Μουσική και λόγος

Πεθαίνοντας, ο Βίλχελμ Φουρτβαίνγκλερ άφησε μια σειρά σημειώσεων. Είναι δοκίμια, μέρος των όποιων δεν είχε επεξεργαστεί μέχρι τέλους, και αφοριστικές σκέψεις και κριτικές παρατηρήσεις, τις οποίες επί δεκαετίες κατέγραψε στα ημερολόγιά του χωρίς να σκοπεύει να τις δημοσιεύσει -κάτι σαν εσωτερικός διάλογος. Ο ίδιος είχε εκφράσει την επιθυμία να δημοσιευτούν τα κείμενα που ακολουθούν, στα οποία δείχνει τη βαθιά αγάπη του για τη μουσική, την έγνοια για τη διατήρησή της και γα το μέλλον της. Είναι η διαθήκη του προς τη γενιά που τώρα αναπτύσσεται και αναλαμβάνει υπεύθυνες θέσεις.



Ορισμένοι βασίλευαν με τον τρόμο. Άλλοι με την καλοσύνη. Άλλοι, πάλι, χάρη σ' αυτή τη μυστηριώδη δύναμη που ονομάστηκε κύρος. Ο Φουρτβαίνγκλερ, διευθύνοντας την ορχήστρα, ήταν η εικόνα της τραγικής μεγαλοπρέπειας. Μερικές φορές σκέφτηκα ότι ένας ποδήρης μανδύας, αντί για την τυπική περιβολή, θα του προσέδιδε ένα μεγαλοπρεπές παρουσιαστικό με το οποίο θα διέπρεπε στα δράματα του Ευριπίδη, του Αισχύλου ή του Σοφοκλή. Κυρίως αν του είχαν δώσει το ρόλο του Δία! Ένας βροντώδης Δίας που θα κεραυνοβολούσε τα υποταγμένα έθνη, συσπώντας την αριστερή του γροθιά, ή τείνοντας μια λεπτή μπαγκέτα από λεύκα, προέκταση του δεξιού του χεριού. Αυτός ο αυταρχικός μαέστρος είχε έναν ολότελα δικό του τρόπο, συνάμα αβέβαιο και αδιαφιλονίκητο, να δίνει το σήμα της εκκίνησης στους μουσικούς του. Ίσιωνε τον κορμό του, ταλαντευόταν για μια στιγμή, συντάρασσε την ορχήστρα του με μια κίνηση του ώμου, δίκην ηνίοχου - και αυτή ακολουθούσε. Η έναρξη δεν πραγματοποιούνταν κατόπιν κάποιας εντολής ή συνθήματος, αλλά συλλήβδην, λες και όλοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν διαισθανθεί, ξαφνικά και από κοινού, την αναγκαιότητά της. Εμπρός! Es muss sein!
Bernard Gavoty.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


Σύντομο βιογραφικό
Πρόλογος
Πρώτο μέρος: Διαθήκη
Προλογικό σημείωμα
Α. Από τα Ημερολόγια
Β. Δοκίμια
Προβλήματα της μουσικής διεύθυνσης
Χάος και μορφή
Δεύτερο μέρος: Μουσική αισθητική
Η ζωτική δύναμη της μουσικής
Οι κλασικοί στην κρίση της μουσικής
Η ερμηνεία, σημαδιακό ζήτημα για τη μουσική του καιρού μας
Μουσική και λόγος
Σκέψεις για τον ρομαντισμό
Σημειώσεις ενός συνθέτη
Γκαίτε