Το μέλλον μιας αυταπάτης

Ενώ η ανθρωπότητα έκανε σταθερές προόδους στην κατάκτηση της φύσης και δικαιολογείται να περιμένει ακόμα πιο μεγάλες, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έκανε παρόμοιες προόδους και στη διαχείριση των ανθρώπινων υποθέσεων, και είναι αλήθεια ότι σε όλες τις εποχές, όπως και σήμερα, πολλοί άνθρωποι διερωτήθηκαν αν άξιζε πραγματικά τον κόπο να υπερασπίσουμε το τμήμα αυτό των κατακτήσεων του πολιτισμού. Σε σχέση με τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι είναι δυνατός ένας νέος διακανονισμός των ανθρώπινων σχέσεων, που αφήνοντας κατά μέρος τον καταναγκασμό και την καταπίεση των ενστίκτων, θα στέρευε τις πηγές της δυσαρέσκειας, την οποία εμπνέει ο πολιτισμός, ώστε οι άνθρωποι, χωρίς να ταράσσονται πια από εσωτερικές συγκρούσεις, να μπορούν να αφοσιωθούν εξολοκλήρου στην κατάκτηση των φυσικών αγαθών και στην απόλαυσή τους. Αυτό θα αποτελούσε τη χρυσή εποχή της ανθρωπότητας, αλλά είναι αμφίβολο αν μπορεί να πραγματοποιηθεί μια τέτοια κατάσταση πραγμάτων.



Το βασικό πρόβλημα είναι το εξής: ως ποιο σημείο θα επιτυγχάναμε να απαλύνουμε το βάρος των θυσιών των ενστίκτων, που έχει επιβληθεί στους ανθρώπους, και να συμφιλιώσουμε τους ανθρώπους με τις θυσίες, που θα εξακολουθούν να είναι αναγκαίες, καθώς και να τους αποζημιώσουμε γι' αυτές; Είναι εξίσου δύσκολο να καταργήσουμε τη δυνάστευση του πλήθους από μια μειοψηφία, όσο και να αποφύγουμε την καταπίεση που επιβάλλει εν ονόματι του πολιτισμού, γιατί το πλήθος είναι ανόητο και μωρό, δεν αγαπά την απάρνηση του ενστίκτου, δεν μπορεί να πειστεί με συλλογισμούς για την ανάγκη και το αναπόφευκτο αυτής της απάρνησης και γιατί τα άτομα που το αποτελούν αλληλοϋποστηρίζονται για να μπορούν να δίνουν ελεύθερη διέξοδο στην απειθαρχία τους. Μόνο με την επίδραση προσώπων, που μπορούν να χρησιμεύσουν για παράδειγμα και που τα αναγνωρίζουν σαν οδηγούς τους, αφήνονται τα πλήθη να επιδοθούν στους μόχθους και στις απαρνήσεις, που αποτελούν το θεμέλιο του πολιτισμού. Όλα θα είναι καλά, όταν οι ηγέτες αυτοί είναι προικισμένοι με μια ανώτερη αντίληψη των ζωτικών αναγκών και έχουν φθάσει στο σημείο να κυριαρχούν πάνω στους δικούς τους ενστικτώδεις πόθους. Αλλά υπάρχει και ένας κίνδυνος: από φόβο να μην χάσουν την επιρροή που ασκούν στις κοινωνίες, πολλές φορές υποτάσσονται στα πλήθη περισσότερο από ό,τι τα πλήθη σε αυτούς και γι' αυτό το λόγο φαίνεται πως είναι αναγκαίο να διαθέτουν μέσα καταναγκασμού, τα οποία να τους εξασφαλίζουν την ανεξαρτησία τους από τα πλήθη. Το συμπέρασμα είναι ότι δυο από τα πιο διαδεδομένα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, είναι η αιτία που το οικοδόμημα του πολιτισμού δεν μπορεί να σταθεί χωρίς μια δόση καταπίεσης: οι άνθρωποι δεν αγαπούν αυθόρμητα τη δουλειά και οι όποιοι συλλογισμοί είναι ανίσχυροι να εναντιωθούν στα πάθη τους.