Ο μπεκτασισμός στην Αλβανία

Οι μπεκτασήδες εντάσσονται στο μεγάλο ρεύμα του ισλαμικού μυστικισμού, του σουφισμού, το οποίο άνοιξε τον ορίζοντα της σουννιτικής μουσουλμανικής κοσμοθεωρίας και βάθυνε το θρησκευτικό βίωμα του ισλαμικού κόσμου. Ακολουθώντας τη μουσουλμανική παράδοση του Άλη, ο ιδρυτής του υιοθέτησε και αρκετές αντιλήψεις που βρίσκονται εκτός των κλασικών ισλαμικών διδασκαλιών. Η κοινότητα που δημιουργήθηκε στη συνέχεια γνώρισε μεγάλη άνθηση σε διάφορες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας και επηρέασε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό των Αλβανών. Στους κόλπους του μεγάλωσαν γνωστές φυσιογνωμίες, όπως ο Αλή Πασάς και οι αδελφοί Φράσερι. Οι μπεκτασήδες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στους αγώνες για την ανεξαρτησία και την πρόοδο της Αλβανίας και διακρίθηκαν για το φιλελεύθερο πνεύμα τους και τη διάθεση ανεξιθρησκείας.
Μετά την απαγόρευση της λειτουργίας των "ταρίκα" (των σουφικών αδελφοτήτων) στην Τουρκία (1925), που επέβαλε το κεμαλικό καθεστώς, το διοικητικό κέντρο των μπεκτασήδων μεταφέρθηκε στα Τίρανα. Οι μπεκτασήδες αποτελούν μιαν από τις τέσσερις μεγάλες παραδοσιακές θρησκευτικές κοινότητες της Αλβανίας. Στον μακροχρόνιο θρησκευτικό διωγμό που επέβαλε στην Αλβανία το καθεστώς του Χότζα, και οι μπεκτασήδες -όπως όλες οι θρησκευτικές κοινότητες της χώρας- καταδιώχθηκαν και διαλύθηκαν. Μετά την επάνοδο της θρησκευτικής ελευθερίας και με κινητοποίηση των δικών τους κυρίως δυνάμεων ανασυγκροτήθηκαν σύντομα και προσφέρουν πολύτιμη συμβολή. Με την ανεκτικότητα, την ηπιότητα και την ευρύτητα του ορίζοντά τους συμβάλλουν αποφασιστικά στην ανάπτυξη κλίματος ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας των θρησκευτικών κοινοτήτων.
Η Αθηνά Χρ. Φλώρου, που άρχισε την εργασία της στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος του τομέα θρησκειολογίας και κοινωνιολογίας της θεολογικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αξιοποίησε με μεγάλη επιμέλεια την υπάρχουσα βιβλιογραφία, αναζήτησε προσεκτικά το διαθέσιμο υλικό που προσφέρει η σύγχρονη κοινότητα των μπεκτασήδων της Αλβανίας και τα επεξεργάστηκε κριτικά και νηφάλια. Αυτή η εργασία της προσφέρει στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό υπεύθυνη ενημέρωση για μια βασική πτυχή θρησκευτικότητας, η οποία επηρεάζει σημαντικά τον αλβανικό πληθυσμό και αξιόλογες κοινότητες σε άλλες χώρες, και γενικά συμβάλλει στην καλύτερη γνωριμία μιας πλευράς της κίνησης του σουφισμού. Αυτό το μυστικιστικό ρεύμα, που αναπτύχθηκε στους κόλπους του ισλάμ -όπως έχουμε υπογραμμίσει ήδη προ ετών-, εξήρε την εσωτερική καθαρότητα αντί της άψογης εξωτερικής συμπεριφοράς, την ηθική ελευθερία αντί της τυπικής υποταγής, την προσωπική ζωή αντί του κοινωνικού κομφορμισμού, και άσκησε μεγάλη επίδραση στη θρησκευτική ζωή, στην ποίηση και στην πολιτική.