Ελλάς: Δύση ή Ανατολή;

Καθένας μας έχει τους καημούς του, φανερούς ή κρυφούς. Ο καημός του καλού συγγραφέα του παρόντος πολιτικοκοινωνικού και ιστορικού δοκιμίου είναι ότι δεν είμαστε αρκετά δυτικοί, τόσο στον ψυχισμό όσο και στη συμπεριφορά και την εργασιακή ηθική. Κοινώς ότι δεν έχουμε εμποτιστεί επαρκώς από το δυτικότροπο ευρωπαϊκό πνεύμα, αλλά παραμένουμε σε μια σημαντική και διακριτή απόσταση από αυτό, αφού έχουμε ενστερνιστεί και ακολουθούμε ως τώρα τις ανθρωπολογικές ορίζουσες της ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας.
Θεωρεί, πρωτίστως, υπεύθυνους γι΄ αυτό (το κατάντημά μας!) το σκοταδισμό του Βυζαντίου και την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, εναντίον της οποίας καταφέρεται σε πολλά σημεία του κειμένου του, όπως και εναντίον του κινήματος των νέο-ορθοδόξων της δεκαετίας ‘70 - ΄80 και όλων εκείνων που έχουν εκφράσει , κατά καιρούς, αμφισβητήσεις και αντιρρήσεις για το προτεσταντικό ανθρωπολογικό μοντέλο που κυριαρχεί στο δυτικό κόσμο. Αντιδιαστέλλει δε καθέτως, οριζοντίως και πλαγίως, τα δύο ανθρωπολογικά μοντέλα, υποστηρίζοντας ότι το μεν προτεσταντικό είναι αυτό της Πράξης και του Ορθολογισμού, το δε ανατολικορθόδοξο της Προσευχής και του Συναισθήματος.
Να σημειωθεί ότι παρόμοιες θέσεις περί « ορθόδοξων χριστιανικών ριζωμάτων» που καθορίζουν τον νεοέλληνα έχει αναπτύξει κατά την τελευταία 15-ετία και ο Σ. Ράμφος σε ένα καθαρά φιλοσοφικό και θεολογικό επίπεδο, κάνοντας μια θεαματική στροφή 180 μοιρών στην προβληματική του σε σχέση με προηγούμενες θεωρήσεις του. Το επιπλέον στοιχείο που ο Π. Γεννηματάς εισάγει στον προβληματισμό αυτόν είναι η αγκύρωση που επιχειρεί σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα, κρίσιμα κατά τη γνώμη του, για την κατοπινή πορεία του νεοελληνισμού, όπως ήταν η Φραγκοκρατία, η κατίσχυση του Ησυχασμού στις θεολογικές έριδες του 14ου αιώνα, η άλωση της Πόλης το 1453, η αντίδραση της Εκκλησίας στο Διαφωτισμό κ.α.
Η απόπειρά του είναι τολμηρή, καθώς, η ανάγνωση της Ιστορίας που επιχειρεί είναι μία από τις πολλές που μπορούν να γίνουν και πιθανότατα όχι η πιο έγκυρη. Ένα δυο αμφιλεγόμενα ζητήματα που θα μπορούσαν να εντοπιστούν στο κείμενο είναι α) η προβολή που κάνει στο παρελθόν της «ανοιχτότητας» των σημερινών εθνικών ταυτοτήτων, ανάμεσα στις οποίες είναι και η νεοελληνική, και η ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων με βάση αυτή την παραδοχή και β) η αναφορά αλλά όχι η επαρκής ανάδειξη των ευθυνών των Βυζαντινών ελίτ και ιδιαιτέρως των ιντριγκαδόρων του παλατιού για την απαρχή της κατάρρευσης του Βυζαντίου π.χ. οι απαράδεκτες εμπορικές παραχωρήσεις του Αλέξιου Κομνηνού σε Ενετούς και Πιζάνους τον 11ο αιώνα, οι σφοδροί εμφύλιοι πόλεμοι των πρωτοκλασάτων Βυζαντινών οικογενειών για το θρόνο κατά τον 14ο αιώνα κ.α.
Κοντολογίς - και εδώ είναι η μεγάλη μου ένσταση στα γραφόμενα – πώς μπορείς να μέμφεσαι τον απλό κόσμο γι ΄ αυτό που είναι η ταυτότητά του ( και που ήταν ακριβώς η ίδια όταν το Βυζάντιο μεγαλουργούσε κατατροπώνοντας τους εχθρούς του!), όταν οι πολιτικές και πνευματικές σου ελίτ – καλή ώρα όπως στην πρόσφατη οικονομικοκοινωνική κρίση – έχουν ξεπουλήσει και τη χώρα και τους ανθρώπους της για τα στενά προσωπικά ή συντεχνιακά τους νιτερέσα;
Ο συγγραφέας , λοιπόν, μέλος κι αυτός της κορπορατικής ελίτ [ γιατί όπως αντλούμε από το βιογραφικό του υπήρξε: Ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Γ. Ράλλη (1980-1981). - Αντιπρόεδρος Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ 1980-1982). - Αντιπρόεδρος ΒΙ.ΠΕ.-Ε.Τ.Β.Α. Α.Ε. (1986-1989). - Πρόεδρος EUROSEC AXE (1990-1994). - Σύμβουλος Διοικήσεως Τραπέζης της Ελλάδος (1993-1994). - Πρώτος Έλληνας αντιπρόεδρος στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στο Λουξεμβούργο (1994-2000). - Ιδρυτής και πρόεδρος Δ.Σ. της ΩΜΕΓΑ ΤΡΑΠΕΖΑ (2000-2006). - Πρόεδρος της ΜΚΟ Ευρωπαϊκή Έκφραση (1999-2007).] και πολύ κοντά στο φθαρμένο πολιτικό σύστημα που μας διακυβέρνησε θα έπρεπε να ήταν πιο προσεκτικός και λιγότερο μονολιθικός στις κρίσεις του και τα συμπεράσματά του.
Κατά τη γνώμη μου, η σχέση πολιτικού – πολίτη προσιδιάζει σε μεγάλο βαθμό στη σχέση δασκάλου – μαθητή. Αν εξοκείλει η τάξη δεν μεμφόμαστε τους μαθητές αλλά το δάσκαλο (γιατί αυτός έχει τη γνώση!) που δεν έκανε τίποτα να το προλάβει.
Πάντως, για να πούμε και του συγγραφέα το δίκιο, το δοκίμιο σίγουρα ανοίγει τη συζήτηση για το μέλλον αυτού του τόπου και του λαού και από αυτή την άποψη είναι καλοδεχούμενος ο προβληματισμός που καταθέτει.