Το γράμμα του Ιάσονα

Από τα μάγια της ψυχής δάνεισέ με να χαρείς,
για να βγω να ταξιδέψω τους αιώνιους να γυρέψω.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η Γεωργία Γαλανοπούλου μας είχε δώσει ως τώρα αποδόσεις και μεταγραφές έργων της κλασικής λογοτεχνίας όπως Η μαγική κάπα του Αλμπεριχ, Μπέογουλφ και Η πριγκίπισσα Μπέρτα (εκδόσεις Πατάκη). Με το νέο βιβλίο της μας εκπλήσσει ευχάριστα αφού αφήνει το συγγραφικό ταλέντο της να εκδηλωθεί ελεύθερα και μας δίνει έναν ολότελα δικό της μύθο, στον οποίο εμπεριέχονται όλες οι επιρροές της από τη μυθολογία των αρχαίων, την ιστορία και τις αντιλήψεις διαφόρων θρησκειών, τη φιλοσοφία για τη ζωή και την ύπαρξη.

Πρόκειται για ένα βιβλίο με ολότελα καινούργια θεματική για τον κόσμο της παιδικής λογοτεχνίας. Ένα βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί από αναγνώστες κάθε ηλικίας αφού έχει διάφορα επίπεδα κατανόησης και εμπεριέχει θέματα όπως το αληθινό νόημα της ζωής, ο προορισμός της ύπαρξης και η πορεία του ανθρώπου προς την καθαρή γνώση. Θέματα, δηλαδή, που δεν θίγονται συχνά σε βιβλία για παιδιά.

Η Γεωργία Γαλανοπούλου όμως ξέρει να στήνει και μια ενδιαφέρουσα πλοκή έτσι ώστε ο αναγνώστης μαγεμένος να διαβάζει το βιβλίο με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Με το εισαγωγικό κεφάλαιο «Λίγα λόγια για το Γράμμα» πείθει τον αναγνώστη ότι πρόκειται να διαβάσει μια αληθινή ιστορία προκαλώντας τον να μάθει τι είναι αυτό που συνέβη στον Ιάσονα και κανένας δεν τον πιστεύει. Ο Ιάσονας ζει ένα πένθος για τον χαμό του αδελφού του όπως ένα παιδί μπορεί να βιώσει την απώλεια, δηλαδή μέσα από το Εγώ του, απολύτως συγκρατημένα ως προς τις εκδηλώσεις αλλά με αληθινό πόνο ψυχής. Είναι ένας ήρωας που, αν και θα ζήσει μια «υπερφυσική» περιπέτεια, παραμένει απολύτως αληθινός. Εδώ η συγγραφέας επιστρατεύει τον αρχαίο μύθο του Έρωτα και της Ψυχής ως βάση για να στηρίξει τη δική της μυθοπλασία. Παράλληλα ανατρέχει σε ανατολικές φιλοσοφίες. «Τίποτα δεν χάνεται, τίποτα δεν πεθαίνει. Αλλάζει ναι, δεν χάνεται όμως» λέει η Ψυχή στον Ιάσονα. Για τη μύηση του ήρωα στον μαγικό κόσμο ακολουθείται μια τελετουργία με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού και λαϊκού παραμυθιού. Ο Ιάσονας «κατεβαίνει» στη Λίμνη των Αναμνήσεων. Το νερό, στοιχείο καθαρμού και μύησης, λειτουργεί αρχετυπικά. Το «στοιχειακό» νερό, όπως αναφέρει και ο G. Bachelard, «υλοποιεί το ιδανικό μιας δημιουργικής φαντασίας». Έτσι λοιπόν ένας πρωτόγνωρος κόσμος, ο κόσμος των ψυχών, αποκαλύπτεται μπροστά του. Η κάθοδος στον κόσμο των ψυχών προϋποθέτει αναζήτηση και εξερεύνηση, δηλαδή προσωπική συμμετοχή και αγώνα. Η είσοδος στον χώρο της λίμνης προϋποθέτει την εκούσια κάθοδο. Ο ήρωας περνά μέσα από ένα άνοιγμα από όπου χωρά μόνο μπρούμυτα, σαν να βγαίνει από τη μήτρα. Αυτή είναι η αρχή που θα τον οδηγήσει στην αναγέννηση. Αυτή η βουτιά στο παρελθόν, στην ιστορία, η κάθοδος σαν άλλος Οδυσσέας ή Ηρακλής στον Αδη, εκεί όπου ζουν οι ήρωες, δηλαδή όσοι έχουν κερδίσει θέση στη μνήμη του ανθρώπινου γένους, θα καθορίσει την περαιτέρω πορεία του.

Η ζωή όμως τον χρειάζεται! Και ο Ιάσονας έπρεπε να περάσει από τη Λίμνη των Αναμνήσεων για να το καταλάβει. Ωστόσο δεν μπορούσε να γευθεί το νερό της. Το νερό αυτό ξυπνά τις αναμνήσεις και τα παιδιά δεν έχουν αναμνήσεις, έχουν προοπτική να ζήσουν εμπειρίες και να αποκτήσουν γνώσεις. Η ελεύθερη βούληση και η συμμετοχή στην επίλυση του κακού προϋποθέτουν αυτοθυσία και ο Ιάσονας έχει τη γενναιότητα να προσφερθεί σαν αντάλλαγμα για να λυθούν τα μάγια.

Ένα άλλο αρχετυπικό σύμβολο στο βιβλίο είναι το φως. Μέσα από αυτό θα έρθει να συναντήσει τον Ιάσονα ο αδελφός του. Μια συνάντηση που θα τον ωριμάσει και θα του ανοίξει νέους δρόμους στη ζωή. Όπως οι συναντήσεις του Οδυσσέα και του Ηρακλή στον Αδη έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα ζωή τους, έτσι και με τον Ιάσονα: ο αδελφός του μιλάει στον ήρωα για τον προορισμό κάθε ανθρώπου που οφείλει να τον εκπληρώσει. Εδώ βρίσκεται και η εξήγηση για τη ζωή του ενήλικου Ιάσονα, όπως την κατανοούμε στο Σημείωμα της συγγραφέως.

Όλα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν ένα όνειρο, μια αυταπάτη. Πώς ακόμη και ο ίδιος ο ήρωας να βεβαιωθεί ότι όσα έζησε ήταν αληθινά όταν όλοι γύρω του τον διαβεβαιώνουν για το αντίθετο; Εδώ η συγγραφέας με μαεστρία μας μεταφέρει σε μια σχολική τάξη όπου ο ήρωας γράφει ένα διαγώνισμα και μάλιστα θέλει να δώσει λευκή κόλλα. Ο αναγνώστης που αναγνωρίζει δικά του βιώματα ταυτίζεται με τον ήρωα και επανέρχεται στην καθημερινή πραγματικότητα ύστερα από ένα ταξίδι πέρα από αυτήν. Αυτό το ταξίδι όμως δεν άφησε τον ήρωα ανεπηρέαστο. Η Ψυχή παραμένει για πάντα μαζί του, μέσα του. Εκεί πρέπει να ψάχνει και το κάθε παιδί: «Στο μυαλό και στην ψυχή του!». Αλλωστε το βιβλίο της Γ. Γαλανοπούλου είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί όχι μόνο με τααληθινά μάτια αλλά και με εκείνα της ψυχής.

Βαγγέλης Ηλιόπουλος, ΤΟ ΒΗΜΑ, 09-12-2001