Όμηρος μπαρ

Ο ΟΜΗΡΟΣ ΜΠΑΡ δε λεγόταν ούτε Όμηρος ούτε Μπαρ. Απλούστατα, έτσι μάθαμε να τον λέμε όλοι εμείς που συχνάζαμε στα μπαράκια τούτης της πόλης. Αν ήσουν τυχερός και αργόσχολος, μπορούσες μέσα σ' ένα βράδυ να τον πετύχεις σε πέντ' έξι μπαρ, πάντα στη μέση ενός μεγάλου κύκλου μισομεθυσμένων, να αφηγείται τις ιστορίες του...

Ήταν όμως όλες οι ιστορίες που έλεγε δημιουργήματα της φαντασίας του; Που τις έβρισκε; Πώς τις σκεφτόταν;

Ο ΟΜΗΡΟΣ ΜΠΑΡ, άτομο σκοτεινό και ομιχλώδες, περιφέρεται τα βράδια στα μπαράκια της πόλης μας και αφηγείται ιστορίες στις παρέες με αντάλλαγμα ένα ουίσκι, μια βότκα, ένα τζιν, μια μπίρα... Χάρη στην αφηγηματική του ικανότητα, στα μπαρ εισβάλουν πυροσβεστικά οχήματα,
σκυλιά και άλογα με αφρισμένα στόματα, γυναίκες που φωνάζουν για τη σωτηρία του παιδιού τους, τενόροι μ' ένα σμήνος τζιτζικιών γύρω τους. Πακιστανοί με κλαψιάρικη φωνή, κολόπαιδα με νικοτίνη και πρόσωπα που αναζητούν το ιδανικό χαμόγελο... Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται οι ιστορίες του Όμηρου Μπαρ που διασώθηκαν οι άλλες κύλησαν στους υπονόμους.







ΚΡΙΤΙΚΗ





Ο Μιχάλης Φακίνος διατρέχει την αθηναϊκή γεωγραφία της νύχτας προς αναζήτηση μιας άγραφης (προς το παρόν) ιστορίας.



Ισως η Αθήνα να είναι μια πόλη χωρίς γεωγραφία. Ισως η Αθήνα να είναι μια πόλη γεμάτη στιγμές· που όμως δεν απαθανατίζονται σε πλάκες και επιγραφές, όπως στη Ρώμη, στην Πράγα ή στο Παρίσι: «εδώ έζησε και πέθανε τότε ο τάδε»· ή: «το κτίριο αυτό κτίστηκε τότε από τον δείνα και χρησίμευσε ούτως πώς ως την εποχή του τάδε, οπότε» και τα λοιπά και τα λοιπά... Σ' αυτή την πόλη περπατάς χωρίς χάρτη και στίγμα, χωρίς οδηγό και ραψωδό να σου ψιθυρίζει την ιστορία της και να σου υποσημειώνει τις αναγκαίες στάσεις. Τουλάχιστον, όχι επαρκώς...

Λογικόν ενδεχομένως να 'ναι ­ και ίσως να μην πρέπει να το αλλάξουμε ­ ότι η Αθήνα είναι εν τέλει μια πόλη χωρίς γεωγραφία, ακριβώς επειδή ζει σε μια χώρα χωρίς ιστορία! Ω, ναι! για τους Ελληνες η ιστορία ήταν πάντα το άλλοθι. Εύλογον λοιπόν η Αθήνα να είναι μια νεόκοπος πόλις υπό την Σκιάν της Ακροπόλεως, τίγκα στους τίτλους ιδιοκτησίας (επιβάλλεται) αλλά όχι απαραιτήτως και τίτλους ευγενείας (δεν επιβάλλεται). Είναι μια πόλις δημοκρατική.

Νομίζω ότι αυτή η διαπίστωση ανησύχησε τον Μιχάλη Φακίνο. Και ο Μιχάλης όταν ανησυχεί, όπως δείχνουν τα βιβλία του ως τώρα, φωνάζει τα πρόσωπα, αναλόγως της στιγμής και της ανάγκης, καθώς και όσους τελούν εν υπηρεσία εκείνη τη συγκυρία, βγαίνει έξω μαζί τους σε σχηματισμό χελώνας, σφήνας ή απλής κοόρτης εν πορεία και παίρνει τους δρόμους να δει πού βγαίνουν.

Αυτή τη φορά βγήκε στη γεωγραφία της νύχτας ­ όπου, εκτός από τους τίτλους ιδιοκτησίας, δεν ισχύουν και οι τίτλοι των ειδήσεων ­ και αναζήτησε την α-γράμματη ακόμη ιστορία, προτού γραφεί και συνεπώς καταχωρισθεί, την ιστορία δηλαδή που είναι ακόμη ιστορίες.

Ιστορίες που, όπως τότε στα βάθη της Ιστορίας, ελέγοντο από στόμα σε στόμα, έπεα πτερόεντα από στήθους εις στήθος· που δεν εγράφοντο ακόμη. Που έπρεπε ο παραμυθάς καλά να τις μάθει, να τις αποστηθίσει, ωραία να τις διηγηθεί και ακόμη καλύτερα να τις διακοσμήσει, αναλόγως με την περίσταση και αυτούς που τον άκουγαν. Κυρίως αυτούς! Καθ' ότι αυτοί έδιναν νόημα στον Ομηρο, λόγου χάριν, όταν καθισμένοι γύρω από τη φωτιά περίμεναν να ακούσουν ό,τι οι ίδιοι δεν είχαν την τέχνη να ζωγραφίσουν.

Το αυτόν και ο Ομηρος Μπαρ. Καθισμένως εν μέσω των φίλων γύρω από τη φωτιά του αλκοόλ στα μπαράκια της πόλης αφηγείται τις ιστορίες τους, με εκείνη την τέχνη που οι ίδιοι δεν κατέχουν. Και γι' αυτό πληρώνουν για να δουν τη ζωγραφιά τους και τις ζωγραφιές των άλλων, ο καθένας κατά το έχειν του και το κέφι του. Αλλος βότκα, άλλος ουίσκι, μια τεκίλα, ένα μολτ οι μερακλήδες! Και ο Ομηρος να πίνει και να αφηγείται.

Το κακό είναι ότι ο Φακίνος κατέγραψε τις ιστορίες ­ πάνε πια! Καταχωρίσθηκαν! Το καλό είναι ότι έτσι συναντάμε κι εμείς τον δυσεύρετον πια ­ ίσως και οριστικώς φευγάτον ­ Ομηρο Μπαρ και ακούμε τις ιστορίες του διαβάζοντάς τες! Διότι αυτό είναι το εκπληκτικό σ' αυτό το βιβλίο: διαβάζεις τις ιστορίες σαν να τις ακούς! Λες και τις ακούς ­ σαν να σου μιλάνε...

Θα έλεγα ότι ο ιδανικός τρόπος ανάγνωσης είναι να σας τις διαβάσουν ­ αλλά μην επιμείνετε ιδιαιτέρως σ' αυτό! Είναι ίσως πρόκληση στους μεταμοντέρνους μας θεούς να θελήσετε τέτοιες ανατροπές των τρεχόντων και της καθημερινότητος! Πολύ ερωτικό κάτι τέτοιο για να 'ναι αληθινό...

Αλλωστε, αυτό επιχειρεί ο Ομηρος Μπαρ με τις 13 και μία (τη δική του) ιστορίες που περιέχονται στο βιβλίο. Εννοείται ότι ο Μπαρ είναι ένα εύρημα του Μιχάλη Φακίνου για να ενοποιήσει της ιστορίες του! Είναι όμως; Το διαφορετικό ύφος αφήγησης οφείλεται σε τέχνασμα του Φακίνου για να αποδώσει πιστά τον διαφορετικό κάθε φορά μύθο ή απλώς παρακολουθεί τον Ομηρο που αφηγείται αναλόγως του ποτού; Με κονιάκ τη λύπη, με τεκίλα το σατανικό χιούμορ, με ένα μαρτίνι τη λεπτή ειρωνεία.

Τίποτα τέτοιο και ουδέν το απλό σ' αυτό το βιβλίο! Ολα είναι μεθοδικά μελετημένα και δομημένα! Αυτό που θα φαινόταν σε μια πρώτη ανάγνωση απλές, διαχρονικές, αρχετυπικές ή επικαιρικές ιστορίες, δεν υπάρχει, διότι δεν υπάρχει πρώτη ανάγνωση. Η ανάγνωση από την αρχή, από την πρώτη αράδα, διαισθάνεται την πειθαρχία με την οποία ο Φακίνος συντάσσει τον πεζό λόγο με ποιητική δομή και κρυμμένο μέτρο.

Μάλιστα δεν προχωρεί σε αγωνιώδεις γλωσσικές αναζητήσεις ή μοντερνισμούς (του συρμού επ' εσχάτοις) προκειμένου να πρωτοτυπήσει και το όποιο ιδιόλεκτο ­ και στους διαλόγους και στην αφήγηση ­ προκύπτει αβίαστο, διότι έτσι θα μπορούσε να εκφραστεί και όχι αλλιώς το κάθε χρώμα, μόνο του ή διάχυτο μέσα και δίπλα στα άλλα. Παρ' ότι στο κοίταγμα του Μιχάλη υπάρχει μια αλεξανδρινή απελπισία, το υλικό του είναι εκρηκτικό. Αφήνει όμως την έκρηξη να γίνει μέσα στις χούφτες του και σου προσφέρει το ρόδο που προβάλλει από αυτήν.

Μικρές οι ιστορίες, κινούνται με τη χάρη του υπαινιγμού, σε τοπία όπου το παράλογο είναι πλέον τόσο έμπειρο ώστε απλώς να χαμογελά. Χωρίς να χρειάζεται άσκηση ύφους από την τρυφερότητα και το χιούμορ στην πίκρα και στην καταγγελία. Είναι γοητευτικός ο τρόπος του Φακίνου να βλέπει εις βάθος και όμως να μη γίνεται αυστηρός. Να παραμένει παιγνιώδης απέναντι στον κυνισμό και ανατρεπτικά κομψός όσον παρατηρεί. Εκεί που προδίδεται είναι όταν καταλήγει γλυκά ανθρώπινος.

Τι να κάνουμε; Ολοι έχουμε τις αδυναμίες μας...



Στάθης Σταυρόπουλος

ΤΟ ΒΗΜΑ, 29-03-1998