Η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου

Το ζήτημα της επιστροφής φόρου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πρωτίστως διότι πολύ συχνά οι φορολογούμενοι καταφεύγουν στη λύση της εξόφλησης του οφειλόμενου φόρου, ώστε να αποφύγουν τις αυξημένα σοβαρές συνέπειες της μη καταβολής φόρου, όπως τόκους, πρόστιμα, αδυναμία λήψης φορολογικής ενημερότητας και ποινικές συνέπειες, τη στιγμή που η αναστολή εκτέλεσης κατ’ άρθ. 202 επ. του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, έχει καταστεί ιδιαιτέρως δυσχερής για τις φορολογικές διαφορές. Εξάλλου, τυχόν μη επιστροφή του φόρου που καταβλήθηκε αχρεώστητα, εκτός πλείστων νομικών συνεπειών, θα συνεπάγεται αύξηση του συνολικού φορολογικού κόστους για τον πολίτη, με συνέπεια την φθίνουσα πορεία των φορολογικών εσόδων.

Το βιβλίο "Η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου" προσεγγίζει πρωτότυπα, σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο, το σύνολο των προβλημάτων που εγείρονται στο πεδίο της επιστροφής φόρου, φέρνοντας στο φως και αξιοποιώντας πλούσια νομολογία εθνικών, διεθνών και ευρωπαϊκών δικαστηρίων και συνδιαλέγεται γόνιμα με αυτήν. Ο συγγραφέας διέρχεται από τη διερεύνηση της νομικής φύσης του δικαιώματος, εκκινώντας από τις αντιλήψεις του ιδιωτικού δικαίου περί αχρεώστητης καταβολής και εντοπίζοντας, όπως επιβάλλεται, τις ιδιαιτερότητες του φορολογικού δικαίου, διαπιστώνει την ισχυρή και μάλιστα υπερνομοθετική θεμελίωση του δικαιώματος, ενώ αναλύει διεξοδικά τις ρυθμίσεις του άρθ. 42 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, εξετάζεται η νομική φύση του δικαιώματος επιστροφής φόρου ιδίως σε σχέση με τους θεσμούς του αδικαιολόγητου πλουτισμού και της αποζημίωσης από αδικοπρακτική ευθύνη. Στη συνέχεια αναζητείται η θεμελίωση του δικαιώματος σε υπερνομοθετικές διατάξεις και αρχές, ήτοι στο Σύνταγμα, το ενωσιακό δίκαιο και το διεθνές φορολογικό δίκαιο και, βέβαια, αναλύονται οι νομοθετικές επιλογές για την θέσπιση και πραγμάτωση του δικαιώματος. Τέλος, επιχειρείται συγκριτική επισκόπηση του πώς αντιμετωπίζουν άλλα δικαιϊκά συστήματα την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου.

Στο δεύτερο μέρος του έργου Η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου, αναζητείται το πώς ικανοποιείται το δικαίωμα επιστροφής φόρου και αφού αρχικά γίνεται αναφορά στη διοικητική διαδικασία της εκούσιας επιστροφής φόρου, κατόπιν εξετάζεται διεξοδικά η διά της προσφυγής στη δικαιοσύνη ικανοποίηση της αξίωσης και ειδικότερα η προδικασία και οι λοιπές προϋποθέσεις παραδεκτού του σχετικού ενδίκου βοηθήματος, οι δυνατότητες άμυνας της φορολογικής αρχής αλλά και τα ουσιαστικά νομικά ζητήματα της δίκης περί την επιστροφή φόρου. Συναφώς επιχειρούνται αναφορές συγκριτικού δικαίου. Στη συνέχεια αναλύεται το ζήτημα της υλοποίησης της επιστροφής φόρου μέσω αναγκαστικής εκτέλεσης και συμψηφισμού και μελετάται η ικανοποίηση της παρεπόμενης αξίωσης για τόκους.

Επιπλέον, εξετάζεται το θέμα της απώλειας του δικαιώματος επιστροφής φόρου λόγω παραγραφής. Αναφορά γίνεται ακόμη στο ενωσιακό δίκαιο, στο βαθμό που αυτό αναγνωρίζει το δικαίωμα σε επιστροφή φόρου που εισπράχθηκε κατά παράβαση κανόνων του ενωσιακού δικαίου, αλλά και στα συστήματα επιστροφής φόρου άλλων κρατών. Στο τέλος του έργου παρατίθεται ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία και αρθρογραφία, όπως και κατάλογος αναφερομένων δικαστικών αποφάσεων, εγκυκλίων και γνωμοδοτήσεων ΝΣΚ.