Αναρχία και χριστιανισμός

Φαντάζομαι έναν ειδήμονα της λογικής που έχει να εξετάσει το εξής πρόβλημα: δεδομένου, αφ' ενός, ότι οι αναρχικοί απορρίπτουν κάθε μορφή θρησκείας και, αφ' ετέρου, ότι οι χριστιανοί κηρύττουν την υπακοή στην πολιτική εξουσία, πώς μπορεί κάποιος να είναι συνάμα αναρχικός και χριστιανός; Αλλά σ' αυτό τον τομέα, όπως στο σύνολο του έργου του, ο Ζακ Ελλύλ δεν υποβάλλει καθαρές αφηρημένες, λογικές ή θεωρητικές ερωτήσεις. Δεν παρεμβαίνει εδώ ως ειδικός της πολιτικής φιλοσοφίας ή της ιστορίας των ιδεών, ούτε ως θεολόγος. Αυτό που τον απασχολεί είναι να δώσει νόημα στην προσωπική του ιστορία και, δια μέσου αυτής, να βοηθήσει τους χριστιανούς και τους αναρχικούς που θα έπρεπε, όπως αυτός, επώδυνα, να συμφιλιώσουν αυτή τη διπλή δέσμευση, αυτή τη διπλή πίστη.

Το έργο αυτό δεν είναι εύκολο, αν μείνουμε στην κοινή λογική. Από τη μία, οι αναρχικοί που συσπειρώνονται κάτω από το μαύρο λάβαρο "Ούτε Θεός ούτε αφέντης", που το ύψωσε ο Μπακούνιν. Από την άλλη, οι χριστιανοί, που εμμένουν σε ορισμένα εδάφια της Προς Ρωμαίους Επιστολής του Παύλου: "Ο καθένας να υποτάσσεται στις αρμόδιες αρχές. Γιατί δεν υπάρχει αρχή/ εξουσία που δεν έρχεται από τον Θεό, και αυτές που υπάρχουν έχουν τοποθετηθεί από τον Θεό. Συνεπώς, όποιος ανθίσταται στην εξουσία, εξεγείρεται ενάντια στην τάξη πραγμάτων που έχει εγκαθιδρύσει ο Θεός".

Εν τούτοις, με τίμημα έναν απαιτητικό αναστοχασμό και μια τέχνη της διαλεκτικής της οποίας το μυστικό κατέχει ο Ελλύλ, είναι δυνατόν να πάμε πιο πέρα απ' αυτό το θεμελιώδες ασυμβίβαστο. Στο παρόν βιβλίο του ο Ελλύλ αναγνωρίζει ότι διάβασε τον Προυντόν ως αντίστιξη στον Μαρξ, αλλά έσπευσε να διαβάσει και Φόυερμπαχ, d'Holbach, La Mettrie και άλλους υλιστές στοχαστές για να δοκιμάσει τη στερεότητα της πίστης του. ΜετάΑ τον χριστιανό απολογητή Λακτάντιο που απέδιδε αυτό το επιχείρημα στον Επίκουρο, ο Μπακούνιν είχε πιστέψει πως βρήκε το συντριπτικόΑ επιχείρημα απέναντι στον χριστιανικό Θεό.

Δεδομένης της ύπαρξης του κακού τού οποίου τις εκδηλώσεις μπορούμε και παρακολουθούμε καθημερινά, είτε ο Θεός είναι παντοδύναμος αλλά δεν είναι καλός είτε είναι καλός αλλά τότε είναι ανίσχυρος. Η ένσταση φαίνεται πράγματι αχτύπητηΑ. Είτε ο Θεός είναι καλοσύνη, αγάπη, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτε ενάντια στο κακό στη γη. Είτε ο Θεός είναι ο Παντοδύναμος, αλλά τότε είναι κακός, μοχθηρός Θεός. Όταν δούμε πώς πηγαίνει ο κόσμος, ένας Θεός συνάμα αγάπη και ισχύς φαίνεται πράγματι αντίφαση στους όρους. Αλλά ο Ελλύλ προσπαθεί να δείξει ότι αυτός που κάνει το κακό είναι ο άνθρωπος, όχι ο Θεός. Ένας Θεός που θα υποχρέωνε τον άνθρωπο να κάνει το καλό, θα προϋπέθετε έναν άνθρωπο ρομπότ, το εκ διαμέτρου αντίθετο της σύλληψης του Ελλύλ για την ελευθερία την οποία έχει εμπνευστεί από τον Karl Barth. Ο μεγάλος προτεστάντης θεολόγος τον έχει πράγματι βοηθήσει να σκεφτεί διαλεκτικά την υπακοή του ελεύθερου ανθρώπου στον ελεύθερο Θεό, μ' άλλα λόγια την κεντρική ιδέα του βιβλικού μηνύματος: ο ελεύθερος καθορισμός του πλάσματος, του δημιουργήματος, μες στην ελεύθερη απόφαση του Δημιουργού.

Άλλωστε, ο Ελλύλ φρονεί ότι ο Μπακούνιν στο Θεός και κράτος έχει συνοψίσει καλύτερα απ' όλους το σύνολο της κριτικής του αναρχισμού προς τη θρησκεία γενικά και προς τον χριστιανισμό ειδικότερα. Έκτοτε, τίποτε αποφασιστικό δεν έχουν γράψει οι αναρχικοί για το ζήτημα αυτό.