησκευτικών ανακατατάξεων, με την Παπική Εκκλησία διεφθαρμένη, τον προτεσταντισμό του Λούθηρου να αναδύεται και τη σύφιλη να θερίζει. Η Σάρα Ντάναντ είναι πολύ διαβασμένη και πολύ σοβαρή για να πέσει στην παγίδα του ετεροχρονισμού και να κάνει ανιστόρητους παραλληλισμούς του χθες με το σήμερα. Η Φιαμέττα της δεν σερβίρεται λοιπόν ως φεμινίστρια, όσο ελευθέρια και να ήταν, διότι δεν έχει κοινωνική συνείδηση και το μόνο κίνητρό της είναι το χρήμα. Ωστόσο σε ένα δεύτερο επίπεδο, διαβάζοντας την Εταίρα αποκτά κανείς μια εικόνα για τη θέση της γυναίκας στην Ώριμη Αναγέννηση, βλέπει αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα σύγκρουση του φιλελευθερισμού με τον φονταμενταλισμό στην κοινωνία, και συνειδητοποιεί τη χειραγώγηση της σεξουαλικής απελευθέρωσης από την Αγορά- κάτι ιδιαίτερα επίκαιρο στις μιντιακές και ιντερνετικές μέρες μας.

Η Εταίρα δεν είναι ένα αριστούργημα, αλλά ένα υποδειγματικό ανάλαφρο ανάγνωσμα. Διότι δεν είναι αφελές ούτε απλουστευτικό· δεν αναπαράγει τυποποιημένες συμπεριφορές ούτε αμπελοφιλοσοφίες, άρα δεν καλλιεργεί και κλισέ· δεν στοχεύει μόνο στο κουτσομπολιό και στην ψυχαγωγία, αλλά προχωρά σε κάποιον ιστορικοκοινωνικό προβληματισμό. Και ενώ κάνει μια γοητευτική ανασύσταση της εποχής, που παρασύρει τον αναγνώστη σε άλλους κόσμους, φροντίζει και να μην τον αποκοιμίσει: Ο χαρακτήρας λ.χ. του νάνου Μπουτσίνο, που αναστοχάζεται τα όσα συμβαίνουν, αφυπνίζει την κρίση του και τον αποστασιοποιεί. Σπάνιες αρετές όλες αυτές στη λογοτεχνία του μεγάλου κοινού. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα διάβαζα την Εταίρα αν δεν είχα γνωρίσει τη Σάρα Ντάναντ, το περασμένο καλοκαίρι σε ένα σεμινάριο στο Κέμπριτζ. Αλλά δεν το μετάνιωσα. Διότι αυτό το βιβλίο δεν υποδύεται τη μεγάλη λογοτεχνία· ξέρει ότι είναι ένα λαϊκό μυθιστόρημα και καταξιώνει το είδος βάζοντας ψηλά τον πήχυ της ποιότητας.

Μακάρι και οι δικές μας λαϊκές συγγραφείς να είχαν συνείδηση ότι δεν είναι οι νέες Μάνσφιλντ, ΜακΚάρθι, Ντιράς, Γιουρσενάρ, Λέσινγκ, και αντί να μεθούν με τις υψηλές πωλήσεις τους, να ήσαν πιο απαιτητικές με τον εαυτό τους. Και πιο υποψιασμένες. Αυτό ξεχωρίζει την Ντάναντ. Ότι είναι βαθιά υποψιασμένη.

Συγγραφέας γυναικείων μυθιστορημάτων που υπονομεύουν τη ροζ λογοτεχνία, με πολύ γερές βάσεις και εύρος εμπειριών, η Σάρα Ντάναντ σπούδασε Ιστορία στο Κέμπριτζ, εργάστηκε ως ηθοποιός, έγινε παραγωγός ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών του ΒΒC από το 1974- με δικές της εκπομπές (όπως το «Τhe late show» στην ΤV και το «Νight waves», ακόμα, τώρα στο Radio 3) και συμμετείχε στην προσπάθεια αναπροσανατολισμού του ΒΒC. Το 1990 άρχισε να γράφει αστυνομικά μυθιστορήματα με ηρωίδα την ντετέκτιβ Χάνα Γουλφ, προσεγγίζοντας με τρόπο «πολιτικό» θέματα όπως ο βιασμός ή η πλαστική χειρουργική και γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία (βραβείο Silver Dagger κ. ά.). Μια δεκαετία αργότερα στρέφεται στο ιστορικό μυθιστόρημα, ξεκινώντας με τη Γέννηση της Αφροδίτης που επίσης τοποθετείται στην αναγεννησιακή Ιταλία. Σήμερα συνεχίζει σε αυτήν την κατεύθυνση, γράφοντας και βιβλιοκριτικές στους «Τάιμς» ή στον «Ομπσέρβερ» και συμμετέχοντας στην κριτική επιτροπή του καταξιωμένου Οrange prize. Για εκείνην, το «λαϊκό» σε ένα ραδιοτηλεοπτικό πρόγραμμα ή στη λογοτεχνία δεν ισοδυναμεί με «αυτό που θέλει το κοινό», με το μαζικό γούστο δηλαδή, αλλά με «αυτό που μπορεί να αρέσει στο κοινό αλλά δεν το ξέρει ακόμα ότι μπορεί να είναι καλύτερο». Άρα με μια ποιοτική αναβάθμιση και με ένα εύρος επιλογών. Νot bad at all. Ακούει κανείς;



ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ

ΤΑ ΝΕΑ 22-3-2008