Παναγής Α. Χαροκόπος 1835-1911

Παναγής Χαροκόπος. Ένα όνομα γνωστό. Μια ομώνυμη συνοικία που τραγούδησε ο λαϊκός βάρδος. Ένα έργο ζωής, όμως, άγνωστο.
Ο Παναγής Χαροκόπος (Κεφαλλονιά 1835-Αθήνα 1911) μετανάστευσε σε νεαρή ηλικία στη Ρουμανία, όπου απέκτησε μεγάλη περιουσία από το εμπόριο σιτηρών και την καλλιέργεια μεγάλων κτημάτων τα οποία ενοικίαζε. Το 1899 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Αρχισε να ασχολείται με τα τσιφλίκια του στη Θεσσαλία και με χρηματοοικονομικές δραστηριότητες. Στα τέλη της ζωής του αναμείχθηκε στην πολιτική και εξελέγη βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου το 1910.
Συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της γεωργίας στη Ρουμανία και στην Ελλάδα. Δραστηριοποιήθηκε, επίσης, για την ανάπτυξη της βιοτεχνίας/βιομηχανίας στην Ελλάδα και συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση του χρηματιστικού-τραπεζικού κλάδου της χώρας κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Ανέπτυξε δε πλούσια κοινωφελή δραστηριότητα, ευεργετώντας τόσο την Ελλάδα όσο και τη Ρουμανία. Το σπουδαιότερο δημιούργημά του υπήρξε η Χαροκόπειος Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή Θηλέων στην Καλλιθέα, πρόδρομος του σημερινού Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.




Ο Παναγής Χαροκόπος ήταν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που ανέδειξε ο Ελληνισμός της Ρουμανίας. Πολυσχιδής, με νεωτερικές ιδέες και περισσή γενναιοδωρία, έμεινε στη συλλογική μνήμη ως ευεργέτης Ρουμάνων και Ελλήνων, αλλά κυρίως ως ευεργέτης των γυναικών. Διαβάζοντας τη βιογραφία του Π. Χαροκόπου που έγραψε η επίκουρη καθηγήτρια Ευαγγελία Γεωργιτσογιάννη και που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Λιβάνη ­ ένα βιβλίο που βασίζεται σε ενδελεχή αρχειακή έρευνα και σε δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής και περιλαμβάνει ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό ­ ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά σ' έναν εντελώς αυτοδημιούργητο άνθρωπο, που αναδείχθηκε στον χώρο του εμπορίου αλλά και της πολιτικής, καθώς εξελέγη βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1910. «Εφθασα έχων εις το βαλάντιόν μου 12 μόνον γρόσια» γράφει ο Χαροκόπος, περιγράφοντας την άφιξή του στην Πόλη το 1855. Από 'κεί πήγε στη Ρουμανία, όπου ασχολήθηκε με τη γεωργία και το εμπόριο σιτηρών, νοικιάζοντας και αγοράζοντας εκτάσεις γης. Εργατικός και μοναχικός σ' όλη του τη ζωή, ο κεφαλλονίτικης καταγωγής Χαροκόπος έδειξε από νωρίς το πνεύμα αλτρουισμού που τον κατείχε: ευεργέτησε «την φιλόξενον χώραν, ήτις υπήρξε δευτέρα πατρίς και εξ αληθούς στοργής προς τους εργάτας της γης χωρικούς» δημιουργώντας Ιδρυμα Προικοδοτήσεως για ρουμάνες χωρικές του Καλαρασίου, της περιοχής όπου είχε τα κτήματά του και όπου διέμενε. Τα πολλά χρόνια που έζησε στη Ρουμανία χρηματοδότησε εκκλησίες, συλλόγους, νοσοκομεία αλλά και τον ελληνικό στρατό στην επιστράτευση του 1885. Με την αγροτική κρίση στη Ρουμανία το 1899 και τον ανερχόμενο ρουμανικό εθνικισμό επιστρέφει και εγκαθίσταται στην Ελλάδα. Στα Βαλκάνια την εποχή αυτή οι εθνικισμοί είναι σε έξαρση. Η κρίση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η αναμενόμενη αποσύνθεσή της τροφοδοτούν στην Ελλάδα το όραμα της Μεγάλης Ιδέας και εγκαινιάζουν μια πολιτική αλυτρωτισμού. Την άνθηση της Μεγάλης Ιδέας συνοδεύουν και οράματα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας. Στα πλαίσια αυτά ενισχύεται ο ρόλος των γυναικών, γιατί η μόρφωσή τους συνδέεται άμεσα με την τύχη του Εθνους. Αναπτύσσεται έτσι ένα νέο οικιακό-μητρικό ιδεώδες με αναμορφωτικές και εθνοσωτήριες ιδιότητες που είχε αποτέλεσμα να θεωρηθούν οι γυναίκες ιδανικοί φορείς διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού, ικανές να μετέχουν σ' αυτό που θεωρείται «εκπολιτιστική αποστολή» της Ελλάδας στην Ανατολή.

Την ίδια εποχή η Καλλιρρόη Παρρέν, μέσα από την «Εφημερίδα των Κυριών», ζητεί επίμονα την πρακτική εκπαίδευση των κοριτσιών στα οικιακά, έναν τομέα εντελώς παραμελημένο στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης. Η Παρρέν συνδέει άμεσα την πρακτική εκπαίδευση των κοριτσιών με την τύχη του Εθνους. «Ο Χαροκόπος δεν ήταν ούτε λόγιος, ούτε παιδαγωγός, ούτε υπέρμαχος της γυναικείας χειραφέτησης» γράφει η βιογράφος του. Ως Ελληνας όμως της διασποράς, ενδιαφέρθηκε για την εκπαίδευση των γυναικών «εις τα του οίκου των». Οπως αναφέρεται στην εφημερίδα «Ακρόπολις» (3.11.1908), ο Χαροκόπος «θέλει πρωτίστως να μορφωθή η Ελληνίς ως κυρά, ως οικοδέσποινα, διότι από τα πολλά ταξίδια που έκαμε στην Ευρώπη απεκόμισε την εντύπωσιν ότι η Ελληνίς υστερεί πολύ της Ευρωπαίας ως προς την νοικοκυρωσύνη». Το 1906 αναγγέλλει την ίδρυση της Χαροκοπείου Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής Θηλέων. Ετσι ήλπιζε ότι θα συμβάλει, κατά το ευρωπαϊκό παράδειγμα, «προς την πρακτικωτέραν οικοκυρικήν μόρφωσιν της Ελληνίδος κόρης, επί της οποίας θα στηριχθή η μέλλουσα ανάπλασις της οικογενειακής εστίας». Μόλις το 1929, λόγω των εθνικών περιπετειών, αρχίζει η λειτουργία της Χαροκοπείου Σχολής που στεγάζεται σ' ένα ωραίο νεοκλασικό στην Καλλιθέα. Το Χαροκόπειο Διδασκαλείο ανέδειξε ηγετικές φυσιογνωμίες του κλάδου, όπως οι εκπαιδευτικοί Μαριάνθη Ματσούκη και Ελένη Σδριν, που υπήρξαν και διευθύντριες της, από το 1933, Ανωτέρας Χαροκοπείου Σχολής. Το 1951 η Σχολή μετονομάζεται σε Χαροκόπειο Ανωτάτη Σχολή Οικιακής Οικονομίας, αλλά είναι κατ' ουσίαν ανωτέρα σχολή τριετούς φοιτήσεως.

Το 1990, επιταγή στα δεδομένα των νέων καιρών, ιδρύεται στη θέση της το 18ο ελληνικό πανεπιστήμιο, που περιλαμβάνει Τμήματα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας, Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής και Γεωγραφίας. Ετσι το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο ακολουθεί πλέον μια σύγχρονη πορεία, χωρίς παράλληλα να ξεφεύγει από το «όραμα παιδείας» του Χαροκόπου.

Ο Παναγής Χαροκόπος ανήκει σ' εκείνους τους ελάχιστους έλληνες οραματιστές που, στο πλαίσιο ενός πνεύματος ευεργετισμού και φιλοπατρίας, στήριξαν οικονομικά το αδύναμο νεοελληνικό κράτος και που παραμένουν σχετικά άγνωστοι στο ευρύτερο κοινό. Νεωτεριστής με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και φιλελεύθερο πνεύμα, ο Χαροκόπος αγάπησε και υπηρέτησε την πατρίδα, ενισχύοντας την εκπαίδευση. «Κατά τας μικράς οικονομικάς μου δυνάμεις προσεπάθησα να ενθαρρύνω τον πόθον προς εργασίαν και να ενισχύσω κοινωφελή της χώρας Ιδρύματα» έγραψε λίγο πριν από τον θάνατό του, το 1911.

Βασιλική Λαλαγιάννη, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 1-04-2001