Πενήντα μικρονήσια της Ελλάδας

Κριτική
Θα μπορούσε να είναι ένα φωτογραφικό λεύκωμα. Δεν θα ήταν λάθος αν κάποιος το καταχώριζε και στα ταξιδιωτικά, αν και οι πληροφορίες που παρέχει σίγουρα του εξασφαλίζουν μια θέση στην κατηγορία των ιστορικών ή αρχαιολογικών βιβλίων. Αναμφισβήτητα πάντως οι 264 σελίδες του ή καλύτερα οι 600 φωτογραφίες που περιέχει καταγράφουν τις περιπέτειες που έζησε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο η φωτογράφος Λίζα Έβερτ ταξιδεύοντας στις ελληνικές θάλασσες με τα πλοία της γραμμής.


Υπαίτιος των περιπλανήσεών της ο μελετητής και συγγραφέας Γεράσιμος Αποστολάτος, στον οποίο ανήκει η ιδέα του βιβλίου. «Η αρχική πρόταση ήταν να καταγράψουμε μεγαλύτερα νησιά. Μετά από σκέψη, αποφάσισα να ασχοληθώ με τα μικρότερα, όσα δηλαδή έχουν λιγότερους από 1.000 κατοίκους» λέει η κυρία Έβερτ. Έτσι, έβγαλε τον χάρτη από το συρτάρι και ξεκίνησε την αναζήτηση των νησιών εκείνων που θα αποτελούσαν το υλικό για το επόμενο βιβλίο της. «Σιγά σιγά συγκέντρωσα μια λίστα περίπου 50 νησιών και άρχισα να ψάχνω για πληροφορίες από βιβλία ή από ανθρώπους οι οποίοι είχαν στο παρελθόν ασχοληθεί. Τις Κυκλάδες τις γνώριζα καλά, αφού ταξιδεύω εκεί από παιδί. Δεν φανταζόμουν όμως τι με περίμενε στα Δωδεκάνησα και στα νησάκια του Ιονίου».


­ Τα τελευταία χρόνια, ειδικά από το 1983, όταν εκδηλώθηκαν οι φωτογραφικές σας ανησυχίες, έχετε ταξιδέψει πολύ. Στις νέες σας περιπλανήσεις ποια ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη που δοκιμάσατε;


«Η Σαρία, ένα νησάκι το οποίο κατοικείται περιοδικά από βοσκούς και γεωργούς της Καρπάθου. Δεν απέχει παρά 200 μέτρα από το βόρειο άκρο της Καρπάθου, αλλά χρειάζεσαι τουλάχιστον δυόμισι ώρες για να φτάσεις απέναντι. Δεν υπάρχει δρόμος ως το πέρασμα και πρέπει να πάρεις καραβάκι από το Διαφάνι. Εκείνη την περίοδο είχα προγραμματίσει να πάω στη Χάλκη. Έτσι έφυγα από την Αθήνα για τη Ρόδο και από εκεί πήρα τη γραμμή για τη Χάλκη. Είχα τελειώσει τη φωτογράφηση και ετοιμαζόμουν για το ταξίδι της επιστροφής, όταν μαθαίνω ότι στις 11 το βράδυ περνάει πλοίο για Κάρπαθο. Σε λίγες ώρες βρισκόμουν στο Διαφάνι. Την επομένη πήρα ένα καΐκι για τη Σαρία. Η πρωινή ομίχλη κατέβαινε από την Όλυμπο και τύλιγε τις απότομες πλαγιές. Νόμιζα ότι έπλεα προς μια μυθική χώρα. Οι απότομοι γκρεμοί είναι διάτρητοι από σπηλιές όπου σήμερα βρίσκουν καταφύγιο αιγαιόγλαροι, κορμοράνοι, αγριοπερίστερα. Λένε ότι σε παλαιότερες εποχές επιδρομών εκεί κατέφευγαν οι κάτοικοι της περιοχής. Το ίδιο μυστήριο καλύπτει και τον παλιό οικισμό Παλάτια της Σαρίας. Οι μελετητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για οικισμό σαρακηνών πειρατών, χτισμένο πάνω στα ερείπια προγενέστερης παλαιοχριστιανικής πολιτείας που και εκείνη χτίστηκε στη θέση αρχαίας ελληνικής πόλης».


­ Με τόσες «ώρες πλεύσης» θα έλεγε κανείς ότι είστε μια ατρόμητη θαλασσόλυκος.


«Πολύ θα το ήθελα. Έχω όμως μεγάλο πρόβλημα με τη θάλασσα. Ζαλίζομαι ακόμη και στην προβλήτα. Και το παραμικρό κούνημα με πιάνει. Ήμουν πάντως τυχερή και στη διάρκεια του τελευταίου ενάμιση χρόνου δεν έτυχα σε φοβερό μελτέμι. Μόνο σε ένα ταξίδι ­έφευγα από τα Ψαρά για τη Χίο­ φωτογράφιζα αμέριμνη από την πρύμη το λιμάνι των Ψαρών όταν άρχισε να κουνάει δαιμονισμένα. Πέρασα τέσσερις μαρτυρικές ώρες. Παρ' όλα αυτά δεν με πειράζει. Ταξιδεύω μόνη μου και έτσι δεν ενοχλώ κανέναν. Δεν θα πεθάνω κιόλας, θα τα καταφέρω».


­ Ταξιδεύατε πάντα μόνη;


«Δεν είχα παρέα, μόνη μου ταξίδευα. Σε ένα-δύο ήρθε και ο Μίλτος (Έβερτ). Τον ενδιέφερε πολύ να ταξιδεύει μαζί μου όταν δεν είχε άλλες υποχρεώσεις. Μόνο που δεν είναι άνθρωπος της ταλαιπωρίας και έπρεπε να βρίσκω άλλους τρόπους για τις μετακινήσεις μας. Για παράδειγμα, για να πάμε από την Κέρκυρα στους Οθωνούς ένας φίλος μάς έδωσε το σκάφος του. Έτσι πήγαμε πιο άνετα και πιο γρήγορα».


­ Εσείς είστε άνθρωπος της ταλαιπωρίας;


«Δεν το βλέπω σαν ταλαιπωρία. Προτιμώ το πλοίο της γραμμής, ακόμη και όταν υπάρχει η δυνατότητα να ταξιδέψω αεροπορικώς. Στην Τήλο έκανα 21 ώρες με το πλοίο, ενώ θα μπορούσα να πάω με αεροπλάνο στη Ρόδο και από εκεί να πάρω το "δελφίνι"».


­ Ένα είδος ομοιοπαθητικής για να ξεπεράσετε το πρόβλημα με τη θάλασσα;


«Δεν ξέρω αν το ξεπέρασα. Πάντως, μου αρέσει και ακόμη περισσότερο μου αρέσουν τα καΐκια. Εχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ζω το ταξίδι, είναι μια εμπειρία. Αντιμετωπίζω, έστω στο ελάχιστο, τις δυσκολίες των ανθρώπων που ζουν σε αυτά τα νησάκια της άγονης γραμμής. Είναι μια περιπέτεια και μου αρέσει».


­ Είστε από τους ταξιδιώτες «παντός καιρού»;


«Έκανα πολλά ταξίδια μες στον χειμώνα. Τις περισσότερες φορές όμως ήταν χάσιμο χρόνου, γιατί τα καΐκια δεν μπορούσαν να βγουν από το λιμάνι. Θυμάμαι είχα πάει στη Λήμνο για να περάσω στον Αγιο Ευστράτιο. Ο καιρός ήταν άσχημος, το φέρι μπόουτ δεν έφευγε. Έτσι, έμεινα λίγες ημέρες και επέστρεψα στην Αθήνα».


­ Πόσες μέρες μένατε στο κάθε νησί;


«Όχι παραπάνω από τρεις ημέρες. Είχα ήδη τις πληροφορίες μου προτού φτάσω στο νησί, αν και ήταν πολλά αυτά που δεν γνώριζα, αφού δεν τα βρήκα γραμμένα πουθενά. Ελάχιστα στοιχεία έχουν καταγραφεί για τα μικρά νησιά. Έτσι, ρωτούσα, κρατούσα σημειώσεις, διάβαζα τις τοπικές εκδόσεις, αλλά κυρίως ρωτώντας τους κατοίκους. Δεν γνώριζα πάντα από πριν αν υπάρχουν ή όχι αρχαιότητες. Οι ντόπιοι με βοήθησαν πολύ. Με πήγαιναν πολύ συχνά οι ίδιοι όπου θεωρούσαν ότι έπρεπε να πάω να φωτογραφίσω. Και χωρίς να με ξέρουν.


Είναι δύσκολο, ακόμη και όταν βρίσκεσαι στο νησί, να προσεγγίσεις κάποια σημεία. Στη Σίκινο υπάρχει ένας ναός, ρωμαϊκό ηρώον του 2ου μ.Χ. αι., που παλαιότερα πίστευαν ότι είναι ναός του Απόλλωνα. Ήταν μία ώρα δρόμος ώς εκεί περπατώντας γρήγορα. Εγώ επειδή φωτογράφιζα καθ' οδόν έκανα μιάμιση. Και έπεφτε και ο ήλιος και αναρωτιόμουν αν θα προλάβαινα να επιστρέψω. Ήταν μια ωραία περιπέτεια. Το ίδιο και στην Ανάφη. Βλέπεις ένα τόσο δα μικρό νησάκι, και όμως για να φτάσεις ώς το σημείο όπου βρίσκονται οι αρχαιότητες πρέπει να περπατάς κοντά τρεις ώρες. Φανταστείτε εμένα που κουβαλάω και τα φωτογραφικά σακίδια. Αν είχε καλό καιρό θα μπορούσα να είχα πάει και με καραβάκι. Στην προκειμένη περίπτωση πήγα με άλογα. Και πάλι έκανα περίπου δύο ώρες. Περνούσαμε από ρεματιές, από βουνά... Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι σε έναν τόσο μικρό τόπο είναι δυνατόν να υπάρχουν τέτοιες εναλλαγές στο τοπίο. Πάντως, στο κάθε νησί προσπαθούσα να περιορίζω τον χρόνο παραμονής μου. Αν μπορούσα θα έμενα και ένα μήνα, να ψάξω περισσότερο. Γενικά προτιμώ άγνωστα ερημικά μέρη».


­ Αυτό μαρτυρά μια διάθεση απομόνωσης. Θα μπορούσατε να ζήσετε έστω και για λίγο σε ένα μικρονήσι;


«Όχι, μου αρέσει η Αθήνα. Και όταν λέω Αθήνα εννοώ το κέντρο και για να γίνω πιο σαφής γύρω από την πλατεία Συντάγματος. Ούτε στο Πικέρμι δεν θα μπορούσα να μείνω, πόσο μάλλον εκτός Αθηνών. Με ελκύουν όμως τα μέρη που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό. Με τραβά η ανακάλυψη. Γι' αυτό πηγαίνω σε μέρη άγνωστα, όσο μπορώ πιο άγνωστα. Μου αρέσει να τα ανακαλύπτω πρώτα εγώ και μετά να τα φανερώνω σε όσους ενδιαφέρονται. Θέλω όμως πάντα να υπάρχει ελληνισμός ή έστω να άνθησε κάποτε εκεί το ελληνικό πνεύμα».


­ Υπάρχει κάτι που δεν σας άρεσε σε κάποιο από τα ταξίδια σας;


«Γοητεύτηκα από κάθε νησί. Δεν μπορώ να πω ότι κάποιο δεν μου άρεσε. Εκτός από ορισμένα, στα οποία έχουν χτίσει πολύ μοντέρνα σπίτια και δεν έχουν διατηρήσει τα παραδοσιακά στοιχεία. Στη Γαύδο, για παράδειγμα, με εντυπωσίασαν τα εγκαταλειμμένα σπίτια. Είναι ένα πολύ φτωχό νησί, πολύ πρωτόγονο. Αλλά για μένα έχει και αυτό τη γοητεία του. Δεν ξέρω, ίσως αν είχαν αναπαλαιωθεί ή ανακαινιστεί το όλο πράγμα να χαλούσε».

ΜΑΧΗ ΤΡΑΤΣΑ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 11-01-1998