Η γυναίκα με τα βρόχινα χέρια

Δύο παράλληλες ιστορίες που δεν μοιάζουν να συνδέονται μεταξύ τους. Οι έρευνες για το φόνο ενός παιδιού την εποχή του Ναπολέοντα Γ', λίγο πριν από τα εγκαίνια της Παγκόσμιας Έκθεσης στο Παρίσι, και η ερωτική σχέση ενός γερμανού φοιτητή αρχιτεκτονικής και μιας Γαλλίδας στις αρχές του '90.
Ωστόσο, οι ιστορίες συνδέονται αριστοτεχνικά. Η διελεύκανση της αστυνομικής υπόθεσης, ο αγώνας του συνήγορου της κατηγορούμενης μητέρας ν' αποδείξει την αθωότητά της και ν' αποτρέψει μια δικαστική πλάνη, βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τη δεύτερη ιστορία και το τέλος της. [...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ανοιξη του 1867, Παρίσι. Βρισκόμαστε στην εποχή του Ναπολέοντα Γ', ανιψιού του Βοναπάρτη, και το καθεστώς που επικρατεί είναι μια ιδιότυπη δικτατορία. Ενα ολοένα διογκούμενο παρακράτος συνυπάρχει με μια σειρά από εκσυγχρονιστικά πειράματα. Η πόλη θυμίζει εργοτάξιο: ολόκληρες συνοικίες κατεδαφίζονται σε μια νύχτα δίνοντας τη θέση τους στις γνωστές μας φαρδιές λεωφόρους που συγκλίνουν ακτινωτά σε μεγάλες στρογγυλές πλατείες. Το πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό όραμα του Οσμάν βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη: χιλιάδες άνθρωποι εξωθούνται σε πρόχειρες παραγκουπόλεις σε κατάσταση πλήρους εξαθλίωσης. Την ίδια στιγμή η πόλη βρίσκεται σε αναβρασμό για την προετοιμασία της μεγάλης Παγκόσμιας Εκθεσης, στην οποία τόσο ο αυτοκράτορας όσο και η νέα αστική τάξη μοιάζουν να έχουν επενδύσει πολλές από τις φιλοδοξίες τους: το μέλλον υπόσχεται έναν καινούργιο θαυμαστό κόσμο, με τεχνικά επιτεύγματα που δεν τα χωρούσε μέχρι πρότινος ο ανθρώπινος νους. Κορωνίδα όλων αυτών θα είναι βέβαια η κατασκευή, λίγα χρόνια μετά, του επιβλητικού Πύργου του Γκυστάβ Αϊφελ, βασικής ατραξιόν της Παγκόσμιας Εκθεσης και έκτοτε τοπόσημου της γαλλικής πρωτεύουσας.

Με το που λιώνουν οι πρώτοι πάγοι, στον Σηκουάνα ξεβράζονται καθημερινά πτώματα. Πολλά από αυτά αποτελούν θύματα εκκαθαριστικών επιχειρήσεων της μυστικής αστυνομίας, αλλά τα περισσότερα σε ατυχήματα που προκλήθηκαν λόγω της μειωμένης αντοχής του λεπτού πάγου. Μεταξύ αυτών το κορμάκι ενός μωρού. Το βρέφος είναι περίπου οκτώ μηνών και όλα δείχνουν ότι ο θάνατός του οφείλεται σε πνιγμό. Οι υποψίες δεν θα αργήσουν να πέσουν πάνω στην εξαθλιωμένη μητέρα, η οποία ωστόσο αρνείται τα πάντα. Η υπόθεση θυμίζει δεκάδες άλλες: η εικόνα της απελπισμένης μάνας που σε μια στιγμή απόγνωσης ή τρέλας θέλησε να απαλλαγεί από το σπλάχνο της - πράξη αποτρόπαιη την οποία στη συνέχεια αρνείται πεισματικά - είναι ήδη οικεία στις δικαστικές αρχές. Η υπόθεση είχε ήδη πάρει τον δρόμο της και τίποτε δεν φαινόταν ικανό να σώσει τη Μαρί Λαζές από την εκτέλεση, όταν κάποιοι, εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους, άνθρωποι βάλθηκαν, για τους δικούς του λόγους ο καθένας, να την σκαλίζουν.

Περισσότερα από εκατό χρόνια αργότερα, το 1992, ένας γερμανός φοιτητής Αρχιτεκτονικής ερωτεύεται μια νεαρή Γαλλίδα που μελετά την ίδια με εκείνον ιστορική περίοδο: την εποχή της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, τα χρόνια του Ναπολέοντα Γ'. Δυσπρόσιτη και απότομη στην αρχή, η Γκετάν αφήνεται στη συνέχεια στο αδέξιο φλερτ του Μπρούνο, δίχως ωστόσο να του ανοίγεται πραγματικά. Μια αιφνίδια και έντονη ερωτική συνεύρεση θα τον βυθίσει ακόμη περισσότερο στην απελπισία, αφού η Γκετάν μοιάζει να κρατάει για τον εαυτό της την πρωτοβουλία όλων των κινήσεων - όπως και το οδυνηρό μυστικό της.

Η αφήγηση θα ακολουθήσει μέχρι τέλους αυτό το πηγαινέλα στον χρόνο, με τη δράση στο παρελθόν να κερδίζει τόσο σε έκταση όσο και σε ένταση - τουλάχιστον ως την απρόβλεπτη και έντονα φορτισμένη συγκινησιακά κατάληξη. Η υπόθεση της Μαρί Λαζές εξελίσσεται σε γρίφο για δυνατούς λύτες: ένας από αυτούς είναι ο Αντουάν, ο διορισμένος από το κράτος συνήγορος, που αρχικά δεν πιστεύει στην αθωότητά της. Δίπλα του η Ματίλντα, μια ανήσυχη και δυναμική Αγγλίδα, η οποία πολύ γρήγορα διέβλεψε ορισμένες ομοιότητες της υπόθεσης με μια ιστορία εμπορίας βρεφών που είχε πρόσφατα ξεσπάσει στο Λονδίνο. Παράλληλα την υπόθεση ερευνά και ο αεικίνητος Μαριβόλ, δημοσιογράφος του Φιγκαρό και πρώτη «πένα» της εποχής. Τη δική του περιέργεια γι' αυτή την κατά τα άλλα κοινότοπη υπόθεση έχει εξάψει η εμπλοκή της μυστικής αστυνομίας, η οποία φαίνεται να έχει σπεύσει να παραποιήσει ορισμένα από τα ανακριτικά στοιχεία. Οι έρευνες όλων δεν θα αργήσουν να συγκλίνουν, αποκαλύπτοντας ένα πολύπλοκο παρασκήνιο με μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις.

Δεύτερο μυθιστόρημα του σαραντάχρονου Βόλφραμ Φλαϊσχάουερ (έχει εν τω μεταξύ ακολουθήσει και ένα τρίτο), η Γυναίκα με τα βρόχινα χέρια είναι ένα εξαιρετικά παραστατικό βιβλίο (οι περιγραφές του παλιού Παρισιού συχνά θυμίζουν Ντίκενς), με καλοδουλεμένη πλοκή και προσεγμένη ατμόσφαιρα. Το τέλος, παρ' ότι μοιάζει να ανήκει σε άλλο μυθιστόρημα - το εύρημα της εγκιβωτισμένης αφήγησης δεν είναι ούτε πρωτότυπο ούτε και ιδιαίτερα δραστικό σε αυτή την περίπτωση -, τελικά λειτουργεί απογειωτικά χάρη στην εκφραστική του αμεσότητα και στη δραματική του δύναμη. Ετσι, η πολιτική καταγγελία, κεκαλυμμένη στην αρχή, άμεση στο τέλος, βρίσκει τελικά τον στόχο της, καταδεικνύοντας πως, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον ορισμένους κεντρικούς πολιτικούς χειρισμούς, ίσως να μην έχουν αλλάξει και τόσα πολλά από την εποχή του Ναπολέοντα Γ'.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 12-01-2003