Η νέα εβραιοφοβία - Στο όνομα του Άλλου

Η νέα εβραιοφοβία
Τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία έχουν πολλαπλασιαστεί σε ανησυχητικό βαθμό τα επεισόδια που στρέφονται εναντίον των Εβραίων (πυρπολήσεις συναγωγών και εβραϊκών σχολείων, βεβηλώσεις εβραϊκών νεκροταφείων, επιθέσεις κατά ατόμων που μοιάζουν με Εβραίους). Για πρώτη φορά, όμως, τα επεισόδια αυτά δεν προκαλούν τη σύσσωμη καταδίκη τους από τους διανοούμενους και τον Τύπο, ούτε υποκινούν τις μεγάλες αντιρατσιστικές διαδηλώσεις του παρελθόντος
Γιατί οι εβραιόφοβες στάσεις και συμπεριφορές είναι πια κοινότοπες; Γιατί παρατηρείται σήμερα ένα νέο κύμα εβραιοφοβίας, πλανητικής έκτασης;[...]
Στο όνομα του Άλλου


Συναγωγές πυρπολούνται, ραβίνοι κακοποιούνται, κοιμητήρια βεβηλώνονται, κοινοτικά σχολεία, αλλά και πανεπιστήμια, αναγκάζονται να σβήνουν, την ημέρα, από τους τοίχους τους τα χυδαία συνθήματα που γράφτηκαν τη νύχτα. Χρειάζεται θάρρος για να φορά κανείς κιπά σε αυτά τα άγρια μέρη, που αποκαλούμε «ευαίσθητες» πόλεις, όπως και στο παρισινό μετρό.[...]







ΚΡΙΤΙΚΗ



Η έκδοση αυτού του βιβλίου έρχεται σε μια περίοδο έντασης της ισλαμοφοβίας. Επειδή όμως τα πράγματα ποτέ δεν είναι όπως φαίνονται, αν κανείς κοιτάξει πίσω από τα τείχη της ισλαμοφοβίας, θα διαπιστώσει, όπως κάνει ο Ταγκιέφ εξετάζοντας τη γαλλική περίπτωση, ένα εντεινόμενο κλίμα εβραιοφοβίας.

Ο Ταγκιέφ παραθέτει πλούσια στοιχεία, αντλημένα κυρίως από τη Γαλλία, αλλά και από την υπόλοιπη Ευρώπη, για συνεχείς επιθέσεις κατά εβραϊκών στόχων, όπως είναι συναγωγές, κοιμητήρια, εβραϊκά σχολεία, Εβραίοι ή άτομα που τους μοιάζουν. Αυτό όμως που διακρίνει τη σημερινή εβραιοφοβία είναι όχι απλώς ένα φυλετικό μίσος, όπως στην περίπτωση του αντισημιτισμού, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο και πιο επικίνδυνο.

Στη σημερινή εβραιοφοβία πολλοί επενδύουν πολλά. Πίσω από ένα κλίμα αντισιωνισμού, που δεν επιζητεί απλώς και μόνο την καταδίκη του σιωνισμού αλλά την εξάλειψη του κράτους του Ισραήλ, στοιχίζονται όχι μόνο και όχι τόσο κάποιες ακροδεξιές δυνάμεις. Συστατικά στοιχεία αυτού του νέου τύπου ανθεβραϊσμού είναι δυνάμεις που δαιμονοποιούν την παγκοσμιοποίηση και την Αμερική, καθώς και ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός. Τμήματα του λεγόμενου νεοαριστερού ρεύματος, που τάσσονται κατά της παγκοσμιοποίησης, στο βαθμό που έχουν εγκαταλείψει τα εργαλεία της κριτικής ανάλυσης και της μελέτης τού κοινωνικού γίγνεσθαι, ή μάλλον στο βαθμό που οι προηγούμενες τους «αναγνώσεις» και «κριτικές» έχουν καταρρεύσει, για να εξηγήσουν κάθε ανισότητα, κάθε καταπίεση, κάθε αιματηρή σύγκρουση προσφεύγουν στην εύκολη λύση που προσφέρει το ζεύγος της Αμερικής και του «ναζιστικού» Ισραήλ. Βεβαίως, για να αποφύγουμε τις εύκολες κατηγορίες όσων δεν θα μπουν στο κόπο να διαβάσουν αυτό το βιβλίο, σπεύδουμε να αναφέρουμε πως για το συγγραφέα «όλοι οι αντιαμερικανοί δεν είναι ανθεβραίοι, όλοι οι αντιισραηλινοί δεν είναι ανθεβραίοι και όλοι οι ανθεβραίοι δεν είναι αντιαμερικανοί» (σελ. 14). Ούτε βεβαίως ταυτίζει οποιαδήποτε κριτική κατά της ισραηλινής πολιτικής με τον αντισημιτισμό, ενώ υποστηρίζει ανεπιφύλακτα τη δυνατότητα συνύπαρξης παλαιστινιακού και ισραηλινού κράτους.

Η ειδοποιός διαφορά του σημερινού ανθεβραϊσμού είναι πως χρησιμοποιείται ως κίνημα κατά του ρατσισμού, για να εκφράσει τις χειρότερες μορφές ρατσισμού. Η μήτρα του ανθεβραϊσμού είναι πλέον όχι η φυλή του Ισραήλ αλλά η ίδια η υπόσταση του Ισραήλ ως κράτους-έθνους, ενόχου απλώς και μόνον επειδή υπάρχει και ανεξάρτητα απ' ό,τι κάνει.

Τα ίδια τμήματα της «νεοαριστεράς», αντί να αναζητούν λύσεις συνύπαρξης στην ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ενισχύουν τον παλαιστινιακό εθνικισμό κατά ενός άλλου εθνικισμού, του ισραηλινού. Εδώ έρχονται να συναντηθούν με μία από τις εκφράσεις του Ισλάμ, που είναι ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός. Η περιφρόνηση προς την ελευθερία, τη δημοκρατία και την οικουμενικότητα έρχεται να βρει τους νομιμοποιητικούς της πυλώνες στην καταπίεση του παλαιστινιακού λαού από τους «φασίστες Ισραηλινούς». Εχουμε εδώ μ' ένα σμπάρο πολλά τρυγόνια. Ο φασισμός, η πιο απεχθής μορφή μισανθρωπίας, εξισούται με ένα εθνικιστικό κίνημα, όπως είναι ο σιωνισμός· ο παλαιστινιακός εθνικισμός με τα αναμφισβήτητα δίκαιά του «αγγελοποιείται» έναντι του «δαιμονικού» ισραηλινού εθνικισμού, ενώ υποτιμάται πως και ο τελευταίος έχει αναμφισβήτητες νόμιμες αξιώσεις. Το χειρότερο όμως είναι πως στο πρόσωπο του ισλαμιστή τρομοκράτη κάποιοι ανακαλύπτουν τη χαμένη τιμή του «προλεταριάτου». Το φάντασμα του προηγούμενου μίσους κατά της δημοκρατίας δεν περιμένει πλέον τα μεσάνυχτα για να κάνει τη βόλτα του. Ερχεται μέρα μεσημέρι στο μετρό του Λονδίνου και σαρκάζει όλες τις πανανθρώπινες και οικουμενικές αξίες. Με πρόσχημα την πάλη κατά της αδικίας και της φτώχειας, ο ισλαμισμός επιτίθεται κατά του ανθρωπισμού και της ελευθερίας του ατόμου, κατά της οικουμενικότητας αυτών των αξιών. Η ένδυση του αγώνα κατά της φτώχειας και των ανισοτήτων με τα ρούχα της ισλαμικής τρομοκρατίας κρύβει ένα αβυσσαλέο μίσος κατά της ίδιας της ανθρωπότητας, της αυταξίας του ανθρώπου, της «Δύσης» και των αξιών της. Κινητήρια δύναμη της εβραιοφοβίας, υποστηρίζει ο συγγραφέας, είναι το μίσος κατά της Δύσης. Εμείς θα λέγαμε πως το μίσος κατά της Δύσης και του Διαφωτισμού βρίσκει στην εβραιοφοβία και τον αντιαμερικανισμό τη μάσκα για όλες τις χρήσεις, για όλες τις εποχές, και όχι μόνο για την περίοδο της Αποκριάς.

Ο Ταγκιέφ, κόντρα στο ρεύμα της «πολιτικής ορθότητας», υποστηρίζει «πως δεν υπάρχει πολιτισμική μοίρα που να εμποδίζει τις χώρες της μουσουλμανικής κουλτούρας να γίνουν συνταγματικές δημοκρατίες, όπου οι ατομικές ελευθερίες θα είναι αντικείμενο σεβασμού» (σελ. 109). Από την άλλη, δεν ξεχνά πως η σημερινή πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα δεν ενθαρρύνει τις προοπτικές εκδημοκρατισμού των μουσουλμανικών κρατών.

Ολες οι θέσεις που εκφράζει ο Γάλλος καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, γνωστός και για τις θέσεις του υπέρ του ρεπουμπλικανισμού και της αναγκαιότητας του έθνους-κράτους, δεν αποτελούν, όπως είναι φυσικό, θέσφατα. Ενστάσεις εγείρουν ο μονομερής τρόπος με τον οποίο αναλύει την Ιντιφάντα και το παλαιστινιακό κίνημα, τη σφαγή στη Σάμπρα και τη Σατίλα, στην οποία διακρίνει απλώς την αντίδραση των Λιβανέζων χριστιανών στις απειλές των Παλαιστινίων, την παράλειψή του να τονίσει πως τα σπέρματα του ολοκληρωτισμού δεν υπάρχουν φυσικά μόνο στο Ισλάμ, αν και εκεί έχουν ήδη αποκτήσει πολλά τέκνα, ούτε πολύ περισσότερο μόνο στο νεοαριστερισμό. Αλήθεια, πόσο θα ήθελαν οι διάφοροι μουλάδες να είχαν αυτοί δηλώσει αυτό που δήλωσε ο Πάπας Βενέδικτος ο 16ος στην πρώτη του επίσκεψη στη Γερμανία. Πως δηλαδή «η μοναδική αληθινή επανάσταση προέρχεται από τον Θεό». Ο ολοκληρωτισμός είναι ενυπάρχουσα αξία σε όλες τις ιδεολογίες που δεν αναγνωρίζουν την ανθρώπινη αυταξία.

Το κύριο όμως σ' αυτό το έργο δεν είναι όσα έχουν μέχρι τώρα αναφερθεί, αλλά το μήνυμα που απευθύνει στους δημοκρατικούς πολίτες να αντισταθούν στην ισχύ όσων ασκούν βία και να αποφενακίσουν το λόγο εκείνων που στο όνομα της πάλης κατά των ανισοτήτων και της φτώχειας επιδιώκουν να μετατρέψουν την ανθρωπότητα σε ένα στρατόπεδο ανισοτήτων και πολιτισμικής ένδειας.

Στο επίμετρο ο Ανδρέας Πανταζόπουλος καταγράφει τις σημαντικότερες θέσεις του Ταγκιέφ και προχωρά τονίζοντας πως ο αντισημιτισμός δεν είναι πολιτικό κίνημα που προκαλείται από τη μία ή την άλλη πολιτική τής οποιασδήποτε ισραηλινής κυβέρνησης, αλλά ιδεολογική στάση που αμφισβητεί το δικαίωμα ύπαρξης του ισραηλινού λαού. Ενός λαού, θα προσθέταμε, που για λόγους ιστορικούς -διασπορά, έλλειψη εδαφικού προσδιορισμού, απουσία κράτους, κινητικότητα- έχει προσφέρει είτε στον επιστημονικό είτε στον πολιτισμικό τομέα πάρα πολλά στην ανθρωπότητα και τις αξίες του ανθρωπισμού. Ενώ επίσης είναι γεγονός πως από τη στιγμή που απέκτησε κρατική οντότητα προέβη και σε ωμότητες, που τίποτα όμως δεν μας επιτρέπει να τις εξισώσουμε με τις ναζιστικές. Ενδιαφέρον σ' αυτό το επίμετρο αποτελεί και η καταγραφή των όψεων της ελληνικής εβραιοφοβίας, όπως αυτές εκφράστηκαν κυρίως από τα λεγόμενα του μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Ο οφειλόμενος σεβασμός προς την τεράστια αξία της μουσικής ιδιοφυΐας του Μίκη δεν του επιτρέπει να καταδείξει ώς το τέλος πόσο επικίνδυνες είναι αυτές οι απόψεις. Μετριάζοντας την κριτική του υποστηρίζει πως αυτές οι θέσεις είναι μάλλον ασυνείδητες και όχι προϊόν μιας συνειδητής εβραιοφοβίας.

Σ' αυτές τις απόψεις διακρίνεται η κοινή πορεία μιας μορφής «νεοαριστερισμού» με έναν απολύτως συνειδητό σταλινικό ανθεβραϊσμό. Δεν είναι τυχαίο που ο μουσικοσυνθέτης, με τρόπο που ακόμη και το ΚΚΕ θα απέφευγε, έχει εκφράσει το θαυμασμό του για τα «επιτεύγματα» της σταλινικής περιόδου («Ελευθεροτυπία», 19, 20 και 21 Μαΐου 2003). Ο θαυμασμός μας προς τη μουσική ιδιοφυΐα του Μίκη και τη μέγιστη προσφορά του στην ηθική και πολιτιστική ενίσχυση ευρύτερων κοινωνικών και λαϊκών δυνάμεων δεν πρέπει να σταθεί εμπόδιο στην κριτική αμφισβήτηση των πολιτικών του απόψεων.

Στο κείμενό του ο Φινκελκρότ τονίζει πως ο αντισημιτισμός που φάνηκε μετά το τέλος του χιτλερισμού να εξαφανίζεται ντροπιασμένος, εμφανίζεται σήμερα και παραμορφώνει εκ νέου το πολιτικό, κοινωνικό και αξιακό σύστημα της Ευρώπης. Ο Φινκελκρότ προχωρά σε ανάλυση των διαφορών στο σύστημα του αντισημιτισμού σε Ευρώπη και Αμερική. Διαφωνούμε με το συγγραφέα όταν αυτός τονίζει πως το Ολοκαύτωμα έχει μια ιδιαίτερη αξία για τους Αμερικανούς, γιατί ακυρώνει τις ιδρυτικές αξίες του αμερικανικού έθνους. Το Ολοκαύτωμα ακυρώνει τις αξίες του ανθρώπινου είδους και όχι τις όποιες αμερικανικές ή ευρωπαϊκές αξίες. Συμφωνούμε όμως με την άποψή του πως στο βαθμό που ηθική εξοβέλισε τον εχθρό, οι εχθροί τής δημοκρατίας στο πρόσωπο του Εβραίου ανακάλυψαν εκείνον τον «Αλλο» που αποτελεί το σημερινό «εχθρό» του ανθρώπινου γένους. Βέβαια με αυτόν τον τρόπο η τζιχάντ αντικαθιστά την πάλη των τάξεων.

Ευελπιστούμε πως αυτό το βιβλίο, όχι μόνο θα διαβαστεί από πολλούς, αλλά και πως το προαναφερθέν κεντρικό του μήνυμα θα αποκτήσει και πολλούς φίλους.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 30/09/2005