Ζώνες πολέμου

[...]Η βασική επιχειρηματολογία του συγγραφέα είναι ότι μερικοί από τους πιο θεμελιακούς στόχους της Αμερικής είναι:
α) Ο έλεγχος των γεωγραφικών ζωνών που είναι πλούσιες σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο,
β) η ασφαλής μεταφορά ενέργειας στις δυτικές αγορές σε σταθερές τιμές σε δολάρια και
γ) ο στρατηγικός περιορισμός, αλλά όχι εκμηδένιση, των ευρασιατικών ανταγωνιστών της Αμερικής (Ρωσίας, Κίνας, Γερμανίας, Γαλλίας).


«Επιτέλους, μία εξαιρετική απάντηση στον Ζμπίνιου Μπρεζίνσκι γραμμένη με ζωντάνια και ευφυΐα».

Donald Sasson καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Queen Mary College, Πανεπιστήμιο Λονδίνου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο λόγος είναι για την Αμερική και τον τύπο της στρατηγικής που ακολούθησε στην Ευρασία, ειδικά μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Πρόκειται για μια στρατηγική η οποία συνδυάζει στρατιωτικά (οι επεμβάσεις στον Περσικό Κόλπο, το Αφγανιστάν και τη Γιουγκοσλαβία) και οικονομικά μέσα (ο ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου), αλλά και διπλωματία μέσω των Ηνωμένων Εθνών. Αλλά, όπως υποστηρίζει ο Φούσκας στις Ζώνες Πολέμου, η «κατασταλτική διπλωματία», η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και οι μονομερείς στρατιωτικές επεμβάσεις αδιαφορώντας για το ρόλο Γαλλίας - Γερμανίας και Ηνωμένων Εθνών αποτελούν την πεμπτουσία της αμερικανικής στρατηγικής μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Αυτό βέβαια συμβαίνει διότι η πλανητική ισορροπία ισχύος μεταξύ Αμερικής και Σοβιετικής Ενωσης έπαψε να υπάρχει, με την Αμερική να εκμεταλλεύεται την κρίση και το κενό εξουσίας που δημιούργησε στην Ευρασία η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης για να επεκτείνει παραπέρα τα ηγεμονικά και κατακτητικά της σχέδια. Ο Φούσκας, κι εδώ είναι μια καινοτόμος προσφορά του συγγραφέα στη διεθνή συζήτηση, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει καμία «δραματική» αλλαγή από άποψη στρατηγικών στόχων της Αμερικής πριν και μετά τον ψυχρό πόλεμο. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι φυσιολογικά μια επέκταση - εξάπλωση των πολιτικών ηγεμονίας της Αμερικής, προκειμένου να καλύψουν το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε στην Ευρασία με τη συρρίκνωση εξουσίας της Σοβιετικής Ενωσης. Αν δεν «έτρεχε η Αμερική πρώτη», λέει ο Φούσκας, «τότε άλλες δυνάμεις, όπως η Ε.Ε./ Γερμανία ή η Κίνα, θα προσπαθούσαν να καλύψουν το κενό».

Ενας άλλος κεντρικός άξονας ανάλυσης στη μελέτη του Φούσκα είναι ο ρόλος της ενέργειας (βασικά πετρέλαιο και φυσικό αέριο) στις στρατηγικές θεωρήσεις της Αμερικής. Εδώ ο συγγραφέας έχει κατηγορηθεί στη διεθνή συζήτηση ότι δίνει πολύ έμφαση στο ζήτημα της ενέργειας, με αποτέλεσμα να υποτιμώνται άλλες σταθερές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, όπως η οικονομική κρίση της χώρας, η ανάγκη παροχής προμηθειών οπλικών συστημάτων κ.λπ. Εδώ οι κριτικοί του Φούσκα έχουν κάποιο δίκιο, αλλά νομίζουμε ότι πρόκειται για ζήτημα έμφασης και παρουσίασης, παρά για ζήτημα ουσίας. Πράγματι, αυτό που στην ουσία υποστηρίζει ο συγγραφέας είναι ότι «ζήτημα του πετρελαίου» από μόνο του δεν εξηγεί ούτε την κρίση στο Ιράκ ούτε στα Βαλκάνια ή την Κεντρική Ασία. Μάλιστα, στον αξιόλογο Πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου ο συγγραφέας κάνει ξεκάθαρο ότι έγνοια πρωταρχική της Αμερικής ήταν και είναι ο συντονισμός της πολιτικής της με το Ισραήλ, ο μετασχηματισμός της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, καθώς, και αυτό είναι το σπουδαιότερο, η ήττα του ευρώ στις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές. Οι συγκεκριμένες αναλύσεις του συγγραφέα καταδεικνύουν ότι το Νοέμβριο του 2000 ο ΟΠΕΚ, κάτω από την πίεση του Σαντάμ και του Καντάφι, προσανατολιζόταν στο να αρχίσει να εμπορεύεται πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε ευρώ και όχι σε δολάρια. Αυτό θα επέφερε το πιο αποφασιστικό χτύπημα στην αμερικανική οικονομία, αν μη τι άλλο γιατί το τεράστιο χρέος της ίδιας της Αμερικής καλύπτεται με δολάρια, η Αμερική δανείζεται το ίδιο της το νόμισμα.

Αν η Αμερική όμως είναι σε θέση να ανατρέπει μέσω πολέμων και κρίσεων τα αρνητικά γι' αυτήν παγκόσμια οικονομικά δεδομένα, τότε ποια είναι η απάντηση στον αχαλίνωτο ηγεμονισμό της; Ο Φούσκας εδώ δίνει μια «πολιτική» απάντηση στη Μεγάλη Σκακιέρα του Μπρεζίνσκι, και είναι ίσως γι' αυτό που ένας από τους σχολιαστές του βιβλίου τού Φούσκα στα αγγλικά, ο Ντόναλτ Σασούν, λέει ότι ο Φούσκας επιφυλάσσει μια απάντηση - καταπέλτη στα σχέδια του Μπρεζίνσκι για την Ευρασία.

Η πρόταση του Φούσκα δεν είναι «οικονομική», είναι «πολιτική». Οι Ζώνες Πολέμου υποστηρίζουν ότι η απάντηση στον αμερικανικό ηγεμονισμό είναι η πολιτική συνεννόηση μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Ρωσίας, Κίνας και Ιαπωνίας. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να συμβεί, πρώτον, διότι όλες αυτές οι δυνάμεις έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα (ο Φούσκας υιοθετεί το ρεαλιστικό παράδειγμα στις διεθνείς σχέσεις) και δεύτερον, διότι η αμερικανική ισχύς, η οποία κι έχει εγκατασταθεί σε καίρια σημεία της Ευρασίας, δρα αποτρεπτικά γι' αυτή την προοπτική. Και όμως, υποστηρίζει ο συγγραφέας, δεν είναι αδύνατο. Αυτό που απαιτείται είναι προσπάθεια σύγκλισης οικονομικών συμφερόντων και μια εκστρατεία «εκπολιτισμού» της Αμερικής, διότι «Ποιοι είναι οι Αμερικάνοι;», αναρωτιέται ο Φούσκας, αν όχι μετανάστες Ευρωπαίοι, Λατίνοι και Ασιάτες, κατά κύριο λόγο.

Η μελέτη του συγγραφέα δεν περιορίζεται μόνο στα «διεθνή», αλλά και στα «καθ' ημάς». Η προσέγγιση του Φούσκα για τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό είναι πραγματικά άξια προσοχής, διότι καταδεικνύει τις ευρείες διεθνείς διαστάσεις των ζητημάτων και όχι μόνο τον περιφερειακό τους χαρακτήρα.

Οι Ζώνες Πολέμου πρέπει να διαβαστούν με προσοχή και επισταμένως. Από φοιτητές, από πολίτες, από πολιτικούς και από στρατιωτικούς. Πρόκειται για μία αξιόλογη διεθνή συνεισφορά ενός Ελληνα ακαδημαϊκού που ζει κι εργάζεται στο Λονδίνο (Πανεπιστήμιο Κίνγκστον). Οι εκδόσεις «Ποιότητα» τόλμησαν και παρήγαγαν, σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα, ένα πολύ καλό βιβλίο.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 12/09/2003