Ουτοπίες και ετεροτοπίες

«…Το πλοίο είναι η κατ’ εξοχήν ετεροτοπία. Οι πολιτισμοί χωρίς πλοία είναι όπως τα παιδιά που οι γονείς τους δεν έχουν ένα συζυγικό κρεβάτι για να παίξουν. Τότε τα όνειρά τους μαραίνονται, η κατασκοπεία αντικαθιστά την περιπέτεια και η αθλιότητα της αστυνομίας παίρνει τη θέση της απόλυτης ομορφιάς των κουρσάρων…». ομορφιάς των κουρσάρων…». Έτσι κλείνει ο Μισέλ Φουκώ την πρώτη από τις δύο ραδιοφωνικές διαλέξεις που έδωσε στις 7 και 21 Δεκέμβρη 1966, στο πλαίσιο ενός προγράμματος αφιερωμένου στην ουτοπία και τη λογοτεχνία με παρουσιαστή τον Robert Valette, όπου μιλά για ένα από τα πιο αγαπημένα του θέματα, την ετεροτοπία. Μεταφέρουμε εδώ μια μεταγενέστερη εκδοχή αυτής της πρώτης διάλεξης με τίτλο «Des espaces autres», η οποία δόθηκε στο Κέντρο Αρχιτεκτονικών Σπουδών στις 14 Μάρτη 1967 και παρέμεινε ανέκδοτη μέχρι το 1984, οπότε δημοσιεύθηκε τον Οκτώβρη του 1984 στο 5ο τεύχος του περιοδικού «Architecture, Mouvement, Continuite». Η δεύτερη διάλεξη αφορά ένα επίσης πολυαγαπημένο θέμα του Φουκώ, το σώμα, όπου διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «Ο έρωτας, όπως ο καθρέφτης και ο θάνατος, κατευνάζει την ουτοπία του σώματός σας, το κάνει να σιωπά, το ησυχάζει, το φυλακίζει λες σε ένα κουτί, το κλείνει και το σφραγίζει. Είναι γι’ αυτό που η αγάπη συγγενεύει τόσο άμεσα με την ψευδαίσθηση του καθρέφτη και την απειλή του θανάτου? και αν, παρά αυτές τις δύο επικίνδυνες μορφές που το περιβάλλουν, μας αρέσει τόσο να κάνουμε έρωτα, είναι γιατί στον έρωτα το σώμα βρίσκεται εδώ».