Ελληνική οικονομία 19ος-20ός αιώνας

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική

Πώς η Ελλάδα απέκτησε μια σύγχρονη οικονομία;

Ενα από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η κοινότητα των ιστορικών είναι η ελλιπής επικοινωνία της με το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Αυτό έχει ως συνέπεια να διαμορφώνεται συχνά η ιστορική ερμηνεία ερήμην των ιστορικών. Το βιβλίο αυτό αποτελεί το πιο πρόσφατο παράδειγμα ιστορικής ερμηνείας που δεν είναι εσωστρεφής, η οποία μπορεί να διαβασθεί και από μη ειδικούς και να αποτελέσει αφορμή για προβληματισμό.

Κεντρικό ερώτημα του βιβλίου είναι πώς η Ελλάδα από πρώην επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μία αυτοκρατορία με αρχαϊκές δομές, μπόρεσε να εξελιχθεί σε μία σύγχρονη ευρωπαϊκή οικονομία, με αξιόλογο επίπεδο ανάπτυξης. Ο συγγραφέας διαχειρίζεται το κεντρικό ερώτημά του διαμορφώνοντας ένα ενιαίο /σύνθετο ερμηνευτικό σχήμα και αποφεύγοντας την παραθετική περιπτωσιολογία. Συνδέει τον 19ο με τον 20ό αιώνα καθώς βασικός στόχος του είναι η ανάδειξη των κυριότερων τομών στην οικονομία. Κεντρική σημασία δίνεται στην τομή 1912/22, η οποία χαρακτηρίζεται από τη συρρίκνωση της δραστηριότητας των ελληνικών εμπορο-χρηματιστικών κεφαλαίων που δρούσαν στη διεθνή οικονομία.

Στην ανάλυση του ο Αλέξης Φραγκιάδης αναδεικνύει τον παραγνωρισμένο ρόλο της αστικής τάξης στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου. Επίσης διερευνά με συστηματικό τρόπο τον οικονομικό μηχανισμό που συνδέει λειτουργικά την ελλαδική οικονομία με τις διεθνείς δραστηριότητες του ελληνικού κεφαλαίου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερμηνεία του συγγραφέα για τη φύση της ραγδαίας εκβιομηχάνισης και του κοινωνικού μετασχηματισμού μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί, όπως και σε όλο το βιβλίο, κυρίαρχο ρόλο δίνει στη συσχέτιση των οικονομικών εξελίξεων αφενός με τις κοινωνικές ισορροπίες και συγκρούσεις και αφετέρου με τις εξελίξεις στη διεθνή οικονομία και πολιτική.

Το βιβλίο έχει ελκυστική γραφή, καθώς ο συγγραφέας κινείται στο πλαίσιο μιας διαλεκτικής ανάπτυξης των θεμάτων. Θέτει καίρια ερωτήματα, αναζητεί και προτείνει λύσεις. Ενα από τα βασικά διδάγματα που προκύπτουν από αυτή την ιστορική μελέτη είναι ότι στην ιστορική εξέλιξη τον λόγο δεν έχουν μόνον οι απρόσωπες αγορές. Οι κοινωνίες δεν υφίστανται παθητικά τις επιλογές της αγοράς αλλά συνδιαμορφώνουν την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη μέσα από τη δημιουργία και τον μετασχηματισμό των θεσμών.

Ο συγγραφέας ακολουθεί την παράδοση που έχει διαμορφώσει ο Γιώργος Δερτιλής, ο οποίος προσεγγίζει τη σύγχρονη περίοδο στο πλαίσιο της μακράς διάρκειας και συνδέει το σημερινό γίγνεσθαι με το παρελθόν και τις δομικές σταθερές. Μία προσεκτική ανάγνωση του βιβλίου θέτει τον προβληματισμό για το πώς θα μπορέσει η Ελλάδα στο μέλλον να βελτιώσει ή και να συνεχίσει την ανοδική της πορεία. Το νέο αυτό αξιόλογο βιβλίο του Αλέξη Φραγκιάδη πρέπει να διαβαστεί από ιστορικούς και μη.

ΙΩΑΝΝΑ ΠΕΠΕΛΑΣΗ ΜΙΝΟΓΛΟΥ, Επίκουρη καθηγήτρια Οικονομικής Ιστορίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 24/04/2008