Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας

Τα 200 χρόνια από την Επανάσταση είναι μια επέτειος ορόσημο και προσκλητήριο. Μας προσκαλεί να θυμηθούμε, να διαβάσουμε, να στοχαστούμε, να μετουσιώσουμε τη συγκίνηση σε γνώση και τη γνώση σε κριτικό και αυτοκριτικό λόγο. Για να ανταποκριθεί στο προφανές χρέος του, να τιμήσει τον Αγώνα με τρόπο παιδευτικό, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία αποφάσισε να εκδώσει, στη σειρά "Κείμενα Μνήμης" και με την ευθύνη της επιστημονικής επιτροπής που συστάθηκε γι' αυτόν τον σκοπό, δυσεύρετα απομνημονεύματα/ημερολόγια αγωνιστών και ιστοριογραφήματα του 19ου αιώνα που επικεντρώνονται στην Επανάσταση.
Ο πρώτος τόμος της σειράς ήταν τα Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου του Αρτέμιου Ν. Μίχου (επιμέλεια: Μαρία Ευθυμίου - Βαγγέλης Σαράφης), ο δεύτερος τα Απομνημονεύματα πολεμικά του Χριστόφορου Περραιβού (επιμέλεια: Στέφανος Παπαγεωργίου), ο τρίτος η Ιστορία του τακτικού στρατού 1821-1833 του Χρήστου Βυζάντιου (επιμέλεια: Νίκος Θεοτοκάς - ΔιονύσηςΤζάκης) και ο τέταρτος τα Απομνημονεύματα του περί αυτονομίας της Ελλάδος πολέμου των Κρητών (επιμέλεια: Ελευθερία Ζέη).
Ο ανά χείρας τόμος, πέμπτος της σειράς, που εκδίδεται με την επιμέλεια του Κώστα Λάππα, είναι το Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας του Ιωάννη Φιλήμονα. Γραμματέας του Δημητρίου Υψηλάντη αλλά και του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ο Κωνσταντινουπολίτης λόγιος δεν υπήρξε ωστόσο ένας απόλεμος των μετόπισθεν· αγωνίστηκε στην πρώτη γραμμή έως και την τελευταία μάχη του Αγώνα, στην Πέτρα της Βοιωτίας, τον Σεπτέμβριο του 1829. Μαχητικός δημοσιογράφος στα μετεπαναστατικά χρόνια, εξέδωσε την ολιγόμηνη εφημερίδα Χρόνος, το 1833, και κυρίως τον Αιώνα, φύλλο με ξεχωριστή θέση στην ιστορία του νεοελληνικού Τύπου. Σθεναρός πρόμαχος των συνταγματικών θεσμών ο Φιλήμων, διηύθυνε αυτοπροσώπως τον Αιώνα για πάνω από δεκαπέντε χρόνια, από το 1838 έως το 1854. Το Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρίας πρωτοεκδόθηκε το 1834, γεγονός που καθιστά τον Φιλήμονα έναν από τους πρώτους, χρονολογικά, ιστορικούς της νέας Ελλάδας. Δεν πρόκειται απλώς για ένα επιπλέον έργο απολογισμού. Είναι πρωτίστως ένα έργο υπεράσπισης, υπόμνησης και ανάδειξης. Το κατεξοχήν μέλημα του συγγραφέα είναι να υπενθυμίσει, να υπερασπίσει και να αναδείξει τον ρόλο της Φιλικής Εταιρείας στην προετοιμασία της Επανάστασης. (Παντελής Μπουκάλας, Διευθυντής της σειράς "Κείμενα Μνήμης"