Τα άλογα του Αγίου Μάρκου

Τα άλογα του Αγίου Μάρκου δεν είναι απλώς ένα μοναδικό αριστούργημα της παγκόσμιας τέχνης, εφάμιλλο της Αφροδίτης της Μήλου ή του Λαοκόωντα. Είναι γλυπτά που βρέθηκαν πολλές φορές στην καρδιά τής ευρωπαϊκής Ιστορίας: έζησαν την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και τη λεηλασία της από τους Σταυροφόρους, την ακμή και την πτώση της Βενετίας, το Παρίσι την εποχή των θριάμβων του Μεγάλου Ναπολέοντα.

Παρακολούθησαν από το ύψος τους την πορεία της Ευρώπης από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας. Η ιστορία τους είναι κομμάτι της δικής μας Ιστορίας.






Τα άλογα του Αγίου Μάρκου είναι φτιαγμένα από ορείχαλκο και επιχρυσωμένα. Είναι τέσσερα που μοιάζουν να συντονίζουν το βήμα τους -κι ας έχουν διαφορετικό διασκελισμό- και φαίνεται πως ήταν ζεμένα σε τέθριππο. Είναι πολύ όμορφα, παρ' ότι οι αναλογίες τους δεν αντιστοιχούν μ' αυτές των αλόγων του ιπποδρόμου. Εχουν φαρδύ λαιμό και κοντά καπούλια, ενώ τα πόδια τους είναι μακρύτερα από τα συνηθισμένα. Κοιτάζονας τα από μακριά, όμως, ο παρατηρητής θαμπώνεται από την πειστικότητά τους -μοιάζουν έτοιμα να καλπάσουν ή να πετάξουν. Τα άλογα βρίσκονται τοποθετημένα σε αίθουσα, αλλά η ρεπλίκα τους δεσπόζει στην πλατεία του Αγίου Μάρκου, στη Βενετία.

Γιατί όμως αξίζει να μιλάμε γι' αυτά και γιατί αξίζει να γραφτεί ένα ολόκληρο βιβλίο γι' αυτά; «Τα άλογα αυτά -σημειώνει ο Φρίμαν- συνδέονται με στιγμές ορόσημα της ευρωπαϊκής ιστορίας: την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και τη λεηλασία της στη διάρκεια της Τέταρτης Σταυροφορίας, τα χρόνια του βενετικού μεγαλείου, την πτώση της Βενετίας το 1797, το Παρίσι του Ναπολέοντα, τις επαναστάσεις του 1848 και την ανάδειξη της Βενετίας στην πιο ρομαντική πόλη του κόσμου». Καθεμιά απ' αυτές τις αλλαγές συνοδευόταν και από την υφαρπαγή προϊόντων της τέχνης -κι ανάμεσά τους των τεσσάρων αλόγων.

Δεν είναι γνωστό από πού υφάρπαξε ο Κωνσταντίνος τα άλογα, οι χρονικογράφοι όμως αναφέρουν ότι «έσερναν το άρμα που οδηγούσε ο Ηλιος». Μια σύντομη περιήγηση, πάντως, στις πόλεις της αρχαίας Ελλάδας δείχνει ότι πολλές θα μπορούσαν να είναι πατρίδες τους, αφού το τέθριππο ήταν άρμα ηρώων και θεών. Συχνά ο Κωνσταντίνος αυτοπροβαλλόταν ως θεός-ήλιος, επομένως είναι προφανείς οι λόγοι για τους οποίους επέλεξε το συγκεκριμένο τέθριππο για να στολίσει τον ιππόδρομο που έχτισε στην Κωνσταντινούπολη. Ο συγγραφέας περιγράφει την ακμή και την παρακμή του Βυζαντίου, και υποδεικνύει πως για μία ακόμη φορά η τέχνη χρησιμοποιήθηκε για να επιδεικνύει τη δύναμη ή τον πλούτο των αρχόντων. Τα άλογα παρέμειναν εκεί μέχρι την κατάληψη και σύληση της Πόλης από τους Σταυροφόρους, οπότε μεταφέρθηκαν στη Βενετία με πομπή τύπου ρωμαϊκού θριάμβου. Το βιβλίο παρακολουθεί την άνοδο και την πτώση της πόλης της Βενετίας, μέχρι την κατάληψή της από τον Ναπολέοντα. Εκείνος πήρε όσους θησαύρους τέχνης και πολιτισμού μπορούσε και τους μετέφερε στο Παρίσι, όπου τους εξέθεσε στο ανάκτορο του Λούβρου, το οποίο μόλις είχε μετατραπεί σε μουσείο. Με την επάνοδο της δημοκρατίας οι θησαυροί -όχι όλοι, πάντως τα τέσσερα άλογα- επιστράφηκαν στη Βενετία.



ν.ντ-ς

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 18/08/2006