Επιτήρηση και τιμωρία

Μπορεί σήμερα να ντρεπόμαστε για τις φυλακές μας. Όμως, ο 19ος αι. ήτανε υπερήφανος για τα φρούρια που έχτιζε ακόμα και μέσα στο κέντρο των πόλεων. Γοητευόταν από την καινούργια αυτή εκδήλωση ηπιότητας που αντικατέστησε τα ικριώματα. Και ναρκισσευόταν με την ιδέα ότι δεν τιμωρούσε πια τα σώματα, κι ότι ήξερε τώρα πώς να αναμορφώνει τις ψυχές. Αυτοί οι τοίχοι, αυτά τα σίδερα, αυτά τα κελλιά αντιπροσώπευαν μια ολόκληρη επιχείρηση κοινωνικής ορθοπεδικής. Επιτήρηση, ασκήσεις, γυμνάσια, επισημάνσεις, κοινωνική τάξη και θέση, ταξινομήσεις, εξετάσεις, καταχωρίσεις - μια ολόκληρη μέθοδος για υποταγή των σωμάτων, για χαλιναγώγηση της ανθρώπινης πολλαπλότητας και για χειραγώγηση των δυνάμεών τους, αναπτύχθηκε, κατά τους κλασικούς αιώνες, στα νοσοκομεία, στον στρατό, στα σχολεία, στα λύκεια και στα εργαστήρια: η πειθαρχία. Χωρίς αμφιβολία ο 18ος αιώνας επινόησε τις ελευθερίες· τους έδωσε όμως ένα υπόβαθρο βαθύ και στέρεο - την πειθαρχημένη κοινωνία στην οποία εξακολουθούμε να υπαγόμαστε. Η φυλακή θα πρέπει να ανατοποθετηθεί μέσα στον σχηματισμό αυτής της κοινωνίας της επιτήρησης. Η σύγχρονη τιμωρητική δεν τολμάει πια να λέει ότι τιμωρεί τα εγκλήματα· ισχυρίζεται ότι αναμορφώνει τους εγκληματίες. Πάνε κιόλας δυο αιώνες που συγγενεύει και ζει αρμονικά με τις «επιστήμες του ανθρώπου». (. . .) Κάτω από τη γνωριμία των ανθρώπων και τον εξανθρωπισμό των τιμωριών, βρίσκουμε μια κάποια πειθαρχική εξουσία επί των σωμάτων, μιαν ανάμικτη μορφή υποδούλωσης και αντικειμενοποίησης, μιαν ίδια «εξουσία-γνώση». Μπορούμε, μήπως, να κάνουμε τη γενεαλογία της νεότερης ηθικής με αφετηρία την πολιτική ιστορία των σωμάτων;


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α΄. ΤΟ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΟ
1. ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΔΙΚΩΝ
2. Η ΛΑΜΠΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ

Β΄. Η ΤΙΜΩΡΙΑ
1. Η ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΤΙΜΩΡΙΑ
2. Η ΗΠΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ

Γ΄. Η ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ
1. ΤΑ ΠΕΙΘΗΝΙΑ ΣΩΜΑΤΑ
2. ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΟΡΘΗΣ ΕΚΓΥΜΝΑΣΗΣ
3. Ο ΠΑΝΟΠΤΙΣΜΟΣ

Δ΄. Η ΦΥΛΑΚΗ
1. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ
2. ΑΝΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
3. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΙΣΗΣ

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
ΝΕΣΤΟΡΑ Ε. ΚΟΥΡΑΚΗ: ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΙΣΕΛ ΦΟΥΚΩ