Σίγουρα θ αστειεύεστε κύριε Feynman

Ελπίζω πως τα απομνημονεύματα του Richard Feynman δεν είναι μόνο όσα περιέχονται σ' αυτό εδώ το βιβλίο. Ωστόσο οι αναμνήσεις αυτές σίγουρα συνθέτουν την πραγματική εικόνα ενός μεγάλου μέρους του χαρακτήρα του. Αποκαλύπτουν την επιτακτική του ανάγκη να λύνει γρίφους, την προκλητική του κατεργαριά, την απόλυτη άρνησή του να ανέχεται την προσποίηση και την υποκρισία, το ταλέντο του να κολλάει στον τοίχο κάθε επίδοξο παγιδευτή του! Το βιβλίο αυτό είναι σπουδαίο: προκλητικό, συγκλονιστικό, συνάμα όμως ζεστό και πολύ ανθρώπινο.

Albert R. Hibbs

«Ένας αυθεντικός και ανόθευτος Feynman. Γι' αυτούς που τον γνωρίζουν δεν χρειάζονται επίθετα. Γι' αυτούς που δεν τον γνωρίζουν, μια σοφή, απλή, παθιασμένη και έντιμη αυτοπροσωπογραφία ενός από τους μεγαλύτερους άντρες της εποχής μας»
(Freeman Dyson)


Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν μάλλον αυτοβιογραφικές στιγμές: μικρές ιστορίες ή ανεκδοτολογικές διηγήσεις για πολλά και ποικίλα που συνήθως δεν έχουν σχέση με τη Φυσική. Το ύφος τους, μακράν του να έχει λογοτεχνικές αρετές, εντούτοις είναι νευρώδες και ανυπόκριτα ειλικρινές. Ο αναγνώστης, και ειδικότερα ο Έλληνας αναγνώστης, θα θαυμάσει ή θα εκπλαγεί, θα διασκεδάσει και ίσως κάπου προβληματιστεί. Πέρα όμως από αυτά, ή και διαμέσου αυτών, είναι βέβαιο ότι θα οδηγηθεί σε κάποια αναθεώρηση αντίληψης για τον σύγχρονο επιστήμονα, που δεν είναι ο αφηρημένος σοφός, ο έγκλειστος στο εργαστήριο ή τους λογαριασμούς του· είναι άνθρωπος που εξίσου με τους κοινούς θνητούς διακρίνεται για τις ιδιορρυθμίες και τις αρετές του, για τις στιγμές της μεγαλοσύνης του. Ο Feynman ίσως αποτελεί ακραία περίπτωση ως προς το ένα ή το άλλο. Δεν παύει όμως να υποδεικνύει μια αλήθεια, μια αλήθεια που ενδεχομένως θα ξενίσει τον αναγνώστη. Η επιστήμη και οι λειτουργοί της δεν αποτελούν χώρο ιδεατό, απαλλαγμένο από τις ανθρώπινες αδυναμίες. Αντίθετα, συχνά τις διαθέτουν στο έπακρο.
Ο αναγνώστης που είναι ενήμερος για την πνευματική παρουσία των άλλων παράλληλων με τον Feynman μεγάλων του αιώνα μας (Einstein, Bohr, Heisember, Prigogine), δεν θα αποφύγει ίσως μια ακόμα αίσθηση από την ανάγνωση του βιβλίου. Αυτήν της έλλειψης μιας βαθύτερης κουλτούρας, της απουσίας των φιλοσοφικών ή κοινωνικών αναζητήσεων που διακρίνει πολλούς δημιουργούς της σύγχρονης επιστήμης. Κατά κάποιο περίεργο τρόπο, ο Feynman παίζει αλαζονικά με τον κόσμο· και σε αυτό το παιχνίδι ούτε την αφέλεια αποφεύγει ούτε τις επιπόλαιες θεωρήσεις. Παίζει με τον κόσμο χωρίς εκείνη τη βαθύτερη σοφία, εν μέρει τραγική ή νηφάλια, χωρίς εκείνη τη γνώση που διαπερνά την επιφάνεια των ανθρωπίνων και αποτελεί συστατικό στοιχείο ενός πολιτισμού. Είναι παρακινδυνευμένο να συμπεράνει κανείς αν ο Feynman είναι μια ανάκλαση της πέραν του Ατλαντικού επιστημονικής ή πνευματικής πραγματικότητας, που ορθώθηκε προκλητικά απέναντι στην ευρωπαϊκή ουμανιστική παράδοση, μια ιδιοτυπία σεβαστή για το μεγαλείο της, ή απλώς ένα σύμπτωμα ως προς αυτή την πλευρά μιας συνολικής κρίσης της επιστήμης. Απλώς αξίζει να σημειωθεί, και μάλιστα με έμφαση, η ύπαρξη του ερωτήματος. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)