Σωφρονιστική μεταχείριση και δικαιώματα των τελούντων υπό κράτηση προσώπων

Το έργο αυτό προσεγγίζει μέσα από έξι μεγάλες θεματικές ενότητες ζητήματα που άπτονται της μεταχείρισης προσώπων, τα οποία τελούν υπό κράτηση. Διερευνάται η νομική και η πραγματική τους κατάσταση από τη σύλληψη μέχρι και την απόλυσή τους και τα δικαιώματα που θεμελιώνονται στη φυσική τους προσωπικότητα δυνάμει της θέσης τους αυτής. Ο κρατούμενος αναγκαία εξετάζεται και ως κατηγορούμενος. Δηλαδή η διάγνωση της σωφρονιστικής ταυτότητας του κρατουμένου συνδέεται λειτουργικά, στην πλειονότητα των περιπτώσεων κράτησης, και με τη διερεύνηση της ποινικής, ουσιαστικής και δικονομικής, θέσης του ως κατηγορουμένου στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης. Έτσι, οι προσδοκίες κατά τη συγγραφή αυτού του βιβλίου δεν σταμάτησαν στην αυστηρή δογματική προσέγγιση του status των κρατουμένων, που επιστημονικά κρίθηκε επιβεβλημένη. Αυτή ικανοποιείται πρωτίστως στο πρώτο κεφάλαιο για τις πνευματικές βάσεις του Ελληνικού Σωφρονιστικού Κώδικα και σε ένα δεύτερο επίπεδο στο θεωρητικό επιστέγασμα καθενός εκ των πέντε επόμενων κεφαλαίων. Ωστόσο, θεμελιώδης στόχος υπήρξε, όπως και επιχειρήθηκε, να ιδωθεί η σωφρονιστική κοινότητα ως ένας ζωντανός οργανισμός που δεν έχει μόνο υποχρεώσεις, αλλά και ανάγκες και δικαιώματα. Συνεπώς, κάθε κεφάλαιο συνιστά έναν αναλυτικό πρακτικό οδηγό προστασίας των δικαιωμάτων των κρατουμένων-κατηγορουμένων.

Ως εκ τούτου, η μελέτη αυτή παρέχει στον μαχόμενο δικηγόρο ένα εγχειρίδιο διασφάλισης των δικαιωμάτων του κρατουμένου τόσο για τη διεκδίκηση της αξιοπρεπούς διαβίωσής του μέσα στον κλειστό χώρο της φυλακής όσο και για την υπεράσπισή του στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας. Πρόκειται για μία συστηματικά και μεθοδικά καταρτισμένη κωδικοποιητική για τα δικαιώματα των εμπλεκομένων στην ποινική διαδικασία προσώπων χάρτα-απόσταγμα της εξαιρετικά αναλυτικής και εκτενέστατης νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που για πρώτη φορά παρουσιάζεται συμπυκνωμένη σε ένα βοήθημα χρήσιμο για τον δικηγόρο της πράξης. Για παράδειγμα, το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζει ζητήματα περί τη νομιμότητα της κράτησης, του προκαταρκτικού και πολύ σημαντικού αυτού σταδίου εμπλοκής με την ποινική δικαιοσύνη, και παρουσιάζει τον τρόπο απογύμνωσης και ανατροπής ενδεχόμενης επιβολής παρανόμως περιοριστικού της ελευθερίας μέτρου, με ειδικότερη αναφορά στους ψυχικά ασθενείς κρατουμένους.

Μετά το εισαγωγικό στην ποινική διαδικασία στάδιο εξετάζεται, κατά λογική ακολουθία, η τοποθέτηση του κρατουμένου, ανεξαρτήτως νομικής αιτιολογίας (: υπόδικος, κατάδικος, υπό απέλαση κ.λπ.), στον χώρο κράτησης, όποιος κι αν λογίζεται ως τέτοιος (: φυλακή ή κρατητήριο), και η σκιαγράφησή της. Πιο ειδικά, στο τρίτο κεφάλαιο προσεγγίζονται, ως πτυχές της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του κρατουμένου, η θρησκευτική ελευθερία, η ελευθερία έκφρασης και το δικαίωμα του εκλέγειν –πρόκειται για το τρίπτυχο έκφανσης της πνευματικής ελευθερίας–, η προστασία της ιδιωτικής σφαίρας και το δικαίωμα επικοινωνίας των κρατουμένων. Το δικαίωμα στη σωματική ακεραιότητα και υγεία, με αφετηριακή βάση το άρθρο 3 ΕΣΔΑ, αναλύεται εκτενώς στο τέταρτο κεφάλαιο, ενώ στην πέμπτη ενότητα καταγράφεται με λεπτομερειακό τρόπο η νομολογία του ΕΔΔΑ σε βάρος της Ελλάδας ως προς την αξιολόγηση των σωφρονιστικών καταστημάτων και των χώρων αστυνομικής κράτησης. Τέλος, στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο περιγράφονται αφενός ως θεσμικά αντίβαρα στην κράτηση τα ένδικα βοηθήματα και εξωδικαστικά μέσα που έχει στη διάθεσή του ο κρατούμενος, όπως π.χ. την εισαγγελική εποπτεία και τον Συνήγορο του Πολίτη αντίστοιχα, και αφετέρου το δικαίωμα δίκαιης ικανοποίησης στις περιπτώσεις παράνομης κράτησης.