Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή

Την έκδοση προλογίζει ο Γιώργος Παπανικολάου (Stanford University)



Το βιβλίο είναι βασισμένο σε πρωτότυπο αρχειακό υλικό και αδημοσίευτες πηγές και παρουσιάζει την πολυκύμαντη ζωή και το πολύπλευρο έργο του μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή (1873-1950), μιας λαμπρής προσωπικότητας της ελληνικής διασποράς με βασική δράση στο ελληνικό και το γερμανικό πολιτισμικό και πολιτικό περιβάλλον. Με νεοφαναριώτικη καταγωγή από τον πατέρα του και παροικιακή από τη μητέρα του, ο Καραθεοδωρή συμπαρατάχθηκε με τον Βενιζέλο και κλήθηκε από αυτόν για τη δημιουργία του Ιωνικού Πανεπιστημίου Σμύρνης και την αναδιοργάνωση των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Η εκπαιδευτική του δραστηριότητα (καθηγητής πανεπιστημίου στη Γερμανία –Bόννη, Ανόβερο, Breslau, Gottingen, Βερολίνο, Μόναχο– και στην Ελλάδα –Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΕΜΠ– καθώς και επισκέπτης καθηγητής στις ΗΠΑ – Harvard και Madison, Wisconsin) και οι επιστημονικές του έρευνες (λογισμός των μεταβολών, μιγαδική και πραγματική ανάλυση, θερμοδυναμική, ειδική σχετικότητα και γεωμετρική οπτική) τού εξασφάλισαν μια θέση ανάμεσα στους διεθνώς διασημότερους μαθηματικούς του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.



Η Μαρία Γεωργιάδου πήρε δίπλωμα φυσικής από το ΑΠΘ, MSc θεωρητικής φυσικής από το University of Essex, East Anglia, και Dr. rer. nat. με ειδίκευση στη θεωρητική αστροφυσική από το Eberhard-Karl Universitat zu Tubingen. Εργάσθηκε σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και τη Γερμανία επί δεκατρία χρόνια και παραιτήθηκε από τη δημόσια υπηρεσία το 1994. Το 2000 ήταν Stanley Seeger Visiting Fellow στο Program in Hellenic Studies, Princeton University. Έχουν δημοσιευθεί άρθρα της στα ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά στις περιοχές ιστορίας και οργάνωσης της επιστήμης, φυσικής, αστροφυσικής και βιολογίας και, πρόσφατα, μελέτες της σε θέματα ιστορίας της ελληνοοθωμανικής ελίτ.







Περιεχόμενα βιβλίου




ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΠΛΑΣΗΣ

1.1 Μια νεκρολογία

1.2 Παροικίες και Έλληνες έμποροι

1.3 Χίος και η οικογένεια Πετροκόκκινου

1.4 Από τη Χίο στο Λιβόρνο και τη Μασσαλία

1.5 Φαναριώτες και Νεοφαναριώτες

1.6 Οι μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

1.7 Οι Καραθεοδωρή στην Κωνσταντινούπολη

1.8 Οι σχέσεις Καραθεοδωρή και Πατριαρχείου

1.9 Οι σχέσεις των Καραθεοδωρή με την εκπαίδευση

1.10 Οι σχέσεις των Καραθεοδωρή με την παιδεία, τα γράμματα και τις επιστήμες

1.11 Ο παππούς Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή

1.12 Στέφανος Καραθεοδωρή, ο πατέρας

1.13 Τα πρώιμα χρόνια στο Βέλγιο

1.14 Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897

1.15 Οι Καραθεοδωρή και η Ηγεμονία της Σάμου

1.16 Η οικογένεια Αριστάρχη

1.17 Με τη Βρετανική Αποικιακή Υπηρεσία στην Αίγυπτο

1.18 Σπουδές στο Βερολίνο

1.19 Το γερμανικό πανεπιστήμιο

1.20 Οι φίλοι στο Γκέτινγκεν

1.21 Δεσμοί με τους Klein και Hilbert

1.22 Διδακτορικό: ασυνεχείς λύσεις στον λογισμό των μεταβολών

1.23 Το Τρίτο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών

1.24 Επίσκεψη στο Εδιμβούργο

1.25 Επί υφηγεσία διατριβή στο Γκέτινγκεν

1.26 Άμισθος υφηγητής στο Γκέτινγκεν



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

2.1 Μεταφορά της επί υφηγεσία διατριβής στη Βόννη

2.2 Αξιωματική θεμελίωση της θερμοδυναμικής

2.3 Γάμος, μια ενδοοικογενειακή υπόθεση

2.4 Καθηγητής στο Ανόβερο

2.5 Καθηγητής στο Βασιλικό Πολυτεχνείο του Μπρέσλαου

2.6 Θεωρία συναρτήσεων

2.7 Στοιχειώδης θεωρία της ακτινοβολίας

2.8 O Βενιζέλος καλεί τον Καραθεοδωρή στην Ελλάδα

2.9 Ο Καραθεοδωρή διαδέχεται τον Klein στο Γκέτινγκεν

2.10 Στη συντακτική επιτροπή των Mathematische Annalen

2.11 Πόλεμος

2.12 Einstein

2.13 Η θεωρία της σχετικότητας στο ιστορικό της πλαίσιο

2.14 Λιμός

2.15 Ανόρεχτα μαθηματικά

2.16 Συναρτήσεις πραγματικών μεταβλητών

2.17 Διδακτορικοί φοιτητές στο Γκέτινγκεν

2.18 Ο Erich Hecke διάδοχος του Καραθεοδωρή στο Γκέτινγκεν

2.19 Καθηγητής στο Βερολίνο

2.20 Γεωμετρία

2.21 Επίβλεψη φοιτητών από κοινού με τον Schmidt

2.22 Εφαρμοσμένα μαθηματικά ως συνέπεια του πολέμου

2.23 «Η κατάρρευση της προηγούμενης πολιτικής»

2.24 Μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών

2.25 Υποστήριξη της υποψηφιότητας του Brouwer

2.26 Ο διάδοχος του Καραθεοδωρή στο Βερολίνο

2.27 Η «Υπόθεση Nelson»



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΤΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ

3.1 Τα προκαταρκτικά της ελληνικής εθνικής περιπέτειας

3.2 Η ελληνική απόβαση στη Σμύρνη

3.3 Η κοσμοπολίτικη Σμύρνη

3.4 «Projet d’une nouvelle Universite en Grece»

3.5 Ο διορισμός του Καραθεοδωρή

3.6 Η Συνθήκη των Σεβρών

3.7 Ο Στεργιάδης και η ίδρυση του Ιωνικού Πανεπιστημίου

3.8 Η απόλυση του Καραθεοδωρή

3.9 Το Διάταγμα του Ύπατου Αρμοστή

3.10 Η οργάνωση του Ιωνικού Πανεπιστημίου

3.11 «Κάστρο στον αέρα»

3.12 Η Μικρασιατική Καταστροφή και το τέλος του Ιωνικού Πανεπιστημίου

3.13 Η φυγή από τη Σμύρνη στην Αθήνα

3.14 Καθηγητής στην Αθήνα

3.15 Η Συνθήκη της Λωζάνης: ήττα της Μεγάλης Ιδέας

3.16 Οι πρόσφυγες

3.17 Η αναφορά του Καραθεοδωρή στον Henry Morgenthau, Sr.

3.18 Προσβλέποντας στην επιστροφή του Βενιζέλου



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΦΗΜΗΣ

4.1 Διορισμός στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου

4.2 Η ζωή στο Μόναχο

4.3 Σχέδιο για ένα ινστιτούτο φυσικής

4.4 Reichenbach και Λογικός Θετικισμός στη Βιέννη και στο Βερολίνο

4.5 Αξιωματική θεμελίωση της θεωρίας της ειδικής σχετικότητας από τους Καραθεοδωρή και Reichenbach

4.6 H αξιωματική μέθοδος

4.7 Υποδείξεις στον Hilbert για την κβαντομηχανική

4.8 «Η γερμανική επιστήμη και το κύρος της»

4.9 Λογισμός των μεταβολών

4.10 Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

4.11 Συμβολή στην επιστημονική ζωή του Μονάχου

4.12 Πρώτος επισκέπτης διδάσκων της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρείας

4.13 Εμπόδια από το Βαβαρικό Υπουργείο Οικονομικών

4.14 Στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας

4.15 Στο Χάρβαρντ

4.16 Στο Πρίνστον

4.17 «Eξαίρετος άνδρας» αλλά δεν πρέπει να διορισθεί

4.18 Η «περίπτωση Bochner»: ένας «δευτεροκλασάτος Ευρωπαίος νεανίσκος»

4.19 Στο Ώστιν και στο Σαν Αντόνιο

4.20 Εντυπώσεις από την Αμερική

4.21 «Το μεγάλο θήραμα»: διορισμός σε θέση τακτικού καθηγητή μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ

4.22 Ο Καραθεοδωρή διαπραγματεύεται την παραμονή του στο Μόναχο

4.23 Καραθεοδωρή και Radό

4.24 «Αγέλη λύκων»

4.25 Η άποψη του Καραθεοδωρή για τον Rosenthal

4.26 Έργα τέχνης για την Πηνελόπη Δέλτα

4.27 Τιμή στον Schmidt-Ott

4.28 Νέα «αποστολή» στην Ελλάδα

4.29 «Λοιπόν ούτε περιμένω ούτε επιδιώκω επιτυχίαν»


4.30 Ταξίδι στη Βουδαπέστη
4.31 «Στέφανος εξ ακανθών»

4.32 Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ο Καραθεοδωρή

4.33 Επίτροπος της Ελληνικής Κυβέρνησης

4.34 Παράλληλες προσπάθειες αναδιοργάνωσης του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης

4.35 Ο Goethe, σημείο αναφοράς

4.36 Μια επίκαιρη επισκόπηση των μαθηματικών

4.37 Neugebauer, Courant, Springer

4.38 Στο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών στη Ζυρίχη

4.39 Μηχανική



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΟΣ

5.1 Ισοπέδωση ή, γερμανιστί, Gleichschaltung

5.2 Πρώτες διώξεις φίλων

5.3 Μέλος της «Επιτροπής Μεταρρύθμισης»

5.4 Τρεις «αδιόρθωτοι» αντίπαλοι

5.5 Σύσταση υπέρ του Ernst Mohr

5.6 Το Υπουργείο Παιδείας του Ράιχ και η οργάνωση των πανεπιστημιακών διδασκόντων

5.7 Διώξεις και παραιτήσεις το 1934

5.8 Υπό παρακολούθηση και κρίση

5.9 Στην Πίζα

5.10 Επίτιμος Πρόεδρος του Διαβαλκανικού Συνεδρίου Μαθηματικών

5.11 Οι Νόμοι της Νυρεμβέργης και νέα μέτρα

5.12 Στη Βέρνη και στις Βρυξέλλες

5.13 Μέλος της Διεθνούς Επιτροπής των Μαθηματικών

5.14 Διαμαρτυρία

5.15 Αποχώρηση της κόρης από το Μόναχο

5.16 «Η παρούσα κατάσταση του γερμανικού πανεπιστημίου»

5.17 Το δημοψήφισμα για το Ζάαρ

5.18 Αντεπιστέλλον μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών

5.19 Εν αναμονή του πολέμου. Η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα

5.20 Tο συνέδριο του Όσλο: απονομή των πρώτων Μεταλλίων Fields

5.21 Εναντίον της σύγκλησης Διεθνούς Μαθηματικού Συνεδρίου στην Αθήνα

5.22 Πρόσκληση στο Πανεπιστήμιο του Γουϊσκόνσιν

5.23 Καθηγητής Carl Schurz στο Πανεπιστήμιο του Γουϊσκόνσιν

5.24 Υποστήριξη προς τον Blumenthal

5.25 Ακαδημαϊκός του Πάπα

5.26 Γεωμετρική Οπτική

5.27 Μέτρα και νόμοι των Ναζί το 1937

5.28 «Ο περιπλανώμενος Ιουδαίος»

5.29 Ελληνογερμανικές σχέσεις πριν από τον πόλεμο

5.30 Αρχαιολογικό ενδιαφέρον

5.31 «Ζωντανό σύμβολο» της γερμανοελληνικής συνεργασίας

5.32 Συνταξιοδότηση. Διεκδίκηση νέου ρόλου

5.33 Επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

5.34 Οι διώξεις των τελευταίων φίλων

5.35 Διαμάχη για τον διάδοχο του Καραθεοδωρή

5.36 Ο γάμος της Δέσποινας

5.37 Δυο ταξίδια που δεν έγιναν

5.38 Έκπτωση της ποιότητας

5.39 Ο Καραθεοδωρή και η οικογένεια Cartan. Η Γερμανία καταλαμβάνει τη Γαλλία

5.40 Υποστήριξη του Weizsacker

5.41 Ο διάδοχος του Sommerfeld

5.42 H Ελλάδα υπό τους Ναζί

5.43 Αναδόμηση της διεθνούς επιστήμης

5.44 Μεσολάβηση για την απελευθέρωση του Saltykow

5.45 Το τραγικό τέλος του Schauder

5.46 Ακρόαση από τον Πάπα στη Ρώμη

5.47 «Γιατί πρέπει να γνωρίζει ο κάθε ακαλλιέργητος ποιος ήταν ο Hilbert;»

5.48 Θερινές διακοπές στον Μέλανα Δρυμό

5.49 Ματαίωση της μετάβασης στη Φινλανδία. Η Υπηρεσία Rosenberg για τον Καραθεοδωρή

5.50 Το «Λευκό Ρόδο»

5.51 Προσπάθειες διάσωσης της «γερμανικής επιστήμης»

5.52 Το ρολόι του Καραθεοδωρή

5.53 Καταδόσεις

5.54 Ένα Μαθηματικό Ινστιτούτο του Ράιχ

5.55 Μόναχο: «Το νόημα της όλης ύπαρξής μου»

5.56 «Για το συμφέρον της Ένωσης». Στρατηγική εφεδρεία για την επόμενη ημέρα

5.57 Ο κρατούμενος που δεν ήταν

5.58 Η ασθένεια της Ευφροσύνης και αεροπορικές επιδρομές

5.59 Τα Άπαντα

5.60 «Αποναζιστικοποίηση»



ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

6.1 Οι συνέπειες του πολέμου

6.2 Ο Καραθεοδωρή και το Μαθηματικό Ινστιτούτο στο Όμπερβόλφαχ: Ανοικοδόμηση

6.3 Στη Ζυρίχη. Οικογένεια και φίλοι

6.4 Νοσταλγία για την Ελλάδα

6.5 Επαφές με τους Αμερικανούς

6.6 Αλλεπάλληλα προσωπικά χτυπήματα

6.7 Θεωρία συναρτήσεων και ο τελευταίος διδακτορικός φοιτητής του Καραθεοδωρή

6.8 Η «Φυσική φιλοσοφία του αιτίου και του τυχαίου» του Born

6.9 Το πρώτο μεταπολεμικό Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών

6.10 Ο θάνατος του Καραθεοδωρή

6.11 Θησαυρός της γνώσης: η βιβλιοθήκη του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή



ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Σύντομα βιογραφικά σημειώματα των οικογενειών Καραθεοδωρή και Πετροκόκκινου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: Μέλη του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως που συνδέονταν με την οικογένεια Καραθεοδωρή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ: Χρονολογικός πίνακας

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV: Πεδία μελέτης του Καραθεοδωρή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V: Οι φοιτητές του Καραθεοδωρή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI: Οι επαφές του Καραθεοδωρή στην Ελλάδα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII: Η αλληλογραφία του Καραθεοδωρή με την αδελφή του

(Από τον εκδότη)