Στους ώμους των γιγάντων

Το έργο "Στους ώμους των γιγάντων" αντιπροσωπεύει για τους αναγνώστες του Έκο ένα χαρμόσυνο γεγονός. Μακριά από τις πανεπιστημιακές αίθουσες, τα ακαδημαϊκά συνέδρια και τις τιμητικές τελετές, ο Έκο γράφει τα κείμενα αυτά, μέσα σε μια περίοδο τριών δεκαετιών, για να ψυχαγωγήσει το πολυπληθές κοινό της Milanesiana, ενός σημαντικού φεστιβάλ γραμμάτων, επιστημών και τεχνών, που αποτελεί πλέον θεσμό στον ευρωπαϊκό χώρο.

Τα κείμενα έχουν ως αφετηρία τη διαφορετική θεματολογία του ετήσιου φεστιβάλ της Milanesiana από το 2001 έως το το 2015, ενώ παράλληλα πραγματεύονται θέματα φιλοσοφίας, λογοτεχνίας, αισθητικής, ηθικής, επικοινωνίας και μέσων ενημέρωσης. Η πεμπτουσία του σύμπαντος του Έκο, διατυπωμένη σε γλώσσα ευχάριστη, καυστική, κάποιες φορές παιχνιδιάρικη, αλλά και κοφτερή όποτε είναι απαραίτητο. Οι ρίζες του πολιτισμού μας, οι μεταβαλλόμενοι στον χρόνο κανόνες της ομορφιάς, το ψέμα που γίνεται αλήθεια και μεταστρέφει την πορεία της Ιστορίας, η γοητευτική εμμονή με τη συνωμοσία, οι εμβληματικοί ήρωες της σπουδαίας λογοτεχνίας, οι μορφές της τέχνης, οι αφορισμοί και οι παρωδίες είναι κάποια από τα σημεία έλξης ενός βιβλίου εμπλουτισμένου με υπέροχες εικόνες που ο συγγραφέας χρησιμοποιούσε στις διαλέξεις του.



Πρόκειται για από τα σπουδαία έργα του Έκο. Αποτελείται από δώδεκα ομιλίες σε ένα φεστιβάλ γραμμάτων, το Milanesiana, και είναι ενδεικτικό της γενικής του φιλοσοφίας περί της αξίας των κλασικών στην εξέλιξη της αισθητικής, της φιλοσοφίας και της τέχνης. Αναφέρεται σε πολλά ζητήματα όπως την έννοια της ομορφιάς, της ασχήμιας, του ατελούς έργου τέχνης, της σχέσης απόλυτου και σχετικού στην τέχνη, του αόρατου, του ιερού και άλλα. Το πιο σημαντικό κεφάλαιο του είναι το πρώτο που έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο. Ο Έκο παρατηρεί ότι στην εξέλιξη του πολιτισμού πάντα υπήρχε πατροκτονία, οι επόμενοι κατεδάφιζαν τους κολοσσούς του παρελθόντος για να δημιουργήσουν τους δικούς τους «κλασικούς». Κάθε νέος πάταγε στους ώμους γιγάντων, δεν ήταν καλύτερος αλλά έβλεπε πιο μακριά, αυτό ήταν το κίνητρο για να ξεπεράσει τους γίγαντες πατέρες του. τα παραδείγματα πάρα πολλά. Σε κάθε εποχή έπρεπε να υπάρχει ένα πατρικό πρότυπο πολύ δυνατό σε σχέση με το οποίο η πρόκληση του παιδιού να είναι τέτοια που ο πατέρας να μην μπορεί να το αποδεχτεί και μέσα από αυτή την σύγκρουση να προκύπτει το νέο στην τέχνη. Στη σύγχρονη εποχή αυτό δεν ισχύει , παρατηρεί ο Έκο. Τα μέσα ενημέρωσης και η ίδια η μιντιακή προβολή των Μουσείων , «τα οποία επισκέπτονται ακόμα και οι στούρνοι του παρελθόντος», έχουν προκαλέσει τη συνύπαρξη και τη συγκεραστική αποδοχή όλων των μοντέλων και ίσως όλων των αξιών. Η νέα τεχνολογία και το διαδίκτυο δεν χωρίζει τις γενεές αλλά μάλλον τις ενώνει. Φέρνει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι ένα νεανικό μοντέλο που μπορεί να στηρίζεται στον Πιερ Πάολο Παζολίνι ή στα παπούτσια Nike, μπορεί να φαίνεται προσβλητικό για τους πατεράδες αλλά με την ταχύτητα διάδοσης του από τα μέσα θα απορροφηθεί ταχύτατα και από αυτούς. Τα παγκόσμια μοντέλα διακινούνται από τους κολοσσούς των media και ομογενοποιούν τις αντιδράσεις ανεξαρτήτως γενεών. Το new age, το μετα-μοντέρνο κλπ επηρέασαν τους πάντες ανεξαρτήτως κουλτούρας ή ηλικίας. Βρισκόμαστε όπως λέει ο Έκο μπροστά στο φαινόμενο όπου ορδές νάνων διακινούν αδιάλειπτες καινοτομίες καθήμενοι στους ώμους άλλων νάνων. Ο Έκο θα αφήσει όμως ένα παράθυρο ελπίδας λέγοντας: οι χειρότεροι διαγνώστες κάθε εποχής είναι οι σύγχρονοι. ‘Ισως στο σκοτάδι κρύβονται γίγαντες έτοιμοι να καθίσουν στους ώμους ημών των νάνων.
Γιάννης Ν. Μπασκόζος