Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα 2001

Με την κυκλοφορία του δεύτερου τόμου του Ινστιτούτου V-PRC συνεχίζεται η προσπάθεια που ξεκίνησε πέρυσι να καθιερωθεί στην ελληνική βιβλιογραφία ένα εργαλείο παρακολούθησης και εμβάθυνσης στα δεδομένα κοινωνικών ερευνών που διεξάγονται στη χώρα μας. [...]



Τα τελευταία χρόνια οι δημοσκοπήσεις και οι ερμηνείες τους έχουν λάβει εξέχουσα θέση στον δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, πέρα από το πιο προβεβλημένο πεδίο αξιοποίησής τους, δηλαδή την αναζήτηση των πολιτικών τάσεων ή της δημοτικότητας των πολιτικών, οι έρευνες για τις αντιλήψεις της κοινής γνώμης αναδεικνύουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πτυχές της ελληνικής κοινωνίας. Με τον τόμο αυτόν το Ινστιτούτο V-PRC επιχειρεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά να συμβάλει στην αποκρυπτογράφηση των σημαντικότερων κοινωνικών και πολιτικών ερευνών του. Στην πρώτη ενότητα του βιβλίου κυρίαρχη θέση καταλαμβάνουν άρθρα που αναφέρονται στις εκλογές του Απριλίου του 2000. Το άρθρο του Γ. Μαυρή αποτελεί μια πλήρη καταγραφή των κοινωνικών και εκλογικών τάσεων των βουλευτικών εκλογών του 2000. Το άρθρο της Σ. Πρέζα εξετάζει τις μεταβλητές που διαμόρφωσαν τις επιλογές του εκλογικού σώματος μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, ιδίως ανάμεσα στη ΝΔ και στο ΠαΣοΚ, και επηρέασαν γενικότερα τις μετακινήσεις των ψηφοφόρων. Στο άρθρο της η Μ. Μενδρινού ερμηνεύει τις έρευνες πολιτικής συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος και συμπεραίνει ότι η τάση προτίμησης αυτοδύναμων κυβερνήσεων που εκδηλώνεται κατά τις προεκλογικές περιόδους ενισχύει τον δικομματισμό στο ελληνικό πολιτικό σύστημα. Τέλος, το άρθρο του Μ. Γκίβαλου εστιάζεται στη στάση της ελληνικής κοινής γνώμης απέναντι στην επέμβαση των νατοϊκών δυνάμεων στη Γιουγκοσλαβία κατά το 1999.


Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται τέσσερα κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα. Συγκεκριμένα το άρθρο του Σ. Καμπουρόπουλου αναλύει τα αποτελέσματα της πρώτης έρευνας αναγνωστικής συμπεριφοράς που έγινε επίσημα στην Ελλάδα. Το άρθρο των Β. Γεωργιάδου και Ηλ. Νικολακόπουλου εξετάζει την εξέλιξη της εκκλησιαστικής θρησκευτικότητας συγκρίνοντας ερευνητικά δεδομένα της προδικτατορικής και της μεταδικτατορικής εποχής. Το άρθρο του Στ. Παπαθανασόπουλου μελετά τις αντιδράσεις του ελληνικού κοινού απέναντι στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού της δημόσιας τηλεόρασης στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο της ίδιας ενότητας εντάσσεται επίσης κείμενο σχετικά με τις καταναλωτικές συνήθειες των σύγχρονων ελληνικών νοικοκυριών.


Η τρίτη ενότητα του βιβλίου επικεντρώνεται στην οικονομική διάσταση και περιλαμβάνει μια ρηξικέλευθη μελέτη των Θ. Πελαγίδη και Στ. Ζωγραφάκη σχετικά με τη ζήτηση των κοινωνικών δαπανών στην Ελλάδα, εξαιρετικά επίκαιρη την παρούσα περίοδο. Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι οι απόψεις που υποστηρίζουν την περιστολή των κοινωνικών δαπανών με σκοπό την προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στην ευρωπαϊκή δεν συμβαδίζουν με τις κοινωνικές προϋποθέσεις για την επιτάχυνση των ρυθμών της οικονομικής μεγέθυνσης και της απασχόλησης.


Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το άρθρο του Δ. Δώδου με θέμα την ψήφο των ελλήνων μεταναστών στις ευρωεκλογές των ετών 1984, 1989, 1994 και 1999. Ο τόμος ολοκληρώνεται με την παρουσίαση και τον σχολιασμό σειράς κοινωνικών δεδομένων από τον Κ. Μαυρέα με τη μορφή λημμάτων που παρέχουν στους αναγνώστες τη δυνατότητα πρόσβασης σε τμήμα-μέρος του Αρχείου Κοινωνικών Δεδομένων του Ινστιτούτου V-PRC.


Χωρίς αμφιβολία ο συλλογικός τόμος του Ινστιτούτου V-PRC αποτελεί χρήσιμο βοήθημα για όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν, τόσο από θεωρητική όσο και από πρακτική άποψη, στις σύγχρονες τάσεις της κοινής γνώμης στη χώρα μας. Η ανάλυση των τάσεων αυτών δεν αναδεικνύει ασφαλώς «μαντικές» ικανότητες αλλά θέτει εκ νέου το ερώτημα σε ποιον βαθμό οι δημοσκοπήσεις λειτουργούν και ως μέσο χειραγώγησης των πολιτών.

Ξενοφών Κοντιάδης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-05-2001