Φέρτε μου το κεφάλι του Πέρικλε Σκαλτσόνε

Ένα γνήσιο noir, σαν καλή αμερικάνικη ταινία του '40, με κοφτούς ρυθμούς, πλοκή που δεν ξεστρατίζει απ' το στόχο της και χαρακτήρες πλασμένους μ' έναν τρόπο εντελώς πέρα από το κλισέ του είδους: ο Πέρικλε, που "το επάγγελμά του είναι να ξεκωλιάζει κατ' εντολήν", άνθρωπος-εκτελεστικό όργανο των ναπολιτάνικων συμμοριών, διασχίζει όλο το μήκος της ημιφωτισμένης, αλλά πέρα για πέρα ρεαλιστικής, ζωής του μαφιόζικου υποκόσμου, για να αναρριχηθεί τελικά ώς την κατάκτηση της δικής του φέτας "αυθεντικότητας": «Ήθελα να αποδείξω στον εαυτό μου ότι ήμουν άνθρωπος, αλλά όταν κάποιος, για να το αποδείξει, κάνει αυτό που οι άλλοι περιμένουν, ένας παλιομαλάκας είναι, όχι άνθρωπος».






ΚΡΙΤΙΚΗ



Όταν το μυθιστόρημα του Τζουζέπε Φεραντίνο Φέρτε μου το κεφάλι του Πέρικλε Σκαλτσόνε εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1993 από έναν μικρό ιταλικό εκδοτικό οίκο πέρασε σχεδόν απαρατήρητο, ώσπου το «ανακάλυψε» ο Gallimard και το κατέστησε εκδοτική επιτυχία στη Γαλλία. Στη συνέχεια ο εγκυρότατος Adelphi το επανεισήγαγε στην Ιταλία όπου έκανε αίσθηση δημιουργώντας λογοτεχνική «σχολή». Ο συγγραφέας του γεννήθηκε το 1958 στην Ίσκια, σήμερα ζει στη Ρώμη, ενώ πέρασε μεγάλα διαστήματα της ζωής του στο Σικάγο, ζώντας εκ του πλησίον τον πυρετό των ανθρώπων που διακατέχονται από την επιθυμία για την κατάκτηση του αμερικανικού ονείρου.

Ο ήρωάς του Πέρικλε Σκαλτσόνε, ο αποκαλούμενος και Πασκουάλε, 38 χρόνων, είναι ο αφηγητής της ιστορίας. Πρώην ηθοποιός σε πορνοταινίες, καλά εξοπλισμένος σεξουαλικά, κάτοχος βέσπας, εργάζεται για λογαριασμό του Ντον Λουιτζίνο Πίτσα, ενός ευπαρουσίαστου τύπου, καλού οικογενειάρχη που αρέσκεται να βλέπει κωμωδίες στο βίντεο. Στην πραγματικότητα ο Ντον Λουιτζίνο είναι αρχηγός μιας «οικογένειας» μαφιόζων της Νάπολι που απασχολεί 13 τσιράκια, γιους, κόρες, ανίψια, γαμπρούς ­ και τον Πέρικλε, ο οποίος αμείβεται είτε με λεφτά είτε σε είδος, επί παραδείγματι παίρνει καμιά κεφαλογραβιέρα. Τι δουλειά κάνει ο ήρωας; Ας ακούσουμε τον ίδιο μια και είναι γλαφυρότατος: «Το επάγγελμά μου είναι να ξεκωλιάζω. Βαράω αυτούς που θέλω στο κεφάλι μ' ένα σακούλι γεμάτο άμμο, τους ζαλίζω, τους δένω με τους καρπούς στα πόδια, τους βάζω να καβαλήσουν μια καρέκλα ή ένα τραπέζι και μετά βάζω αλοιφή με αντιβιοτικό για να γλιστράει το εργαλείο».

Η ιστορία αρχίζει όταν το αφεντικό αναθέτει στον Πέρικλε να συνετίσει τον παπά της ενορίας, ο οποίος καταφέρεται εναντίον του από τον άμβωνα της εκκλησίας. Κατ' ατυχία, στο δωμάτιο του εφημέριου βρίσκεται και η περιώνυμη Σινιορινέλα, μια χοντρή γυναίκα που χαίρει μεγάλης εκτίμησης, αδελφή του Ντον Ερμενετζελίτο, του αρχηγού μιας άλλης συμμορίας. Ο Πέρικλε τη χτυπάει μ' ένα καρεκλοπόδαρο και την τραυματίζει θανάσιμα, πράγμα που θα έχει τρομακτικές συνέπειες για τη ζωή του. Διότι η Σινιορινέλα, που κάποτε έλυνε και έδενε και ουδείς τολμούσε να τα βάλει μαζί της ­ώσπου ερωτεύτηκε μια πιτσιρίκα και δημιούργησε εχθρούς­, έχει ισχυρές διασυνδέσεις. Μια τρίτη συμμορία, εκείνη του Ντον Γκουαλτιέρο, αναμειγνύεται στην υπόθεση και αφού εξολοθρεύει τη συγγενική οικογένεια που φιλοξενεί τον Πέρικλε τον κυνηγάει για να τον εξοντώσει. Αυτός για να γλιτώσει το κεφάλι του εγκαταλείπει τη Νάπολι, πηγαίνει στην Πεσκάρα, γνωρίζει μια πολωνέζα εργάτρια και προσπαθεί να ορθοποδήσει ­ κάτι δύσκολο αφού όλες οι μαφιόζικες οικογένειες έχουν τεθεί επί τα ίχνη του. Αραγε θα καταφέρει να σωθεί από την εκδικητικότητα των πρώην φίλων και νυν εχθρών του ή θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία;

Ο Φεραντίνο διά στόματος του ήρωά του κατορθώνει να αφηγηθεί μια μικρή, διόλου περίπλοκη νουάρ ιστορία, με λιτά εκφραστικά μέσα, ακριβολογία και χιούμορ, μακριά από τα κλισέ του είδους. Τα πρόσωπα σκιαγραφούνται με ενάργεια, οι κινήσεις τους περιγράφονται χωρίς ψιμύθια, οι διάλογοί τους είναι περιεκτικοί. Ο συγγραφέας (είναι και σεναριογράφος κόμικς) κατορθώνει να μεταφέρει στην Ιταλία το κλίμα του Σικάγου και άλλων αμερικανικών μεγαλουπόλεων. Δείχνει μια Νάπολι σκοτεινή, με τοξικομανείς, εργάτες και μαροκινούς μετανάστες, διεφθαρμένους αστούς και αδίστακτους γκάγκστερ, και επιπλέον μια κοινωνία διαβρωμένη από τη Μαφία, η οποία έχει διεισδύσει στα δημοτικά συμβούλια, στη Δικαιοσύνη, στην αστυνομία και στην κυβέρνηση.

Αυτό που είναι άκρως ενδιαφέρον σε τούτο το γοητευτικό μυθιστόρημα δεν είναι μόνο η πλοκή, τα απρόοπτα και οι περιπέτειες του ήρωα, όσο η ανάλυση της ψυχοσύνθεσής του. Ο Πέρικλε, αυτός ο ανεπάγγελτος φτωχοδιάβολος, το εκτελεστικό όργανο των συμμοριών, που φαίνεται ανάλγητος στα μάτια του αναγνώστη, χάρη στη γραφίδα του Φεραντίνο γίνεται άκρως συμπαθητικός, κερδίζει τις εντυπώσεις. Παίζοντάς τα όλα για όλα, είναι έτοιμος να τα βάλει με το σύνολο των μαφιόζων της πόλης. Ο κίνδυνος που διατρέχει τον οδηγεί στην αυτογνωσία και ύστερα από ώρες περισυλλογής ξαναβρίσκει τη χαμένη ανθρωπιά του ­άλλωστε δεν έχει και τίποτε να χάσει πλέον. Το μυθιστόρημα είναι ένα μοντέρνο ιταλικό νουάρ, γραμμένο στα πρότυπα των ομοειδών αμερικανικών αφηγημάτων της δεκαετίας του '40, όπως για παράδειγμα εκείνα των Τζέιμς Κέιν, Γουίλιαμ Μπερνέτ και Ντέιβιντ Γκούντις.

Φίλιππος Φιλίππου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 11-07-1999