Η άγονη γη

Με τη μετάφραση του ποιήματος "The Waste Land" του T.S. Eliot που καταθέτει εδώ, o Χάρης Βλαβιανός θέτει εαυτόν ενώπιον μιας διπλής και εξαιρετικά δύσκολης πρόκλησης. Γιατί το ποίημα αυτό αποτελεί ένα από τα καταστατικά κείμενα του μοντερνισμού του 20ού αιώνα κι ένα μείζον έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ενώ η απόδοσή του στα ελληνικά, ως "Έρημη χώρα", εδώ και 85 χρόνια, έχει καθαγιασθεί από το κύρος και την αίγλη της υπογραφής του νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη.

Θέλει τόλμη ν' αναμετρηθείς με ένα τέτοιο έργο σε ξένη γλώσσα και να το μεταφράσεις. Θέλει αυτοπεποίθηση να συγκριθείς με ένα τόσο εδραιωμένο πρότυπο στη δική σου γλώσσα και να φανείς επαρκής. Θέλει βέβαια πάνω απ' όλα μόχθο, γιατί κάθε λέξη πολλαπλά αντηχεί κι εύκολα δεν ενδίδει. Θέλει γνώση και μελέτη για να τεκμηριώσεις νέες προτάσεις. Θέλει και αποφασιστικότητα καθώς όλα θα μπορούσαν κι αλλιώς να ειπωθούν. Και, φυσικά, θέλει ταλέντο για να τα συγκεράσεις όλα αυτά και να ηχήσουν σωστά.

Όλα τα παραπάνω τα διαθέτει ο Βλαβιανός. Και στη διπλή πρόκληση απαντά πετυχαίνοντας δύο στόχους: Από τη μια πλευρά, μας προσφέρει μια απόδοση ενός αριστουργήματος σε σύγχρονο, δόκιμο λόγο στη γλώσσα μας - ως ποιητής. Από την άλλη, με την κατατοπιστική εισαγωγή και τα διαφωτιστικά σχόλια και σημειώσεις που παραθέτει, μας προσφέρει ένα πλαίσιο όπου μπορούμε να εντάξουμε το έργο στις λεπτομέρειές του για να κατανοήσουμε τις διάφορες πτυχές του, αλλά και να αντιληφθούμε πιθανές παρανοήσεις σε προηγούμενες μεταφράσεις - ως φιλόλογος ερευνητής. Κι όλα αυτά μαζί ανανεώνουν την πρόσληψη του κειμένου και ενδυναμώνουν την απόλαυση της ανάγνωσης.

Συμβουλή προς τον αναγνώστη: ας αφεθεί στο κέντρισμα της περιέργειας που θα του προκαλέσει η νέα απόδοση του τίτλου, ως "Άγονη γη" (η οποία εύστοχα ανακαλεί την αίσθηση ενός τόπου που δεν μπορεί να συντηρήσει τη ζωή - το κεντρικό μοτίβο του ποιήματος), και ας προχωρήσει σε μια εξερεύνηση εκεί, η οποία θα τον ανταμείψει. Μίλτος Φραγκόπουλος