Τέσσερα Κουαρτέτα / Η χέρσα γη

Η ποίηση του Έλιοτ αποτελεί αστείρευτη πηγή τέρψης και το συνεχές παγκόσμιο ενδιαφέρον γι’ αυτήν εδράζεται στην ικανότητα που είχε ο κορυφαίος μοντερνιστής ποιητής να εκφράζει τον προσωπικό του κόσμο μέσα από μια πρωτότυπη ποιητική γραμμή. Ο λάτρης της ποίησης, όταν αυτή καλεί σε εμβάθυνση, πρέπει να είναι προετοιμασμένος να ανταποκριθεί, είχε γράψει ο Έλιοτ. Και παρότι η δικιά του ποίηση το επιτάσσει, η πρόσβαση σε αυτήν διευκολύνεται αφού ο Έλιοτ πέτυχε, κατά την εκτίμηση του I.A. Richards το 1926, «την εύρεση μιάς νέας τάξης μέσα από τη θέαση και την έκθεση της αταξίας», άποψη η οποία συμφωνεί με τη διατύπωση του Κόνραντ στο βιβλίο του Λόρδος Τζιμ: «για να επιβιώσουμε της καταστροφικότητας της θάλασσας πρέπει να καταδυθούμε σε αυτήν» – η, όπως το λέει ο ακροτελεύτιος στίχος του ελιοτικού ποιήματος Το ερωτικό τραγούδι του Ι. Αλφρέδου Προύφροκ: «Ωσότου ανθρώπινες φωνές μας αφυπνίσουνε, και πάμε στο βυθό». Βεβαίως, η ποιητική συμβολή του Έλιοτ δεν βρίσκεται στο κρυμμένο υπόβαθρο, αλλά έγκειται στις νεωτερικές του καινοτομίες, και στην ενσάρκωση προσωπικών βιωμάτων μέσα από επιλεγμένη θεματογραφία και υποκατάστατα (σύμφωνα άλλωστε και με την ποιητική του θεωρία περί objective correlative [=αντικειμενικού αντίστοιχου]).
Σε αυτό το βιβλίο περιλαμβάνονται δύο από τις σπουδαιότερες συνθέσεις του Έλιοτ μαζί με αναλυτικά σχόλια. Αμφότερες αποτελούν σταθμούς στην ποιητική ανέλιξη του Έλιοτ και, ταυτόχρονα, ορόσημα στην αγγλοσαξονική και παγκόσμια ποίηση. Η ποιητικότητα και μουσικότητα των συνθέσεων αυτών, με την εκφραστικότητα και τους εκπληκτικούς ρυθμούς των στίχων, καθιστά τη μετάφρασή τους δυσκολότερη από πολλά άλλα ποιητικά κείμενα. η πραγμάτωση μιάς επιτυχούς μεταλαμπάδευσής τους στην ελληνική γλώσσα ήταν συνεπώς μια πρόσθετη πρόκληση. Στις παρουσιαζόμενες εδώ μεταφράσεις έχει τηρηθεί η φραστική και νοηματική επακρίβεια, κι έχουν αντιστοιχηθεί οι φανεροί και κρυμμένοι ρυθμοί (και ρίμες όπου υπάρχουν) του πρωτοτύπου. Με την έξωθεν καλή μαρτυρία για την ποιότητα των μεταφράσεων αυτών, δίνεται με εμπιστοσύνη στο κοινό η επιτομή της ελιοτικής ποίησης με την πεποίθηση πως αποτελεί καίρια συνεισφορά σε ένα πεδίο που έχει ταλαιπωρηθεί από μη πιστές μεταφράσεις.
Στη διάταξη του βιβλίου παρατίθενται πρώτα τα Τέσσερα κουαρτέτα και μετέπειτα η Χέρσα γη (ακολουθούμενα από σχόλια κι εκτενείς σημειώσεις ανά στίχο). Έτσι ο αναγνώστης μπορεί να εμβαθύνει και στα πιο υπαινικτικά σημεία των ποιημάτων αυτών – βάσει και της άποψης του ίδιου του Έλιοτ πως «δεν απαιτείται να εννοήσεις πρώτα το νόημα για να χαρείς την ποίηση, μα η απόλαυση της ποίησης μας προκαλεί την επιθυμία να κατανοήσουμε το νόημα».

Α θ η ν α 9.1.2015
Ρόης Παπαγγέλου