Οι θρησκευτικές αντιλήψεις στο αρχαίο ελληνικό μυθιστόρημα

Στο αρχαίο ελληνικό μυθιστόρημα προβάλλεται η σπουδαιότητα της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και παρουσιάζονται οι παλαιές αξίες ως διαχρονικές, καθώς φαίνεται να επιβιώνουν σ' ένα διαφορετικό περιβάλλον που επικρατεί κατά την ύστερη αρχαιότητα. Συνήθειες και πρακτικές του ανθρώπου απέναντι στο θείο, όπως είναι η απόδοση των απαρχών στους θεούς, φαίνεται πως συνεχίζονται σύμφωνα με τους συγγραφείς των μυθιστορημάτων. Μέσα από τα κείμενα τονίζεται ότι το θείο είναι παρών στον κόσμο και μάλιστα υπάρχει η πίστη ότι οι θεοί επεμβαίνουν και καθορίζουν τα ανθρώπινα πράγματα. Βέβαια, αναγνωρίζεται ότι δεν υπάρχει μόνο ένας θεός, αλλά γίνεται αποδεκτή η ποικιλία, καθώς υπάρχει σεβασμός ακόμη και των τοπικών θεοτήτων.

Ο συγκρητισμός είναι το κύριο χαρακτηριστικό που διακρίνει τη θρησκευτικότητα της εποχής, και μάλιστα μια διαδικασία "συγκριτικού μονοθεϊσμού" ή καλύτερα "ενοθεϊσμού" είναι διάχυτη σ' όλα τα μυθιστορήματα. Συνολικά, αυτά τα κείμενα μεταδίδουν διδακτικά μηνύματα στους νέους ανθρώπους, όσον αφορά τη δημιουργία οικογένειας, τονίζουν την ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού και το σεβασμό απέναντι στο θείο, προκρίνουν μια πολιτισμική ταυτότητα που είναι αποτέλεσμα των ζυμώσεων της εποχής, και ασφαλώς αποτελούν μέσο αντίστασης μιας μικρής πλούσιας ελίτ απέναντι στον ρωμαϊκό πολιτισμό, που μοιάζει να αφομοίωσε οτιδήποτε ελληνικό.