Μεταξύ ψεύδους και ειρωνείας

Τέσσερα δοκίμια που πραγματεύονται τη στρατηγική του ψεύδους, της μεταμφίεσης, των καταχρήσεων της γλώσσας και την ειρωνική αναστροφή αυτών των καταχρήσεων έχει περιλάβει ο Ουμπέρτο Έκο σε αυτό το τελευταίο βιβλίο του. Στο καθένα εξετάζεται μια διαφορετική περίπτωση στρατηγικής ψεύδους και εκμετάλλευσης του απροσδόκητου συμφυρμού. Στο πρώτο δοκίμιο εξετάζεται η περίπτωση του Καλιόστρο, του τυχοδιώκτη του Μεσαίωνα που πέρασε στην ιστορία ως «το αιώνιο αρχέτυπο του ανθρώπου χωρίς ιδιότητες, που διαπνέεται από την ίδια του την εποχή». Πώς συνέβη αυτό εξηγεί ο Έκο διά παραδειγμάτων. Στο δεύτερο δοκίμιο αναλύεται η περίπτωση του Αλεσάντρο Μαντσόνι, του ιταλού ποιητή που υπήρξε σύγχρονος και σε μεγάλο βαθμό ανάλογο μέγεθος με τον δικό μας Διονύσιο Σολωμό: ο Μαντσόνι χρησιμοποιεί τις παρεκκλίσεις της γλώσσας και αφηγείται «όχι λέξεις αλλά πράξεις», γιατί η γλώσσα από μόνη της εμπεριέχει τη δυνατότητα του ψεύδους ή της απάτης. Τρίτη περίπτωση ο Καμπανίλε, ο οποίος δίνει την ευκαιρία στον Ουμπέρτο Έκο να συζητήσει την έννοια του κωμικού και του γελοίου στη δυτική ιστορία των ιδεών. Τελευταία περίπτωση ο Ούγκο Πρατ, ο οποίος σκηνοθέτησε χάρτες που διαψεύδουν τις λέξεις και διαβρώνουν τα όρια του χώρου. Σε κάθε περίπτωση «βρισκόμαστε παγιδευμένοι μέσα στις μηχανορραφίες της γλώσσας, η οποία μιλάει για μας».