Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας (2 τόμοι)

Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε την ανθρώπινη τάση για σκληρότητα;

Σ' ένα κόσμο που η βία σε οποιαδήποτε μορφή, πολλαπλασιάζεται συνεχώς, ο Έριχ Φρoμ -συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων- αναλύει σε βάθος αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα, συνθέτοντας έτσι ένα απ' τα πιο ολοκληρωμένα βιβλία της λαμπρής του καριέρας.
Περνώντας απ' τον Lorenz, που πιστεύει πως η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι κληρονομιά της ζωικής καταγωγής του προϊστορικού ανθρώπου, κι απ' τον Skinner που πιστεύει πως δε μπορεί να υπάρχει οποιοδήποτε στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς που να μην είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών συνθηκών που ζει, ο Φρομ παραδέχεται ότι υπάρχει ένα είδος επιθετικότητας που ο άνθρωπος μιμείται κατά κάποιο τρόπο τα ζώα, και αποδεικνύει ότι αυτό είναι ένα είδος άμυνας της φύσης, με σκοπό την εξασφάλιση της επιβίωσης.
Από την άλλη μεριά, πιστεύει πως η κακοήθης επιθετικότητα ή καταστροφικότητα, όπου ο άνθρωπος σκοτώνει χωρίς κανένα βιολογικό ή κοινωνικό σκοπό, είναι μόνο ανθρώπινο χαρακτηριστικό και δεν έχει σχέση με το ένστικτο. Είναι μέρος του ανθρώπινου χαρακτήρα, ένα πάθος του, όπως είναι η αγάπη, η φιλοδοξία, η πλεονεξία.
Απ' αυτή τη θεωρητική θέση, ο Φρομ, μελετάει τις συνθήκες που προκαλούν την αμυντική επιθετικότητα κι εκείνες που προκαλούν τη γνήσια καταστροφικότητα. Στηριγμένος πάνω στις σημαντικότερες έρευνες που έχουν γίνει στον κλάδο της νευροψυχολογίας, της προϊστορίας, της ανθρωπολογίας και της ψυχολογίας των ζώων, παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη και ιστορική μελέτη της ανθρώπινης καταστροφικότητας που δίνει τη δυνατότητα στον κάθε αναγνώστη να εκτιμήσει και χρησιμοποιήσει ο ίδιος τα δεδομένα για τον εαυτό του.
Σε αντίθεση με τον Φρόυντ, ο Φρομ δίνει μεγάλη σημασία στους κοινωνικούς και πνευματικούς παράγοντες.
Ο Φρομ, εξετάζει την καταστροφικότητα, στα όνειρα, σε σχέση με τις εμπειρίες του με πολλούς ασθενείς, και μέσα από διάσημα πρόσωπα της ιστορίας. Η έρευνά του για τον Χίτλερ, ακολουθώντας τις τελευταίες έρευνες πάνω στη νεκροφιλία, εξετάζοντάς την σαν ένα είδος κακοήθους επιθετικότητας, προσφέρει μια λεπτομερή ανάδυση του χαρακτήρα του Χίτλερ, μέσα από ένα νέο είδος ανάλυσης της ψυχοβιογραφίας που είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία αυτού του περίφημου βιβλίου.
Όσο αφορά το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και τη νεκροφιλία, ο Φρομ αναθεωρεί τη θεωρία του "ενστίκτου του θανάτου" του Φρόυντ και δίνει νέες προοπτικές στην ψυχοαναλυτική θεωρία.
Χρησιμοποιώντας στοιχεία της ανθρωπολογίας, ο Φρομ αποδεικνύει πως οι πρωτόγονες κοινωνίες ήταν οι λιγότερο επιθετικές και ότι η εκμετάλλευση και ο πόλεμος είναι αποτελέσματα της ανάπτυξης του πολιτισμού και της πατριαρχικής κοινωνίας. Παρόλο ότι μπορεί να ξεσηκώσει αντιρρήσεις, εξαιτίας της κριτικής που κάνει στα διάφορα σύγχρονα δόγματα, ωστόσο το βιβλίο τούτο θα είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα ανθρωπιάς. Γιατί είναι ένα κάλεσμα, μια πρόκληση στους ανθρώπους, ν' αλλάξουν τη ζωή τους, το πολιτικοκοινωνικό τους περιβάλλον, με σκοπό να ανοίξουν νέους δρόμους στο μέλλον του ανθρώπινου γένους.