Κόντρα στο ρεύμα

«Αγόρασε όταν οι άλλοι πουλάνε, πούλησε όταν οι άλλοι αγοράζουν». Έτσι θα γίνεις «αντιθετικός επενδυτής», θα «ποντάρεις κόντρα» στο πλήθος και -αν αντέξουν τα νεύρα σου- έχεις πολλές πιθανότητες να γίνεις πλούσιος. Οι λεπτομέρειες της στρατηγικής εδώ!



Πολλές φορές ακούμε στο Χρηματιστήριο διθυράμβους για την περίφημη «εκδήλωση έντονου αγοραστικού ενδιαφέροντος» που οδηγεί τις τιμές σε νέα ύψη. Οι αγοραστές, μας λένε συχνά τα πρωτοσέλιδα, έδειξαν έντονο ενδιαφέρον και ο δείκτης εκτοξεύθηκε. Αυτή όμως είναι η μισή μόνο αλήθεια. Η άλλη μισή έχει ως εξής: για κάθε πράξη αγοράς υπήρξε και μια πράξη πωλήσεως. Με λίγα λόγια, στο τέλος κάθε συνεδρίασης το ισοζύγιο είναι μηδενικό. Οι αγοραστές πληρώνουν για τις αγορές τους και οι πωλητές παίρνουν τα χρήματα των αγοραστών. Οπότε η σωστή ερώτηση δεν αφορά το ποιος αγόραζε μόνο αλλά και το ποιος πουλούσε ταυτόχρονα. Έτσι το όλο ζήτημα περιστρέφεται ξαφνικά γύρω από το ερώτημα ποιοι και κατά πόσον είχαν δίκιο. Οι μισοί ή οι άλλοι μισοί;


Δυστυχώς ο κόσμος έχει πλήρη άγνοια του δόγματος ότι οι επενδύσεις στο Χρηματιστήριο έχουν ένα μόνο βέβαιο αποτέλεσμα: τα κέρδη του ενός επενδυτή είναι οι ζημιές του άλλου. Ποτέ δεν κερδίζουν όλοι. Όποιος κερδίζει κερδίζει όσα κάποιος άλλος έχασε. Το βιβλίο δεν το λέει ευθαρσώς αυτό αλλά το εννοεί. Παράλληλα προσπαθεί να δείξει πώς μπορεί να είναι κανείς με τους νικητές και ομολογουμένως το καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό παραθέτοντας μια σειρά χρήσιμες υποδείξεις που τεκμηριώνονται και από μια ολόκληρη σειρά ιστορικά στοιχεία.


Οι συγγραφείς είναι άνθρωποι που έχουν ζυμωθεί επί σειρά ετών με την αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά: ο Gallea ως διευθυντής Διαχειρίσεως Χαρτοφυλακίων μεγάλου επενδυτικού οίκου με πάνω από 700 εκατ. δολάρια υπό διαχείριση και ο Patalon ως δημοσιογράφος ασχολούμενος με τα χρηματιστηριακά για περισσότερα από 20 χρόνια. Η πολυετής θητεία τους στην αγορά είναι ένα προσόν στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το πολύ δύσκολο πράγματι ζήτημα της αντιθετικής επένδυσης και αυτό διότι στο Χρηματιστήριο είθισται οι παλαιοί να κερδίζουν από τους νέους (κάτι σαν μια πυραμίδα). Θα πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι δεν πρόκειται για ένα λογοτεχνικό βιβλίο αλλά για μια συστηματική προσπάθεια απόδοσης και τεκμηρίωσης κάποιων κανόνων που κατά το παρελθόν έχουν αποδειχθεί αρκετά χρήσιμοι και λειτουργικοί.


Έτσι οι συγγραφείς ξεκινούν με τον ορισμό του αντιθετικού επενδυτή, που δεν είναι άλλος από αυτόν που κινείται με την ευρεία έννοια κόντρα στο ρεύμα. Πουλάει, δηλαδή, όταν οι άλλοι αγοράζουν (βλ. στην άνοδο) και αγοράζει όταν οι άλλοι πουλάνε (βλ. στην πτώση). Σε πολλούς αυτή μοιάζει απλή σκέψη, αφού αποτελεί άλλωστε μία από τις θεμελιώδεις αρχές του χρηματιστηριακού παιγνίου. Ωστόσο, αν και πολλοί «παίκτες» προσπαθούν πράγματι να την εφαρμόζουν, αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο. Ακριβώς επειδή αυτή η δραστηριότητα είναι εξ αντικειμένου εξαιρετικά δύσκολη, οι συγγραφείς προβαίνουν στη θέσπιση κάποιων κριτηρίων που δίνουν αρκετά καθαρά σήματα για την αγορά ή την πώληση των μετοχών.


Η ουσιαστικότερη προϋπόθεση είναι η αγορά ενός καλαθιού αρκετών μετοχών το οποίο να απαρτίζεται από μεγάλες εταιρείες. Και αυτό διότι πολλές φορές μια εταιρεία η μετοχή της οποίας πέφτει μπορεί να οδεύει και προς τη χρεοκοπία (βλ. ΡΑΝΑΜ το 1990), οπότε δεν μπορεί να στοιχηματίσει κανείς σε μία μόνο εταιρεία. Ωστόσο, αν τυχαίνει να είναι μεγάλη εταιρεία, τότε δύσκολα οι κυβερνήσεις θα την αφήσουν να κλείσει (βλ. Chrysler το 1980, Philip Holzmann το 1999, Rover το 2000) διότι υπάρχει και ένα συνεπαγόμενο πολιτικό κόστος.


Παρ' όλα αυτά, και ενώ τα υπόλοιπα κριτήρια που παρατίθενται εν είδει συνταγής θα μπορούσαν ενδεχομένως να επαρκούν, η «αντιθετική επένδυση» είναι περισσότερο ένας τρόπος σκέψης που βασίζεται στο αξίωμα ότι οι αγορές αντιδρούν υπερβολικά, είτε στα καλά είτε στα άσχημα νέα, και λιγότερο μια επίλυση ορισμένων μαθηματικών εξισώσεων. Δηλαδή, πολλές φορές η αγελαία κατάσταση των επενδυτών ωθεί τις τιμές υπερβολικά προς τα πάνω για να τις ρίξει μετά υπερβολικά προς τα κάτω, κάτι που είναι αδύνατον να αποδοθεί με ακρίβεια από τη χρηματιστηριακή ανάλυση. Καθώς λοιπόν οι αγορές ξεφεύγουν από τον μέσο όρο, δίδεται η δυνατότητα σε αυτούς που έχουν αναπτύξει τα κατάλληλα αισθητήρια και ανακλαστικά να προβαίνουν σε ενέργειες που αντιβαίνουν στην κοινή πεποίθηση και τελικά να κερδίζουν.


Από το βιβλίο απορρέει η αίσθηση ότι ο καθοριστικός παράγων για την πορεία των αγορών είναι η ψυχολογία των πολλών, της μάζας. Πράγματι έτσι είναι. Μάλιστα η περιγραφή διαφόρων περιστατικών από σημαντικές κερδοσκοπικές πυραμίδες που έλαβαν χώρα σε παλαιότερα χρόνια (τουλίπες τον 17ο αιώνα στην Ολλανδία, το κραχ του '29 στις ΗΠΑ) εκτός από διασκεδαστική για εμάς είναι και χρήσιμη για να καταλάβει κανείς τους μηχανισμούς που οδηγούν στην αρχική εκδήλωση και τελική έξαρση των φαινομένων αυτών. Η αρχική άνοδος των τιμών παρακινεί το ενδιαφέρον των επενδυτών, οι οποίοι και προβαίνουν σε αγορές που με τη σειρά τους ωθούν υψηλότερα τις τιμές. Τότε ακόμη περισσότεροι επενδυτές σπεύδουν να εισέλθουν στην αγορά δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερη ορμή προς τα πάνω. Στο τέλος, όμως, και αφού οι τιμές έχουν φθάσει σε δυσθεώρητα ύψη, η πυραμίδα καταρρέει και συνθλίβει αυτούς που μπήκαν μέσα τελευταίοι. Οσοι δε έχουν μαζέψει τα χρήματα διασκεδάζουν βλέποντας τους κατεστραμμένους.


Τα παραπάνω κλασικά πυραμιδοειδή σχήματα αποτελούν τη raison d' etre της αντιθετικής επένδυσης. Προσπαθεί, δηλαδή, να εντοπίσει κανείς ποια μετοχή θα αποτελέσει τη λεγόμενη πυραμίδα («φούσκα») και αφού αποκτήσει θέση σε αυτήν πείθει ακόμη περισσότερους να εισέλθουν. Με το που τους πουλήσει τις μετοχές αποκτά τα χρήματα των άλλων, οι δε άλλοι τα «χαρτιά» και την ελπίδα. Συνεπώς ο «αντιθετικός επενδυτής» συνήθως αποτελεί τον «άγνωστο κακό κερδοσκόπο» εναντίον του οποίου όλοι βάλλουν μετά την πτώση. Μόνο που αυτός είναι κερδισμένος...

Νίκος Α. Κεράνης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-05-2001